Toen ik de voorbije winter een ontspannende driedaagse naar Londen boekte, leefde ik zoals velen in de overtuiging dat de Britse verkiezingen in het najaar van 2024 plaatsvonden. Om redenen die alleen voor premier Rishi Sunak helemaal duidelijk zijn, blijkt nu dat mijn uitje naar ‘The Global Village’ volledig samenvalt met de stembusgang van de Britten.

Plotsklaps krijgt ‘gaan kijken naar de wissel van de wacht in Buckingham Palace’ een extra dimensie. Premier Rishi Sunak zal komende vrijdag zijn ontslag indienen bij koning Charles III. Luttele ogenblikken later ontvangt zijne Britse majesteit Sir Keir Starmer en verzoekt hij hem om in zijn naam een regering te vormen. Ik ga intussen de toerist uithangen voor de poorten van het paleis in de hoop er iets van op te merken. Ieder zijn hobby.

De kronieken van de Tory’s

Het leven hangt aan mekaar van dergelijke toevalligheden. In het begin van deze eeuw stond ik tijdens een soortgelijke korte trip naar Londen onverwacht oog in oog met Margaret Thatcher. Zij merkte niets van me op, maar voor mij en mijn meereizende zus was het een ‘historisch’ ogenblik.

De verkiezingen van komende donderdag zullen historisch worden. Ik gebruik het woord niet op een goedkope manier zoals in ‘het wordt een historische voetbaltreffer’, maar eerder zoals in ‘ondergang van de Conservatives wordt een historisch keerpunt in de Britse politiek’.

Ik heb al eerder geschreven over de nieuwe premier, Sir Keir, en over de impactvolle rol van de politieke vrijbuiter Nigel Farage met zijn Reform Party in de electorale ondergang van de Conservatives. U heeft mijn artikels kunnen lezen die ik in het voorbije decennium schreef over de kabinetten van David Cameron, Theresa May, Boris Johnson, Liz Truss en over Rishi Sunak.

Rijke geschiedenis

De partij van de genoemde Margaret Thatcher en vele andere historische figuren van de Britse Eilanden kent een lange en rijke geschiedenis. De Conservative Party heeft zijn oorsprong in de 17de eeuw, toen het nog de ‘Tory party’ heette. Het woord ‘Tory’ is van oorsprong Gaelic en betekent ‘rover’ of ‘vrijbuiter’. Volgens critici past die oorspronkelijke term nog perfect voor verschillende belangrijke leden van de huidige partij.

De huidige ‘Conservatives’ vloeiden in de 19de eeuw uit de Tory’s voort, officieel sinds 1834. De partij werd de belichaming van de macht in de 20ste eeuw. Tussen 1901 en 2001 waren de Conservatives zesenvijftig jaar aan de macht. Ter vergelijking: Labour zevenentwintig jaar en de Liberals zeventien jaar.

Volgens de ene zaten de Conservatives de ondergang van de Britse macht voor, volgens de andere vertraagden ze die neergang. In deze eeuw woonde er veertien jaar een Tory in Downing Street en negen jaar een sociaaldemocraat. De voorspelde totale implosie van de ‘natural party of power’ wordt dus met recht en reden een historisch moment.

Kijken naar Canada

De Tory’s kijken tegen een Canadees scenario aan. In 1993 smolt het zetelaantal van de regerende Progressive Conservative Party (PCP) weg van 156 naar twee. Canada verkeerde in een economische crisis. Het had te kampen met een separatistische golf in Quebec en de premier diende af te treden omwille van beschuldigingen van corruptie.

Economisch stond de PCP voor een rechts-liberalisme, sociaal-cultureel was de partij eerder progressief. De regeringspartij onder leiding van een snel gekozen leider Kim Campbell, de eerste en voorlopig enige vrouwelijke Canadese premier, werd opgegeten door een nieuwe speler in het veld: het rechts-conservatieve Reform.

Het was het slechtste kiesresultaat voor een regeringspartij van een westerse democratie… tot nog toe. Het doet allemaal een belletje rinkelen.

Overwinningen

De verkiezingen hertekenden het Canadese politieke landschap voorgoed en de conservatieve beweging in het land had een decennium nodig om zich opnieuw uit te vinden. Dat gebeurde toen het gedecimeerde PCP en het uiteindelijk ook in crisis verkerende Reform – inmiddels Canadian Alliance – in elkaar opgingen en de Conservative Party of Canada oprichtten.

Die formule bleek succesvol en boekte met Stephen Harper aan het roer vier kiesoverwinningen op rij. Vandaag projecteren peilingen voor ergens in 2025 een stevige terugkeer aan de macht voor de Canadese conservatieven. De dagen van de progressieve premier Justin Trudeau zijn dus ook geteld.

Is er een toekomst?

Een Canadees scenario is voor de toekomst een mogelijkheid in de Britse politiek. Het gepeilde grote overwicht van de sociaaldemocraten in het Britse Lagerhuis – sommige projecties spreken zelfs over een meerderheid van 280 zetels – heeft immers een sterke oppositie en een alternatief nodig. Dat is gezond voor de democratie.

De Tory’s staan alleszins voor een donkere tijd, en dat is vooral hun eigen schuld. Het wordt interessant om te zien of de Reform Party de oudste partij van het land overneemt of niet. Een les is duidelijk: ‘er altijd al geweest zijn’ betekent niet hetzelfde als ‘er voor altijd zijn’.

Kim Campbell

Neemt Reform Party de oudste partij van Groot-Brittannië over?