De western is terug van nooit echt weggeweest. Met ‘The Power of the Dog’, ‘First Cow’ en ‘Cry macho’ zijn er momenteel in de bioscoop niet minder dan drie westerns te zien. Ongewone westerns, dat in elk geval. Wel hebben ze gemeen dat ze alledrie een correctie zijn op het beeld van de traditionele cowboy, net geen afrekening met de mythe van de cowboy.

Drie westerns kleuren de bioscoop

Twee ervan geregisseerd door een vrouw – Jane Campion en Kelly Reichardt – en de derde door een eennegentigjarige icoon van de western: good old Clint Eastwood. Noteer ook dat Chloe Zhao, van Chinese afkomst nota bene, met het ontroerende in een reservaat van native indians gesitueerde semi-documentaire ‘The Rider’ over voor het leven getekende rodeorijders de tendens op gang heeft getrokken dat ook vrouwen best wel een boeiend westernverhaal kunnen vertellen.

Ongewoon omdat de western, bijna even oud als het medium ‘film’ zelf, een masculien karakter had en bovendien een uitgesproken Amerikaans filmgenre was. Dankzij onder anderen regisseurs zoals een John Ford en een Howard Hawks en de cowboyheld bij uitstek John Wayne heeft het genre talloze klassiekers en oneindig veel filmplezier opgeleverd.

De stier en zijn ballen

Wanneer Phil Burbank met de blote hand de ballen van nogal wat jonge stieren wegsnijdt in een beginscene van ‘The Power of the Dog’ van de Nieuw-Zeelandse cineaste Jane Campion (al van 18 november in de bioscoop) heb je het meteen door. Hier is een echte cowboy, een alfaman aan het werk – die nochtans klassieke talen heeft gestudeerd.

Een echte man – de hond uit de titel – die zich door niets en niemand laat intimideren, integendeel. Een echte man kent geen zwak moment. Van zodra hij ergens binnenstapt, slaat de sfeer bij het gezelschap onmiddellijk om. Luim wordt dan plotseling bloedige ernst.

Comeback

Voor haar achtste film liet Campion – ze maakt dankzij Netflix haar comeback na 12 jaar afwezigheid in filmland – zich inspireren door de van 1967 daterende roman van de Amerikaan Thomas Savage. Daarin ligt het accent op het immense verschil tussen Phil en zijn jongere broer George. Phil, de cowboy van de oude stempel en George als moderne businessman aan het hoofd van de grootste ranch van Montana anno 1925: de handen en het hoofd! En terwijl Phil zweert bij zijn paarden en koeien rijdt George met de auto. De Oude Wereld versus de Nieuwe Wereld.

Campion, altijd al een zwak voor gemarginaliseerde figuren – denk aan haar ‘Sweetie’, ‘Angel at my table’ en ‘The Piano’ – met hun onuitgesproken (seksuele) verlangens en dromen, legt hier een heel andere focus. In Pete, student geneeskunde maar vooral de wat verwijfde zoon van Rose, die een saloon exploiteert, vindt Phil een gewillig voorwerp van spot en hoon. Het doet zijn moeder onnoemlijk veel pijn.

De homohaat, het racisme naar de indianen in de buurt en naar vrouwen toe bereiken een hoogtepunt wanneer Rose de Radetsky March op piano oefent terwijl Phil bovenaan de trap moeiteloos het deuntje op zijn banjo naspeelt en haar duidelijk af- en overtroeft. De totale vernedering. Zijn broer is dan al op 1-2-3 meer uit medelijden dan uit liefde getrouwd met Rose, ‘de weduwe van een zelfmoordenaar’. Om met de respectloze woorden van Phil te spreken.

Sissy

En om Pete ‘door zijn moeder niet te laten opvoeden tot een sissy’ leert Phil hem paardrijden en vooral de kunst van touw maken. Hiermee droogjes aangevend dat Pete nog altijd zelfmoord kan plegen. Rose ziet het met lede ogen aan – ze grijpt naar de fles – en fragiel als ze is dreigt een depressie. Tot Pete toevallig ontdekt dat achter het machogedrag van Phil een verdrongen (verwrongen) homoseksuele geaardheid schuilt. Homohaat moet homoseksualiteit verbergen. De ogenschijnlijke mentor-leerlingverhouding maakt gaandeweg plaats voor een liefde-haatrelatie.

Pete wil hoe dan ook zijn moeder redden. Het psychodrama wordt van dan af een heuse thriller, gegidst als Pete wordt door de Bijbelse woorden van Psalm 22. 19-20: ‘But You, O Lord, be not far off. O my Strength, come quickly to help me. Deliver my soul from the Sword, my precious Life from the Power of wild dogs.’

Aan deze woorden is trouwens de titel ontleend van film en boek, in het Nederlands wat rechttoe rechtaan vertaald als ‘Het geweld van de hond’. Toch kan je je als toeschouwer niet van de indruk ontdoen dat het aanvoelt alsof deze Netflix-film uit een groter geheel (een serie?) is gesneden.

De koe, de kok en de Chinees

De Amerikaanse Kelly Reichardt keilt ons in ‘First Cow’ (momenteel nog te zien) terug naar het Amerika van de 19de eeuw, de tijd van de pioniers, van ruige, hondsbrutale goudzoekers vooral. Buitenbeentje kok en natuurmens Cookie hoort aanvankelijk bij hen tot hij King-Lu treft, ‘een Chinees op de vlucht’.

Het is vriendschap op het eerste gezicht. Het duo ontdekt een koebeest en ze gaan trouw elke nacht melk (het witte goud?) aftappen. Waarmee ze koekjes bakken die ze op de plaatselijke markt verkopen. Een schalkse knipoog naar de harde pioniersjaren of de kunst van het overleven, in harmonie met de natuur.

Clint

Wanneer Clint Eastwood op zijn oude dag met zijn wat onzekere tred – hij is intussen 91 jaar jong – nog eens besluit de hoofdrol te spelen in een eigen film (zoals in ‘The Mule’) dan is het om zich vrolijk te maken over hemzelf als icoon, als cowboy, als westernheld.

Zijn ‘Pale Rider’ is maar een van zijn regelrechte klassiekers uit zijn rijkgevulde carrière. In ‘Cry Macho’ (momenteel in de bioscoop) moet Eastwood (‘Waarom ik in godsnaam?’) op pad om een puberende opstoot in Mexico bij zijn (Mexicaanse) moeder op te halen. Om zoonlief te verenigen met zijn vader in de Verenigde Staten aan wie Eastwood nog een en ander verschuldigd is. Een onmogelijke opdracht die Clint Eastwood onderweg laat kennismaken met tal van mooie en minder fraaie facetten van Mexico en hem zowaar op het liefdespad brengt. Voor wie van een stevige snuif ironie houdt dus!

Kelly Reichardt

Joepiejee, de western is terug