Op 31 augustus 2020 werd Paul Rusesabagina, tegenstander van het Rwandese regime, gearresteerd. Sindsdien zit hij in de cel op een politiebureau in Remera, een van de wijken van de hoofdstad Kigali. In de media verschijnt hij met handboeien om zijn polsen en een masker op zijn mond. Men beschuldigt hem ervan één van de oprichters en financiers van een Rwandese rebellengroepering te zijn. En van terrorisme, ontvoering en moord.

Beschuldigd van terrorisme

Deze informatie publiceerde het Rwanda Investigation Bureau (RIB) in een beknopt bericht. ‘Met de medewerking van de internationale gemeenschap werd Paul Rusesabagina gearresteerd. Hij is nu in handen van de RIB,’ vertelde RIB-woordvoerder Thierry Murangira aan de pers. Hij weigerde de omstandigheden van de arrestatie te verduidelijken, met het argument dat dat ‘het onderzoek in gevaar zou kunnen brengen’.

De plaatsvervangend woordvoerder van de RIB beschuldigde Paul Rusesabagina ervan te werken voor een verandering van regime in Kigali. Hij voegde daaraan toe dat er een internationaal arrestatiebevel tegen Rusesabagina liep. Die wordt ‘verdacht van het financieren en creëren van terroristische groeperingen’ die in het gebied van de Grote Meren opereren. Onderzoekers beschuldigen hem van daden van terrorisme, brandstichting, ontvoering en moord. In twee instanties ook op Rwandese bodem, meer bepaald in juni en december 2018.

Hotel des Mille Collines

Tussen april en juli 1994 verbleef Paul Rusesabagina in zijn geboorteland. Als Hutu bekleedde hij er de functie van directeur van het Hotel des Mille Collines in Kigali. Het was in die periode dat de genocide in Rwanda ongeveer 800.000 mensen het leven kostte. De meesten onder hen behoorden tot de Tutsi-minderheid, maar ook gematigde Hutu’s werden gedood, aldus de VN.

Als manager van Hotel des Mille Collines redde Rusesabagina meer dan duizend levens door ze in het hotel onder te brengen. Dat is ook de versie van het verhaal die regisseur Terry George koos om in 2004 te verfilmen in Hotel Rwanda. De film werd genomineerd voor drie Oscars, en Paul Rusesabagina werd de lieveling van de wereldmedia. Hij ging op tournee na tournee en ontving in 2005 de ‘Medal of Freedom’ uit handen van de Amerikaanse president George Bush, die hem welkom heette in het Witte Huis.

Maar terwijl heel wat Rwandezen Rusesabagina als een held beschouwen, houdt de Rwandese regering er een heel andere versie op na. Zij keurt hem ten strengste af, en beschrijft hem als een bedrieger. Rusesabagina zelf, die in het buitenland in ballingschap leeft, richtte de Rwandese Beweging voor Democratische Verandering (MRCD) op, waarmee hij president Kagame ervan blijft beschuldigen de oppositie het zwijgen op te willen leggen.

Ongegronde beschuldigingen

De arrestatie van Paul Rusesabagina kwam als een verrassing voor zijn familie. Paul Kagame’s gezworen tegenstander leeft immers al meer dan 20 jaar in ballingschap. Hij kon zich dus niet in Rwanda bevinden, vertelde zijn dochter Anaise Kanimba, die in Washington woont, aan het BBC. ‘We weten niet hoe hij daar is gekomen. Hij zou nooit alleen naar Rwanda zijn gegaan.’ Volgens haar werd hij ontvoerd in Dubai en vervolgens naar Rwanda vervoerd. ‘Hij was op reis in Dubai. Daar was hij de laatste keer dat we contact met hem hadden, afgelopen donderdag. Sindsdien hebben we niets meer van hem gehoord. We hebben via de televisie vernomen dat hij is gearresteerd.’

Ze ontkent ook de beschuldigingen tegen hem: ‘Mijn vader is een mensenrechtenverdediger. De beschuldigingen tegen hem zijn ongegrond. Hij is een sterke criticus van de Rwandese regering. We weten hoe dat werkt. Als tegenstander brandmerkt men hem als terrorist. Hij wordt ernstig bedreigd en moet zo snel mogelijk uit Rwanda worden verwijderd. Met de vermelding dat de familie de steun van de Belgische en Amerikaanse autoriteiten heeft gevraagd.’ Paul Rusesabagina pendelt immers tussen die twee landen: België en de Verenigde Staten.

Niet het eerste verdachte overlijden

Veel tegenstanders van de Rwandese regering, zowel in Rwanda als in ballingschap, zijn op mysterieuze wijze gestorven. Zo ook Patrick Karegey. Die trof men in de namiddag van 1 januari 2014 gewurgd aan in zijn hotelkamer. De voormalige directeur-generaal van de buitenlandse inlichtingendiensten van Paul Kagame werd beschuldigd van insubordinatie en desertie. In 2006 onthief men hem uit zijn rang van kolonel. In 2007 slaagde hij er echter in te ontsnappen. Hij ging hij in ballingschap in Zuid-Afrika tot aan zijn dood op 31 december 2013. Zijn familie beschuldigt de regering in Kigali van een politieke moord.

Hetzelfde geldt voor de beroemde Rwandese gospelzanger Kizito Mihigo. Men trof de overlevende van de genocide op 38-jarige leeftijd dood aan in een cel in de gevangenis van Remera. Hij was gearresteerd omdat hij probeerde de zuidelijke grens van Rwanda over te steken naar Burundi. De officiële versie van de Rwandese regering, die veel tegenstanders van de Rwandese politiek echter niet echt kon overtuigen, sprak van zelfmoord. Mihigo had sinds 2013 meerdere malen het regerende Rwandese Volksfront woedend gemaakt door liedjes te schrijven die de Rwandese versie over de genocide van 1994 in twijfel trokken.

Vorig jaar was er ook nog het geval van de voormalige directeur-generaal van het kantoor van Kagame. Die werd dood werd aangetroffen in een militaire gevangenis na een veroordeling tot 10 jaar voor corruptie. En in 2015 werd de persoonlijke arts van de Rwandese president Emmanuel Gasakure door de politie doodgeschoten terwijl hij in hechtenis zat. Het was dus zeker niet de eerste keer dat een publieke figuur op een dergelijke verdachte manier het leven verloor.

Kizito Mihigo

Rwandese regering legt tegenstanders systematisch het zwijgen op

Rwanda: verzoeners sterven, de wereld zwijgt