Op 1 juni 1998 werd de Europese Centrale Bank (ECB) opgericht. Wij praatten naar aanleiding van die verjaardag met een Vlaamse oudgediende van de ECB die het allemaal van bij het begin heeft meegemaakt. Koenraad de Geest bekleedde er de functie van directeur-generaal in achtereenvolgens de departementen Human Resources, Budget en Organisatie, en Informatica. Hij ging in 2020 met pensioen. Uiteraard spreekt hij in persoonlijke naam.

Prijsstabiliteit

Voor de duidelijkheid: is de ECB de centrale bank van de Europese Unie of van de eurozone?
Koenraad de Geest: ‘De ECB is de centrale bank van de 19 landen van de EU die de euro gebruiken. Alle andere lidstaten, behalve Denemarken dat een opt-out bedongen heeft, worden verondersteld de euro in te voeren zodra ze aan de criteria beantwoorden. Vier niet-EU-landen hebben de euro ingevoerd als nationale munt op grond van een internationaal verdrag met de EU: Vaticaanstad, Andorra, Monaco en San Marino.’

Wat is de kerntaak van de ECB?
‘Ik spreek liever over de kerntaken van het eurosysteem, zijnde de ECB en de nationale centrale banken (NCB’s) samen. Deze zijn tweeërlei. Enerzijds handhaven ze de prijsstabiliteit. Anderzijds houden ze toezicht op de kredietinstellingen en op de betalingssystemen en marktinfrastructuur met het oog op de stabiliteit van het financiële systeem.’

Geeft de ECB instructies aan de NCB’s? Hoe zit de hiërarchie tussen de verschillende instituten in elkaar?
‘We maken een onderscheid tussen de taken van het eurosysteem en de taken die de NCB’s daarbovenop van hun nationale wetgever als opdracht hebben bekomen (bijvoorbeeld bij de Nationale Bank van België: de Balanscentrale). Met betrekking tot die “nationale” taken heeft de ECB geen autoriteit. Voor de taken van het eurosysteem liggen de beslissingen bij de Raad van Bestuur van de ECB. Waar gepast, wordt beroep gedaan op de NCB’s voor de uitvoering van de beslissingen.’

Inflatie

Wie heeft zijn vinger op de knop van de geldpers? Wie beslist over de hoeveelheid geld die in omloop is of komt?
‘Dat is de Raad van Bestuur van de ECB. De geldhoeveelheid is evenwel geen target op zich, maar slechts één van vele parameters die worden gemonitord voor het bepalen van het monetair beleid. Kenmerkend voor dit laatste is het hanteren van een expliciete inflatiedoelstelling van 2% op de middellange termijn. Het voornaamste instrument om dat doel te bereiken zijn de rentetarieven.’

Waarom is prijsstabiliteit zo belangrijk en waarom is het doel dan niet om nul procent inflatie te hebben?
‘Prijsstabiliteit is belangrijk om het vertrouwen in het geld te behouden. Iemand die bijvoorbeeld krediet verleent, rekent erop dat hij met de terugbetalingen evenveel kan kopen als vandaag. Als hij verwacht dat dit niet het geval zal zijn, zal hij een hogere rente aanrekenen en dus economische groei en volledige tewerkstelling bemoeilijken. Bij (hoge) inflatie gaan sommige mensen (de meer welvarenden) hun aankopen nog versnellen om verdere prijsstijgingen voor te zijn (wat de inflatie aanwakkert), terwijl anderen (de economisch zwakkeren) hun bestedingen moeten beperken omdat zij niet meer rondkomen.’

‘Een monetair beleid gericht op prijsstabiliteit is ook een sociaal beleid. De inflatiedoelstelling is 2% en niet 0% omdat in dit laatste geval er heel wat individuele producten en diensten zijn waarvan de prijzen dalen. Wat dan weer tot uitstel van consumptie aanleiding geeft en dus tot het inkrimpen van de economie. Zowel inflatie als deflatie hebben de neiging een zelfversterkend effect te vertonen.’

Beleggingen

Ik heb de indruk dat onze bankiers zich niet al te druk maken over de alsmaar stijgende inflatie. Zitten er voor de banken ook positieve kanten aan de inflatie?
‘In de mate dat inflatie ook een hogere rente met zich brengt, kan dit gunstig zijn voor de banksector. Evenwel kan hoge inflatie tot wanbetalingen en faillissementen leiden. Daardoor kunnen de verliezen op hun kredietportefeuille oplopen. Verder kunnen ze verlies lijden op de obligaties die ze in portefeuille hebben (de koers van een obligatie daalt bij stijgende rente).’

