Onlangs kregen Paul Gheysens en Ghelamco via een schikking een belastingontheffing van ruim 143,36 miljoen euro van de fiscus. Van de claim van 153 miljoen euro van de fiscus rest nu nog 10 miljoen euro. De Bijzondere BelastingInspectie (BBI) ligt nog in drie andere dossiers in de clinch met Ghelamco. Ook in die dossiers wordt een deal in het voordeel van Ghelamco verwacht.

Intussen seponeerde de rechtbank te Gent een strafonderzoek naar duistere praktijken van Ghelamco. Het lijkt erop dat Paul Gheysens untouchable is en schijnbaar in navolging van Koen Blijweert pokert met toppolitici en als een paling tussen de vingers van de fiscus en justitie glipt.

In de slipstream van mijn boek ‘De Illegale Ghelamco Arena’ bereikten mij vele verhalen over Paul Gheysens’ niet-alledaagse manier van zaken doen. In deze vierdelige onderzoeksreportage schets ik een beeld van de man die door sommigen omschreven wordt als: ‘de Belgische oligarch’.

Paul Gheysens, van boerenzoon naar bouwheer

Paul Gheysens groeide op in het Ieperse (Sint-Jan) landbouwersgezin van vader Maurice Gheysens en moeder Anna Van Eecke. Zijn studies dierengeneeskunde stopte hij vroegtijdig en de harde stiel van boeren bleek al snel niets voor de ijdele, ambitieuze Paul Gheysens. In 1985 richtte hij samen met Willy Lammers het bedrijf Ghelamco op. De naam Ghelamco staat voor Gheysens-Lammers Company. Die was eerst even actief in de tuinaanleg en later in de bouw van varkensstallen en hangars voor landbouwbedrijven.

Lammers verliet al snel het bedrijf omdat hij zich niet langer kon vinden in de werkwijze van Gheysens. Uit die tijd bereikten er mij tientallen wilde verhalen over Paul Gheysens’ dubieuze manier van zaken doen, waarbij hij niet terugschrok om zijn tegenstanders af te dreigen, te drijven tot faillissement en zelfs tot zelfmoord. Hij had, naar verluidt, immers van meet af aan een zogeheten ‘lange arm’ in de politiek. In de beginjaren vooral binnen de katholieke partij, de toenmalige CVP, het huidige CD&V.

De grootvader van Paul, Florent Gheysens, was voor de katholieke partij van 1939 tot 1970 burgemeester van Sint-Jan, de gemeente waar Gheysens opgroeide. In 1970 werd de gemeente van een kleine 1000 inwoners gefusioneerd met Ieper. Velen getuigen dat bouwvergunningen verkrijgen voor Paul een evidentie was, en dat wetgeving en regulering geen obstakel waren. Ook wordt gewag gemaakt van een schijnbare voorkeursbehandeling in rechtbanken. Dat laatste is iets wat ik zelf onwaarschijnlijk acht.

Het bedrijf Ghelamco is vandaag een familiebedrijf van Paul Gheysens en zijn echtgenote Ria Vandoorne, een gewezen onderwijzeres uit Roeselare. De Ghelamco Groep telt ongeveer 300 vaste medewerkers. Ook zijn zonen Simon en Michael en zijn dochter Marie-Julie werken sinds enige tijd in het familiebedrijf. Paul’s zoon uit zijn eerste huwelijk werd gedefenestreerd en naar verluidt uitgekocht met een geheimhoudingsovereenkomst.

De Poolse kantoormarkt

Begin 1991, toen de Berlijnse Muur nog maar net was neergehaald (1989), trok Gheysens als eerste Belgische bouwondernemer naar Polen. Hij richtte de Belgisch-Poolse firma D&P Construction op, waarvan Ghelamco alle aandelen in bezit had.

