Het Controleorgaan op Politionele Informatie (COC) publiceerde recent een toezichtrapport naar aanleiding van verwerkingen in de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG) van inbreuken, begaan door leden van de geïntegreerde politie. Daarover spraken we met Koen Van Parys, afgevaardigde van de vakorganisatie ‘VSOA – Politie’.

Koen Van Parys

Wat doen de Algemene Nationale Gegevensbank en het Controleorgaan op Politionele Informatie concreet?

Van Parys: ‘De ANG is een nationale gegevensbank die wordt gevoed en gedeeld door alle politiediensten en voor hen, onder specifieke voorwaarden, toegankelijk is in het kader van operationele opdrachten. We kunnen ons de ANG voorstellen als een grote doos waarin alle informatie die de politieagenten nodig hebben, kan worden teruggevonden op het vlak van personen, voorwerpen, voertuigen, en plaatsen.’

‘Het COC is de onafhankelijke federale parlementaire instelling, belast met het toezicht op de politionele informatiehuishouding en is de gegevensbeschermingsautoriteit voor de geïntegreerde politie, passagiersinformatie-eenheid en de algemene inspectie van de federale en de lokale politie.’

Informatie

Moeten de politionele diensten altijd alle informatie registreren?

‘Neen niet alles, maar net daar zijn er in de praktijk enkele problemen. Het referentiecriterium voor de inzameling en de verwerking van informatie is gerelateerd aan “het concrete belang” dat deze informatie vertoont voor de uitvoering van opdrachten van gerechtelijke en bestuurlijke politie.’

‘De omzendbrief MFO-3 beschrijft enkele voorbeelden van informatie van concreet belang voor de uitvoering van opdrachten van gerechtelijke en bestuurlijke politie, maar deze is niet volledig. Waardoor in de praktijk bijna alle informatie gekoppeld aan een proces-verbaal in de ANG terechtkomt. In de coronaperiode was de wetgeving niet altijd even duidelijk, spraken richtlijnen van de verschillende overheden elkaar tegen en ontbrak in sommige gevallen zelfs een (tijdige) wettelijke basis. Er was veel desinformatie en de communicatie in deze moeilijke omstandigheden was niet altijd even duidelijk.’

Corona

Tijdens corona hoorden wij ook veel verschillen in optreden van de politiediensten?

‘Correct! In de ene politiezone werd heel strikt opgetreden, zonder ruimte voor enige waarschuwing, in de andere politiezone werd voor bepaalde inbreuken niet opgetreden. Toch werden in de ANG tal van personen gekoppeld aan inbreuken op de coronawetgeving, waaronder heel wat jongeren.’

‘Dat kan een rol spelen bij een toekomstige sollicitatie bij de politiediensten, aangezien er een onderzoek wordt gevoerd. Ook alle verkeersinbreuken, zelfs diegene afgehandeld met de laagste minnelijke schikking, komen in de ANG terecht. De vraag is of dat de bedoeling was bij de oprichting van een dergelijke gegevensbank. Afgaande op de notie van concreet belang, lijkt dit allesbehalve zo te zijn.’

‘Anderzijds is het volgens rechtspraak zo dat het aanvaarden van een minnelijke schikking niet automatisch een strafrechtelijke schuldbekentenis inhoudt. Feiten kunnen aldus niet als genoegzaam bewezen worden geacht omdat ze het voorwerp hebben uitgemaakt van een minnelijke schikking.’

Problemen

Dat schept dus problemen bij aanwerving van politiepersoneel, iets waar momenteel een groot tekort aan is.

‘We merken onder andere bij de selectie van politiepersoneel dat goede kandidaten worden geweigerd omdat ze in de ANG werden gevat met tien snelheidsovertredingen van de laagste categorie, betaald door een minnelijke schikking en opgelopen over een periode van meerdere jaren. Daarenboven voorziet de wetgever in een zogenaamde ventilatie van de ANG. Zo stelt de Wet op het Politieambt (WPA) dat de gegevens in de ANG geactualiseerd moeten worden in functie van beslissingen van vonnisgerechten, onderzoeksgerechten of het Openbaar Ministerie.’

‘Maar ook hier loopt een en ander fout. Het is bij de politiediensten algemeen bekend dat deze ventilatie amper gebeurt. Dat resulteert in het gegeven dat personen die bijvoorbeeld twintig jaar geleden als verdachte werden genoemd bij een diefstal, vandaag nog altijd in de ANG gekoppeld staan aan dat feit. Ook wanneer drie maanden na de feiten, het dossier werd geseponeerd door onvoldoende bewijzen. Dat alles zorgt ervoor dat sommige leidinggevende politieambtenaren weigerachtig staan tegenover meldingen in de ANG.’

Registratie

Kan deze overregistratie en gebrek aan ventilatie ook gevolgen hebben voor een gewone burger?