En wat moet je als consument alias gewone spaarder doen om je te beschermen tegen inflatie, muntontwaarding, erosie van je spaarcenten?
‘Van het geld dat je op je zichtrekening of onder je matras bewaart, ben je zeker dat het in waarde zal afnemen naar rato van het inflatiecijfer. Om je te beschermen tegen inflatie kan je je geld beleggen. Maar geen enkele belegging is risicovrij. Hoe meer vermogend je bent, hoe meer risico je kan nemen en hoe meer je in staat bent je beleggingen te spreiden. Dit illustreert opnieuw hoe asociaal inflatie wel is.’

Onderwijs

De ECB heeft haar hoofdkwartier in Frankfurt am Main. Werken jullie hoofdzakelijk met Duits personeel? Is de voertaal Duits?
‘Onder het personeel van de ECB vindt men alle EU-nationaliteiten zonder dat er quota voor bestaan. De Duitsers zijn de grootste groep (27%), wat niet mag verbazen gezien de bevolking van het land en de locatie van de ECB. De Belgen zijn zeker goed vertegenwoordigd, vooral op managementniveau. Ik ben ervan overtuigd dat onze empathie voor andere culturen, onze talenkennis en niet in het minst de kwaliteit van ons onderwijs daar de verklaring voor zijn. Dat we qua onderwijsniveau en talenkennis achteruitgaan is dan ook een regelrechte aanslag op onze welvaartskansen. De werktaal op de ECB is Engels, maar bij informele contacten sprak ik met collega’s zoveel mogelijk hun moedertaal voor zover ik die machtig was.’

Hoogstaande idealen

Welke lering getrokken uit uw 24-jarige loopbaan bij de ECB zou U met ons willen delen?
‘Het is een enorm voorrecht geweest een bescheiden steentje te hebben kunnen bijdragen aan de oprichting van de ECB en de invoering van de Europese eenheidsmunt. Dit project ligt immers volledig in lijn met mijn Europese overtuiging. Bovendien beantwoordt het aan mijn persoonlijke voorkeur te werken in een instelling die het algemeen belang, de “res publica”, nastreeft. Ik heb kunnen vaststellen hoe wervend en motiverend dit Europees project ook was voor mijn medewerkers. Deelachtig zijn aan een hoger doel is een belangrijke bron van zelfontplooiing en geluk.’

‘Deze boodschap had ik reeds meegekregen tijdens mijn schooltijd. Ik denk met grote dankbaarheid terug aan de waarden die me toen werden meegegeven en die de Principaal van mijn college goed verwoordde in een toespraak van 50 jaar geleden: “Wees bezield door hoogstaande idealen. Vergooi Uzelf, Uw werk en Uw talenten niet aan futiliteiten; wees doordrongen van zelfrespect (…). Eis van uzelf de nodige wetenschappelijke inspanning om met kennis van zaken een dialoog aan te vatten. (…) Leer samenwerken met anderen, maar wees geen parasieten voor de groep, maar efficiënte en vooral goede mensen”.’

Openbare dienstverlening

Welke lering getrokken uit uw verblijf in Duitsland, zou u met ons willen delen?
‘België heeft een overheidsbeslag in % van het BNP dat 8,4% hoger is dan dat van Duitsland — ook een federaal land. Bij gelijke herverdeling en bij gelijke kwaliteit van de overheidsdiensten zou dit betekenen dat deze laatste in Duitsland ruim 15% efficiënter worden aangeboden. Evenwel is mijn ervaring dat de openbare dienstverlening er beter, en soms veel beter, werkt dan bij ons. Met uitzondering van de medische sector. Het vertrouwen van de burgers in de overheid bedraagt in Duitsland overigens 65,4%. In België amper 29,5%.’

‘Wanneer ik dan bijna dagelijks in het nieuws hoor dat een of andere instantie of belangengroep meer overheidsmiddelen vraagt, dan steiger ik wel eens. En vooral ben ik verbaasd hoe weinig kritisch journalisten daar veelal mee omgaan. Af en toe eens over de grens gaan kijken zou het debat verrijken en objectiveren. In België, en helaas ook in Vlaanderen, moeten we wat meer in de spiegel durven te kijken en vooral ons wat meer spiegelen aan landen die zoveel beter worden bestuurd.’

Koenraad de Geest

Koenraad de Geest: “We moeten ons spiegelen aan landen die zoveel beter worden bestuurd”