Paul Gheysens legde snel politieke contacten, daarbij geholpen door Paul Breyne (CVP), zijn ‘lange arm’ uit Ieper. Paul Breyne behoorde in die tijd tot de nationale top van de CVP. Als voormalig kabinetsmedewerker op het kabinetten Openbare Werken en als minister van Huisvesting had Paul Breyne de status van staatsmanschap. Aan De Standaard verklaarde Paul Breyne in een interview: ‘Maar hij had in Polen moeite om een bouwvergunning los te krijgen. Ik ben meegegaan om zijn zaak te bepleiten bij de autoriteiten. Dat is gelukt. Het is het begin van zijn fortuin geworden’.

Een minister, kamerlid, burgemeester en gouverneur die een snoepreisje aanvaardt naar Polen om daar gebruikmakend van zijn politieke status, een bouwvergunning voor een bevriend zakenman politiek forceert… Het zou vandaag de ethische deontologische basisstandaard niet meer halen. We kunnen ons ook de vraag stellen of deze dienst die aan de basis lag van het fortuin van Gheysens, gratis werd verricht. Trouwens als de burgemeester van Ieper meereist naar Polen om een bouwvergunning te forceren, zal er één verkrijgen in Ieper een koud kunstje geweest zijn.

Veredelde werfleider

In elk geval Paul Breyne overtuigde de burgemeester van Warschau om vriend Paul Gheysens een bouwvergunning te geven voor zijn eerste project ‘Green House’ – 3600 vierkante meter kantoorruimte. De financiële steun voor zijn Pools avontuur kwam van steenbakkers Aimé Desimpel, Van Biervliet (Fivanco) en Christian Dumoulin (Koramic). Etienne Declercq en zoon Luc van E&L Projects uit Kortrijk stonden via hun Poolse zusterbedrijf E&L Projects Ltd, in voor de architectuur en projectmanagement. De juridische architect van de projecten in Polen was het advocatenkantoor Luc Delacourt uit Brugge.

Wat deed Paul Gheysens dan hoor ik je denken. Getuigenissen uit die tijd spreken over een veredelde werfleider die de contacten met de politiek onderhield, meer niet. De toenmalige kostprijs van het eerste project bedroeg 3,5 miljoen euro, wat in 1992 een hoog investeringskapitaal was. Ook nu verwaterde de samenwerking tussen Desimpel, Van Biervliet, Dumoulin en Declercq vrij snel en gaat dat gepaard met eerder bizarre verhalen die daarover verteld worden. Ook de relatie met Paul Breyne bekoelde, wie zijn nut gediend had, werd door Gheysens koudweg gedumpt hoor ik bij vele voormalige getrouwen van hem.

Met zijn eerste project had Gheysens het vertrouwen gewonnen van politici uit Warschau en zo kon hij snel heel wat andere projecten realiseren. In het begin wist Paul Gheysens door de hoge huurprijzen en de schaarste op de kantorenmarkt grote winsten te realiseren, maar halfweg de jaren negentig implodeerde de markt, waardoor Ghelamco in Polen in vieze papieren kwam te zitten.

Inval fiscus, gerechtelijke politie en sociale inspectie

Tot overmaat van ramp vielen de fiscus, de gerechtelijke politie en de sociale inspectie in 1996 binnen in het moederbedrijf in België. Het was de RVA opgevallen dat de werknemers van Ghelamco jaar na jaar meer dan zes maanden technisch werkloos waren, maar toch het bouwbedrijf niet verlieten voor andere werkgevers die meer werkzekerheid boden. Het bleek al snel dat de arbeiders tijdens hun technische werkloosheid gewoon verder konden werken en in het zwart betaald werden boven op hun werkloosheidsuitkering.

De praktijk werd door Ghelamco wel al toegepast sinds haar ontstaan in 1985, het was in Ieper zelf een publiek geheim. Maar in die tijd kon een bedrijf met sterke politieke banden zich heel veel permitteren. Paul Gheysens kon door deze criminele feiten frauduleus goedkopere offertes afleveren en ten onrechte lucratieve overheidsaanbestedingen binnenhalen ten nadele van collega-aannemers.