‘Jazeker, je riskeert immers bij een politionele controle aan bijkomende politiemaatregelen te worden onderworpen. Iemand kan bijvoorbeeld een recent bewijs van goed gedrag en zeden hebben, geen veroordelingen hebben opgelopen, maar toch gevat zijn in de ANG voor enkele feiten. Het verkrijgen van een veiligheidsmachtiging, nodig voor personen die uit hoofde van hun functie toegang hebben tot geclassificeerde gegevens of in een “gevoelige” omgeving werken, kan ook in gevaar komen.’

‘Voorzichtigheid bij het vatten van een persoon in de ANG, bijvoorbeeld op basis een onderzoekselement, lijkt dus zeker niet overbodig. Zeker omdat er geen ventilatie plaatsvindt, nochtans een veiligheid die de wetgever liet inbouwen. Op deze manier wordt ook het vertrouwen van de politiediensten in de ANG ondermijnd, wat juist nodig is als motivatie om deze op een correcte, wettelijke manier van informatie te voorzien. Het is de taak van de korpschef om daar als goede huisvader op toe te zien. Dat is niet eenvoudig.’

Onderzoek

Tot welke bevindingen kwam het COC in zijn onderzoeksrapport?

‘Het COC komt tot een voorlopig besluit dat onder andere stelt dat het opstellen van een proces-verbaal waarin een politieambtenaar zelf slachtoffer is op gespannen voet staat met de voorschriften van de Wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst (WGP) en de Deontologische Code, die handelen over hun onpartijdigheid. En dat in die gevallen het zelf opstellen van processen-verbaal en het consulteren van de ANG problematisch is.’

Is dat niet evident?

‘Het is praktisch onmogelijk om van elk feit waarvan een politieambtenaar slachtoffer is, een proces-verbaal te laten opstellen door een andere politiedienst, door het beperkt aantal ploegen. Die verplichting zou er enkel toe leiden dat minder processen-verbaal worden opgesteld. We lopen dus het risico dat op deze manier alle inspanningen van de laatste jaren in het kader van geweld tegen politie, fysiek of verbaal, teniet zouden worden gedaan. Het gegeven dat een slachtoffer zichzelf opzoekt in de ANG lijkt ons hier niet relevant, gezien hij het slachtoffer is van het feit.’

Zet dat de deur niet open tot het onrechtmatig raadplegen van het ANG?

‘Het COC stelt ook dat er bij het vaststellen van duidelijke onrechtmatige consultaties een proces-verbaal moet worden opgesteld met behoorlijke opname in de ANG. Daar zijn wij het niet volledig mee eens. Dat er bij een misdrijf een proces-verbaal wordt opgesteld is een wettelijke verplichting die uiteraard ook van toepassing is op politiepersoneel. De feiten kunnen zo onderzocht worden. Maar het gegeven of de feiten duidelijk en bewezen zijn, is het voorrecht van de rechtbank. Het lijkt ons dan ook aangewezen dat vatting in de ANG van politiepersoneel, slechts plaatsvindt na een gerechtelijke eindbeslissing, zoals ook eerder aangehaald.’

Vakbond

Hebben jullie als vakbond voorstellen om aan deze problematiek tegemoet te komen?

‘Wij stellen voor om eenzelfde lijn aan te houden als bij de beperking van burgerrechtelijke aansprakelijkheid en de rechtsbijstand van het politiepersoneel. De wetgever heeft hier rekening gehouden met onder andere het gegeven dat politiepersoneel kwetsbaar is voor valse klachten. Ook wou ze vermijden dat de dreiging van een grote geldelijke vordering bij een (zware) fout als een soort van zwaard van Damocles verlammend zou werken voor politiemensen.’

Daarvoor zou in een wettelijk kader of (aangepaste) dwingende richtlijn voorzien moeten worden.

‘Waardoor een politiepersoneelslid enkel kan worden gevat bij een gerechtelijke eindbeslissing en niet bij het loutere opstellen van een proces-verbaal. We stellen ook voor om de informaticamiddelen van justitie en politie beter op elkaar of te stemmen.’

Een soort onschuldpresumptie voor politiepersoneel op het vlak van informatieopname?

‘Zo zou je het kunnen noemen. Ten slotte lijkt het ons sowieso aangewezen dat de ANG in zijn geheel wordt onderworpen aan een doorlichting en rectificatie van de gegevens, zodat het terug een betrouwbare databank wordt. Daarbij moet nagegaan worden of de gevatte informatie inderdaad van praktisch belang is, wat de finaliteit van de ANG is. Een minnelijke schikking registreren in de ANG; men kan zich afvragen wat hier het concreet belang van is.’

Koen Van Parys

Wie 20 jaar geleden als verdachte genoemd werd bij diefstal staat nog altijd in databank