Op 19 januari werd het wellicht grootste onderzoek uit de geschiedenis van het FBK, het Fonds voor Corruptiebestrijding, van Aleksej Navalny openbaar gemaakt. In de video (Engelse ondertiteling beschikbaar via instellingen) ‘Een paleis voor Poetin – een geschiedenis van de allergrootste steekpenning ooit’ krijgen we allereerst te zien hoe Navalny in het gemeentearchief van Dresden op onderzoek gaat naar de jonge jaren van agent Poetin en zijn KGB-vrienden. In het archief krijgt Navalny van een vriendelijke Duitse medewerker inzage in een map met pasjes, beschrijvingen en menu’s van feestavonden en een aantal foto’s uit de jaren tachtig.

Dansen met de Stasi

Op zich is Poetins tijd voor de KGB in Dresden een feit dat ook in de officiële biografie voorkomt. Zij het in geromantiseerde vorm. In de propaganda verschijnt hij als een superspion à la James Bond die in het holst van de kapitalistische leeuw gevaarlijke opdrachten uitvoerde. In werkelijkheid klopte hij dienst op een stoffig kantoortje, las paperassen door, zette stempels en vierde feestjes met Stasi-Genossen en echtgenotes onder het genot van een glaasje cognac (vooraf klaargezet) en dansmuziek van het bruiloftsorkestje van de Volkspolizei.

En natuurlijk hadden Poetin en zijn vrienden in die tijd al toegang tot westerse producten die voor de gemiddelde Sovjetburger onbereikbaar waren. Poetin in zijn biografie: ‘We kwamen uit Rusland, waar lange rijen stonden en een tekort aan alles was. Daar hadden ze echter alles. Ik was wel twaalf kilo aangekomen.’ Volgens Navalny ontwikkelde de toekomstige Russische leider hier zijn voorliefde voor protserige luxe met veel goud en glitter (de DDR-bezoekers herinneren zich wellicht de Ruhla-horloges in goudkleur).

Steekpenningen in de haven

Na de Duitse hereniging werkt de voormalige meesterspion Poetin korte tijd in een administratieve positie voor de universiteit van Sint-Petersburg. Al snel echter komt hij in zijn eerste lucratieve betrekking terecht. Hij wordt in 1991 gemeenteambtenaar onder burgemeester Anatolij Sobtsjak en is verantwoordelijk voor het verstrekken van vergunningen voor export van o.a. olie, hout, aluminium en koper via de haven van Sint-Petersburg. Ook kan hij de verkoop van eigendom van de gemeente ‘regelen’. In de ‘wilde jaren negentig’ is de stad aan de Neva een ware haard van georganiseerde criminaliteit.

Terwijl bendes uit Kazan, Tambov en de Kaukasus elkaar naar het leven staan om de meest lucratieve handel, wordt de toekomstige Russische president letterlijk overstelpt met steekpenningen. In 2016 vertelde de voormalige zakenman Maxim Frejdson in een interview met svoboda.org: ‘Poetin schreef het gewenste bedrag op een briefje. De enveloppen met 10 tot 20 000 dollar moesten daarna discreet aan Aleksej “Ljosja” Miller worden overhandigd.’ Miller was de assistent van Poetin op de afdeling ‘externe betrekkingen’. Tegenwoordig is hij directeur van Gazprom, het grootste aardgasbedrijf ter wereld.

De vrienden van Poetin

Net als onder de KGB-kameraden uit Dresden ontstaat binnen de afdeling ‘externe betrekkingen’ van het gemeentehuis van Sint-Petersburg een clubje ‘vrienden van Poetin’ die enkele jaren later alle sleutelposities binnen de regering en het zakenleven zullen bezetten. Zo zijn daar Dmitri Medvedjev, de voormalige president toen Poetin even niet mocht. Herman Gref, directeur van de grootste Russische bank. En dan is daar natuurlijk nog Igor Setjsin, voormalig minister en tegenwoordig hoofd van oliegigant Rosneft.

Bij dit bedrijf komt ook de Oost-Duitse Stasi even om de hoek kijken in de vorm van ex-agent Matthias Warnig als vicevoorzitter van de Raad van Bestuur. Ieder van deze vrienden is Poetin natuurlijk oneindige dank verschuldigd voor zijn positie. Een positie die naast de reeds verworven rijkdommen een onuitputtelijke bron voor verdere winstgevende zaakjes oplevert.