Vonnis valsheid in geschrifte, fiscale en sociale fraude

Begin deze eeuw, op 15 juni 2001, valt dan uiteindelijk het vonnis voor valsheid in geschrifte, fiscale en sociale fraude. Paul Gheysens werd veroordeeld tot achttien maanden cel, waarvan de helft effectief. Zijn boekhouder Johan D. uit Langemark kreeg twaalf maanden, waarvan de helft met uitstel. Piet R. uit Hollebeke, Geert S. uit Roeselare en Piet V. uit Bredene kregen drie maanden met uitstel. Een veertigtal werknemers werd opschorting van straf verleend omdat ze al een administratieve sanctie opliepen.

Paul Gheysens kreeg een boete van 2500 euro en de bedrijven van de groep Ghelamco kregen volgende boetes: nv Ghelamco 600.000 euro, nv Ghelamco Beton 50.000 euro, Steelcon 62.000 euro en nv Belgian Trading Company 4000 euro. Alle beklaagden moesten samen nog eens 155.000 euro aan de RSZ betalen.

De rechtbank toonde omstandig aan dat het bedrijf Ghelamco gebouwd was op fiscale en sociale fraude en groeide via oneerlijke concurrentie ten aanzien van collega aannemers. Zoals gewoonlijk trok Gheysens zich daar niets van aan en ramde door. Dat hij niet stopte met ongure, verwerpelijke en frauduleuze praktijken bewijzen de vele rechtszaken vandaag rond fiscale fraude.

Politiek gesjoemel

Om commercieel aan negatieve gevolgen van de veroordeling te ontsnappen – wie veroordeeld is voor sociale fraude mag niet meer deelnemen aan aanbestedingen voor lucratieve bouwprojecten van de overheid – werden de activiteiten van Ghelamco in België eind vorige eeuw grotendeels ondergebracht bij nv International Real Estate Construction (IRC), met als enige aandeelhouder Ria Vandoorne, oftewel mevrouw Ghelamco. Dat gebeurde na overname van een Oostendse coöperatieve, cv Christax, die meteen na verwerving werd omgezet naar nv IRC, en later naar nv Ghelamco Invest.

Zo gemakkelijk gaat dat in België. Je fraudeert van 1985 tot 1996. Je wordt veroordeeld, maar je zet de firma op naam van je vrouw en je doet rustig verder. Sterker nog, op 16 juni, de dag na het vonnis waarbij Paul Gheysens tot negen maanden effectief werd veroordeeld voor fiscale en sociale fraude, laat minister van begroting en Keizer van Oostende, Johan Vande Lanotte (toenmalige SP-A) weten dat nv IRC, het bedrijfje dat mevrouw Ghelamco vanuit Oostende oprichtte, de aanbesteding voor de bouw van het bedrijvencentrum in Oostende binnenhaalt.

Het betrof een groot project ter waarde van 12,4 miljoen euro. Was het toeval dat een coöperatieve vennootschap uit Oostende werd overgenomen vlak voor de machtspoliticus pur sang uit Oostende, Johan Vande Lanotte, een lucratieve aanbesteding in de schoot van Paul Gheysens gooit?

Decadent feestje

Toen Johan Van de Lanotte als minister van begroting, eind 2003 gespot werd op het decadente, miljoenen euro’s kostende verjaardagsfeestje van Paul Gheysens op diens kasteel Elzenwalle in het West-Vlaamse Voormezele, was het voor velen duidelijk dat hier meer aan de hand was dan een eerlijke aanbesteding. Ook gouverneur Paul Breyne (CD&V) en burgemeester van Ieper Luc Dehaene (CD&V) waren op het feestje. In de pers was sprake van de aanwezigheid van vele lokale politici op Paul’s decadent feestje.

Het gesjoemel via politici werd voordien overal gefluisterd. Daar werd het plots openlijk en zichtbaar duidelijk. Het verjaardagsfeestje van Land Invest in het Fornuis in Antwerpen was in casu aanwezigheid van politici klein bier vergeleken met het bacchanaal voor de 50ste verjaardag van Paul Gheysens.

Koen Blijweert

Paul Gheysens: Belgische oligarch of geslepen zakenman?

Vergeten vragen van de voorbije week: aflevering 14