Onbezorgd reizen in de zomer. Dat was enkele maanden geleden nog de ambitie van de Europese Commissie én de lidstaten. Op de vooravond van die zomer oogt het plaatje voorlopig heel wat minder fraai. Elk lidstaat hanteert vrolijk eigen regels voor toeristen. Alsof er van de EU helemaal geen sprake is. En in eigen land lijkt het willekeur troef. Ziekenhuizen en testlabo’s hanteren verschillende systemen om PCR-testresultaten tot bij de vakantieganger te krijgen. Die moet daardoor vaak nagelbijtend afwachten of hij zijn testresultaat tijdig in de mailbox zal krijgen.

Digitaal groen certificaat

Net geen drie maanden geleden lanceerde de Europese Commissie een eerste voorstel rond het zogenaamde digitale groene certificaat. Dat moest zorgeloos reizen binnen de EU tegen de zomer opnieuw mogelijk maken. Op dat certificaat is het haast overal nog altijd wachten. Zo ook in ons land. De officiële lancering ervan in de hele EU is voorzien op 1 juli. België maakt zich echter sterk het al op 16 juni te kunnen invoeren. In theorie zou u zich hierdoor dan vanaf 17 juni geen zorgen meer moeten maken om uw bewijs van vaccinatie, uw testresultaten of het bewijs dat u covid onlangs nog heeft doorgemaakt. Al die gegevens worden immers automatisch op dit certificaat opgeladen. Daarna kunnen ze dan overal via een eenvoudige QR-code worden ingelezen.

‘Maar er gaapt op dit moment nog een stevige kloof tussen theorie en praktijk,’ erkent Jan-Frans Lemmens. Hij is persverantwoordelijke van Smals, de belangrijkste IT-dienstverlener van de federale overheid. ‘Het akkoord over het Europese certificaat bepaalt dat alle Europese lidstaten dit moeten aanvaarden vanaf 1 juli. Wie zich voor 1 juli in een ander land aanbiedt met het Belgische certificaat, kan enkel maar hopen dat er tussen ons land en die andere lidstaat ook een voorlopig bilateraal akkoord bestaat om de vaccinatie- of testdata op het certificaat ook nu al te erkennen. En zelfs als dit het geval is, blijven er nog wel wat vragen. Hoe lang vooraf moet je bijvoorbeeld voor dat specifieke land dan al precies getest of gevaccineerd zijn, en met welk vaccin?’

Onvoldoende testcapaciteit

In afwachting van die datum vallen haast alle Europese landen vandaag nog altijd terug op de oude vertrouwde PCR-test. Maar ook daarvoor doemen nu almaar meer donkere wolken op. In eerste instantie is er het probleem van de testcapaciteit en de administratieve rompslomp die daarmee samenhangt. Onder meer huisartsenvereniging Domus Medica luidde daarover onlangs de alarmbel. Door het fors stijgende aantal testaanvragen voor reizigers vreest ze immers voor een enorme piekbelasting bij huisartsen in de aanloop naar de zomervakantie. Waardoor, zo klonk het, er onvoldoende testcapaciteit zou kunnen ontstaan voor mensen die symptomen vertonen of een hoogrisicocontact hebben gehad.

Karine Moykens, voorzitter van het Interfederaal Comité Testing en Tracing, ontkent dan weer met klem dat de testcapaciteit te klein dreigt te worden. ‘We zitten vandaag gemiddeld aan zowat 40.000 tests per dag. Maar indien nodig kunnen onze labo’s opschalen tot 110.000 per dag,’ stelt zij. ‘Zodra iemand getest is, gaat zo’n test naar een labo. Negen op tien labo’s in ons land leveren het testresultaat nu binnen 36 uur af. Enerzijds aan Sciensano, waar die resultaten worden opgenomen in de centrale gegevensbank. Anderzijds aan een aantal platformen zoals Cozo (Collaboratief Zorgplatform) of MyHealthViewer. Daarop kan iedereen zijn testresultaat raadplegen. Uiteraard is het niet onmogelijk dat bepaalde labo’s op een bepaald moment veel meer tests te verwerken krijgen. Daardoor kunnen de resultaten lokaal langer op zich laten wachten.’

