Vorige week stelde voormalig ECB-voorzitter Mario Draghi zijn rapport over de toekomst van het concurrentievermogen van de EU voor. Wij stelden daarover vijf vragen aan Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom van Stichting Merito.

Staan er verrassingen in dit rapport?

‘Op zich niet echt. Het rapport wordt algemeen erkend als een valabele diagnose van het Europees probleem. Die diagnose bracht ik een tijd geleden al in een podcast over AI en Europese regelgeving, samen met Tijl De Bie. We hinken achterop in vergelijking met de rest van de wereld en dat is te wijten aan de verstikkende bureaucratie en regelgeving. Draghi brengt nu in kaart dat Europa veel minder economische groei kent, samen met een vertraging van de productiviteit, in vergelijking met de VS en China.’

‘Op zich is dat wel een positieve evolutie. Dit probleem bestaat al langer, maar werd door de Europese Commissie ontkend of genegeerd. Dat kan nu niet langer. Het feit dat de Commissie dit probleem nu erkent en benoemt, is een grote stap vooruit. Je moet het probleem namelijk benoemen voor je het kan aanpakken.’

Reikt hij ook oplossingen aan?

‘Draghi stelt dat we ofwel vrede moeten nemen met een achteruitgang van de welvaart, ofwel bereid moeten zijn om vrijheden op te geven. Dat is dan gekoppeld aan een grotere afhankelijkheid van China, waar door een minder vrij systeem ingang vindt in onze leefruimte. De Europese Commissie wil die afhankelijkheid van China al een tijd aanpakken, maar doet dat door de Chinezen niet langer als een rivaal maar als een bedreiging weg te zetten. Maar ondertussen wijzen de cijfers op een almaar groeiende afhankelijkheid van China, nu ook voor gesofistikeerde producten zoals elektrische voertuigen.’

‘We weten natuurlijk al langer dat China zich niet houdt aan de regels van de vrijhandel. Ze zijn gul met overheidssubsidies en hebben geen respect voor intellectuele eigendom. Vroeger, toen we economische missies onder koninklijke vlag stuurden, waren we wellicht te naïef. Het is correcter om hen als rivaal te behandelen, maar er nu een bedreiging van maken, is een stap te ver. Draghi valt hier, als prof economie, ook uit zijn rol. Het is niet aan hem om een geopolitieke analyse te maken. Dat is eerder iets voor diplomaten.’

‘Maar Draghi heeft nog een derde mogelijkheid die hij suggereert: meer investeren in de Europese programma’s. Hij wil van een investeringsgraad van 22 procent van het bbp naar een van 27 procent. Met andere woorden: maak meer geld vrij. En dat kan volgens mij niet de oplossing zijn.’

Wat ziet u dan wel als oplossing?

‘Die vind je eigenlijk tussen de regels van het rapport. Draghi stelt vast dat de vorige Europese programma’s niet gedaan hebben wat ervan verwacht werd. Maar daar laat hij een kans liggen. We hebben nood aan een degelijke analyse van die programma’s, zoals het NextGenerationEU-programma. Waar loopt het fout?’

‘Voor mij is dat duidelijk. We lopen vast in een bureaucratische nachtmerrie en te veel regels. We hebben een structureel probleem met onze bestuurscultuur. Het geld van die programma’s raakt moeilijk op de bedoelde bestemming en zet bij gevolg ook te weinig zoden aan de dijk. Maar die analyses worden niet gemaakt, laat staan dat de commissie er gevolgen uit trekt. Voor mij is het vanzelfsprekend dat we eerst analyseren waar het in onze structuren en regels fout loopt om die mankementen recht te zetten. Grondig analyseren en hervormen, dus. Pas dan kan je meer geld vrijmaken. Een quid pro quo: degelijk hervormen en pas daarna meer geld. Draghi slaat die eerste, belangrijke én noodzakelijke stap over en wil gewoon meer geld pompen zonder de onderliggende economische kwalen aan te pakken. Maar wat kan je anders verwachten van een voormalige Italiaanse premier?’

U heeft bedenkingen bij de figuur Draghi als uitvoerder van dit rapport?

‘Inderdaad. Draghi is volledig ingebed in de Latijnse bestuurscultuur. Je kan van iemand met zijn profiel niets anders verwachten dan een etatistische en dirigistische oplossing. In elk geval geen verlichting van de druk van de overheid op de economie, maar eerder verder doen op de ingeslagen weg, met vooral veel bureaucratie en een stortvloed aan regelgeving. En als oplossing komt dan telkens weer de mantra van meer overheidsuitgaven. Gooi meer geld aan tegen het probleem, zonder de oorzaken degelijk te evalueren en daaraan te remediëren.’

‘Dat probleem zien we overigens ook bij onze overheden opduiken. Ook hier willen alle partijen gewoon meer geld uitgeven, in plaats van de structuren aan te pakken die er voor zorgen dat het reeds vrijgemaakte geld niet efficiënt wordt benut. Een goed voorbeeld daarvan zijn de problemen bij de NMBS, maar ook het Vlaamse onderwijs en de Zorg.’

Draghi was dus niet de juiste man om dit rapport te maken. Wie had dat dan beter kunnen doen?

‘In elk geval geen ivoren-toren-academicus, maar iemand die een degelijk netwerk heeft binnen de reële economie. Ook niet iemand met een natuurlijke neiging tot etatisme en dirigisme, want net dat zijn de ziektes die we moeten bestrijden. Ook niet iemand die de stap overslaat om het NextGenerationEU en andere programma’s kritisch te bekijken om daar lessen uit te trekken.’

‘Een voorbeeld van iemand die hier wel goed werk zou kunnen leveren, is de vorige voorzitter van de Nederlandse centrale bank DNB Nout Wellink. Al kan je daar tegen opwerpen dat hij een niet-uitvoerend lid is van de raad van bestuur van de grootste Chinese staatsbank ICBC. Een betere kandidaat is misschien Klaas Knot, de huidige voorzitter van DNB. Of Jens Weidmann, voormalig gouverneur van de Duitse Bundesbank.’

‘We moeten in elk geval kijken naar meer noordelijk georiënteerde economen, die bereid zijn de vinger op de wonde te leggen en de nodige structurele hervormingen voor te leggen die ons terug op het juiste pad moeten brengen. Pas daarna kan je gaan spreken over meer geld dat kan gaan naar aangepaste programma’s.’

Klaas Knot

Ivan Van de Cloot over rapport-Draghi: ‘Eerst hervormen, pas dan meer geld’