Op een onlangs in de krant geplaatst overlijdensbericht van een leraar Nederlands schreef zijn gewezen leerling Luuk Gruwez een persoonlijke waardering. De dichter en essayist apprecieerde zijn oud-leraar om tal van redenen zeer, onder anderen omdat hij ‘mij leerde om in mijn moedertaal te wonen.’

Zo krijgt niet alleen de leraar maar ook de moedertaal de verdiende aandacht.

Gemekker

Dat er wat aan de hand is met onze moedertaal wordt mede door het taalgebruik inzake de coronacrisis bevestigd. Termen als lockdown, social distancing, contact tracing, preteaching — om deze maar te noemen — woekeren volop en krijgen naar alle waarschijnlijkheid een vaste plaats in onze woordenschat en vervolgens in de Van Dale. De ‘moderne rederijker’ Stijn De Paepe verwoordde het in ‘Social distance learning’ (De Morgen, 20 april) zo:

‘De taskforce/die hen preteacht/ tijdens lockdown/ zoomt wat luid, // maar het Engels/ van de kids/ gaat er verbazend/ op vooruit.’

https://twitter.com/StijnDePaepe/status/1252839271590883331

Twee vragen. Ten eerste: is verengelsing dan zo gevaarlijk voor het voortbestaan van onze moedertaal? De discussie is volop aan de gang. Zo blijkt onder meer uit de facebookpagina van VRT Taal waar Ruud Hendrickx, de huidige taaladviseur van de VRT, een beheerder van is. Geen dag gaat voorbij of leden — ondertussen meer dan 10 000! — klagen niet alleen een algemene taalverloedering bij de openbare omroep aan, maar in het bijzonder de overmatige verengelsing van het taalgebruik.

Een deelnemer schrijft: ‘Er wordt veel gemekkerd over Engels op de VRT en daar doe ik ook met veel plezier aan mee. Ik vraag me echter wel af wanneer je de VRT terecht kunt beschuldigen van overdrijving en wanneer niet. In De Zevende Dag van gisteren (3 mei jl.) gingen mijn arme oortjes flapperen van het veelvuldige tracen en tracing. Overdrijft de VRT hier of doet ze niet meer dan verslaan wat de mensen met wie ze spreekt, zeggen?’

Zo liggen meerdere opmerkingen te rapen. Zoals de vraag: ‘Zijn kinderen “cooler” als je ze “kids” noemt?’

Het is dus duidelijk dat de ergernis piekt, meer en meer mensen raken de verengelsing kotsbeu.

Check, Check, Check…

Tweede vraag. Waarom zouden u en ik ons nog schromen om ons taalgebruik te verengelsen als ook de Vlaamse overheid het doet? Zoals onder meer blijkt uit haar communicatie aangaande de coronamaatregelen. Lezen we in de advertentie dienaangaande niet: ‘Red levens en doe de… Check, Check, Check.’ Hoeft dat nu echt zo verwoord?

Maar ja, als de overheid het doet, waarom de burger niet? Zo kwam een dezer een vriendelijke man een nieuwe wasmachine aansluiten, op de achterzijde van zijn pak stond te lezen: Ask your expert. Ik heb de brave meneer vanop afstand ‘bedankt en tot ziens’ gezegd, maar geen THX toegeroepen! U begrijpt wat ik bedoel.

Eerder dit voorjaar legde een Vlaamse basisschooldirectrice op de radio uit hoe zij op haar instituut de ‘Week tegen pesten’ aanpakt. Vertelde de dame dat zij de kids van haar school tools aanbiedt, een daarvan is een open mind… Wij hebben de radio meteen uitgezet.

Dan maar eens naar het lied van de actie geluisterd en ja, ook daar is het van dattum! Eén regel: ‘Jong, oud, man, vrouw stip it stip it, come on & stip it. Left, right, black, white stip it, stip it come on & stipt it…’ Enzovoort.

En wat te zeggen van een Vlaamse partijvoorzitter die op 1 mei zijn militanten een new social deal aanbiedt?

Allemaal niet zo erg hoor je wel eens. Taal is een levend iets, komt en gaat, past zich aan, neemt over, stuurt uit… En meer van dat soort geruststellende dingen. Maar is dat wel zo?

2050?

Enkele jaren terug publiceerde oud-journalist Hein De Belder in krant De Standaard onder de titel ‘Engels’ een lezersbrief. We nemen hem integraal over.

‘Ik steek mijn neus buiten en word in allerlei mededelingen in het Engels aangesproken. Een tentoonstelling in een museum in Mechelen — van de overheid — draagt de titel “Who’s afraid of the museum?” In het SMAK in Gent, ook al van de overheid, lees ik op de muur bij de balie wat er “current” is en wat “coming soon”. Koen van den Broeck, een Vlaming, exposeert er “curbs and cracks”. Thuis gekomen kijk ik bij Eurosport naar de Winterspelen, en hoor wat de Nederlandstalige verslaggever van de “body language” van een skiër vindt. Allemaal tot het publiek gerichte mededelingen, geen privégesprekken.’

En De Belder besluit: ‘We wijzen de globalisering af, maar op het gebied van de taal helpen we het Engels de andere talen te verdrukken. We bepleiten de noodzaak van diversiteit, maar werken zelf eenwording van talen in de hand. Authenticiteit en identiteit noemen we grote waarden, maar onze moedertaal offeren we wel op. Om “internationaal” te lijken.’

‘In 2050 is van het Nederlands geen sprake meer.’

Handboek

Maar hoe pak je zo’n verloedering aan? In weerwil van het-vele-voor-en-tegen aangaande oorzaken en gevolg is een nuttig handboek ons niet bekend. Er zou er nochtans een dringend mogen komen. Eentje waarin onze gemakzucht, onze na-aperij en gebrek aan verbeelding inzake taalgebruik worden gegipst. En waarin we met z’n allen worden gestimuleerd om waardige alternatieven voor verengelsing te (helpen) bedenken. Een soort Groene boekje van de Moedertaal?

Verre van terug te willen naar de tijd met uitspraken als ‘de taal is gans het volk’ (Prudens van Duyse, 1804-1959) of Het lied van Nele waarin een journalist van Het Laatste Nieuws (Johan De Maegt, 1876-1938) zijn moedertaal als ‘de zon van mijn gaarde (…) het gebed van ons aarde’ omschreef.

Nee, de noden van vandaag zijn niet meer deze van toen. Wat blijft is de eerbied voor en het in stand houden van de moedertaal, en daar moet in het hele Nederlandse taalgebied dringend aan gewerkt worden.

Lees meer over de verengelsing van de maatschappij en het onderwijs op Doorbraak.

Koen van den Broeck

Zijn kinderen ‘cooler’ als je ze ‘kids’ noemt?