Het paleis van Poetin

Daarom mag elke vriend een aanzienlijk deel van zijn op twijfelachtige wijze verkregen rijkdommen investeren. En wel ten gunste van de man aan wie ze alles te danken hebben. Een reusachtig project dat omstreeks 2010 begon en in de moderne tijd zijn gelijke niet kent. Er ligt aan het strand bij de badplaats Gelendzjik in het zuiden van Rusland een verboden zone waar Monaco 39 keer inpast.

Met behulp van toegespeelde plattegronden door een bedrogen investeerder, opnames door drones, foto’s gemaakt door bouwvakkers en bestellingen bij exclusieve Italiaanse meubelmakers maakte het FBK een ‘visuele reproductie’ van het paleis, de gebouwencomplexen, landingsplaatsen voor helikopters, wijngaarden, amfitheater, een uit Griekenland geïmporteerde kerk en zelfs een ondergronds ijshockeystadion. Het complete terrein is omgeven door wachtposten, zelfs op wegen van het ene gebouw naar het andere. Daarbij zijn de aanpalende zones van ongeveer 7000 hectare tot 2068 verhuurd aan de geheime dienst FSB en mag het strand niet dichter dan een zeemijl worden genaderd.

Schimmel voor de superrijken

Aleksej Navalny: ‘Het paleis is het grootste woonhuis in Rusland en omvat 17.691 m². Er bestaat niets vergelijkbaars in ons land. Dit is het nieuwe Versailles of Winterpaleis. Maar bij een nadere blik zien we dat er iets aan de hand is. Zes jaar geleden leek alles klaar te zijn. Nu staan er opnieuw steigers. Bouwvakkers legden ons uit, dat er schimmel zit in de muren.’

‘Het paleis kende verschillende mankementen, de airco werkte niet, het plafond lekte. Er werd besloten alles nog eens opnieuw te doen. Het marmer werd verwijderd. De pleister van de muren gehaald, alles van enige waarde werd weggegooid. Voor miljarden. Maar de ramp die voor Poetin extra uitgaven betekent, is voor ons de mogelijkheid op ons gemak een kijkje te nemen.’

Reinventing the language of luxury

Met de drone vliegen we over het enorme complex. En ook binnenshuis kunnen we dankzij de visuele reproductie een kijkje nemen. Bovendien gunt de exclusieve meubelfabrikant AB Italia onder het motto Reinventing the language of luxury ons eveneens een korte officiële blik in het paleis met ter bevestiging een fotootje van de eigenaar in de videopresentatie op de bedrijfssite.

Navalny: ‘Deze bedrijven maken dermate exclusieve en dure meubelen, dat ze ook decennia later nog precies weten wie er iets bij hen gekocht heeft.’ Veel indruk maakt het casino, de thuisbioscoop en de zogenaamde relaxkamer die voor de slaapvertrekken is gelegen. Bedoeld om eerst nog eens goed uit te kunnen rusten voor het slapengaan. En volgens de plattegronden bestaat niet ver van de sportkamer met ‘eigen judomatten die worden geleverd door de eigenaar’ een zogenaamde ‘kamer voor viezigheid’.

Verenigde boeven

Navalny sluit de uitzending af met een citaat van schrijver Leo Tolstoj over hoe de macht in Rusland is opgebouwd: ‘Boeven hebben zich verenigd om het volk te beroven. Ze huurden soldaten in en kochten rechters om, zodat ze ongestoord hun orgiën kunnen houden.’ Woorden die hun actualiteit nog lang niet hebben verloren. Binnen een etmaal na het online gaan van ‘Het paleis van Poetin’ zijn naast jurist Ljoebov Sobol onder andere persvoorlichter Kira Yarmysj en de voorzitter van de Moskouse afdeling van het FBK Georgij Alboerov opgepakt.

Het FBK en Aleksej Navalny roepen op tot een massale demonstratie op zaterdag 23 januari. Mocht daar slechts een fractie van de 48 miljoen kijkers van ‘Het paleis voor Poetin’ op afkomen, is de zoveelste revolutie in Rusland een feit.