Lucratieve markt

Daarmee is de kous evenwel niet af. Ook de testcentra zelf moeten het aantal kandidaten nog kunnen volgen. En ook dit lijkt vandaag lang niet overal nog het geval. Mede daarom springen ook privé-labo’s nu steeds gretiger op deze lucratieve markt. De prijzen die ze hanteren voor zo’n PCR-test lopen uiteen van 50 euro — net iets meer dan wat u in een officieel testcentrum neertelt wanneer u getest wordt om op reis te gaan —tot soms het dubbele daarvan.

‘Hier speelt natuurlijk de markt,’ klinkt het bij Jan Eyckmans, woordvoerder van federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke. ‘Sommige labo’s rekenen voor zo’n test inderdaad een pak meer aan dan de officiële testcentra. Maar ze bieden dan soms ook een snellere service aan. Intussen heeft de minister wel bepaald dat zo’n labo vanaf 1 juli maximaal 55 euro mag aanrekenen per test ofwel 55 euro terugbetaald krijgt van de overheid. Vanaf die dag hebben alle Belgen die nog niet de kans hadden zich te laten vaccineren, immers ook recht op twee gratis tests.’

Druk op huisartsen wegnemen

Om de toeloop van vakantiegangers het hoofd te kunnen bieden, hebben ook een aantal officiële testcentra het geweer intussen van schouder veranderd. Voor tests met het oog op een buitenlandse trip passeren ze niet langer via de huisarts. Die was tot nog toe altijd verantwoordelijk voor de doorverwijzing naar een testcentrum.

In Dendermonde bijvoorbeeld lanceerde de regionale huisartsenkring Vehamed als een van de eerste in ons land onlangs een website specifiek op maat van reizigers die getest moeten worden. ‘We deden dit om de lokale huisartsen — die net als elders in het land stilaan overspoeld worden met aanvragen van reizigers — enigszins te ontlasten,’ legt arts en Vehamed-coördinator Koert Huys uit. ‘Via onze nieuwe website kunnen reizigers nu zelf hun afspraak voor een PCR-test inboeken, zonder daarvoor eerst een code aan te vragen bij hun huisarts. We nemen die tests af in het reguliere test- en triagecentrum vlakbij het ziekenhuis — waar ook alle andere PCR-tests worden afgenomen — en laten die vervolgens ontleden in het labo van het ziekenhuis.’ Het laboresultaat laat doorgaans effectief niet langer dan 12 tot maximaal 24 uur op zich wachten.

Maximale geldigheidstermijn

Maar het schoentje wringt elders. Heel wat landen en luchtvaartmaatschappijen stellen zich niet langer tevreden met een mail, sms-bericht of een melding op een digitaal gezondheidsplatform. Onder meer uit angst voor vervalsingen, zo heet het dan. Met het oog daarop sturen heel wat Vlaamse ziekenhuizen — ook dat van Dendermonde — de testresultaten eerst ook nog eens door naar mynexuzhealth, een patiëntenplatform waarop nogal wat Vlaamse ziekenhuizen aangesloten zijn. Zij moeten het testresultaat omzetten in een officieel PDF-formulier. Ze trekken hiervoor maximaal 24 uur uit.

Hierdoor kan het in het slechtste geval dus tot 48 uur duren alvorens u ook effectief uw officiële testresultaat in handen krijgt. En laat die 48 uur nu meteen ook de maximale geldigheidstermijn zijn van de PCR-tests waarmee je toeristische trekpleisters zoals Spanje of Italië binnen mag. Met andere woorden: het risico is lang niet onbestaande dat u ook na een geldige PCR-test in een Belgisch medisch labo of officieel erkend testcentrum alsnog geweigerd wordt. Op een Belgische luchthaven, aan de Spaanse grens of op Franse autoroute du soleil.

Geen eenvormige procedure

Tot overmaat van ramp werken niet alle ziekenhuizen met hetzelfde platform. En ook de medische labo’s houden er vaak een eigen meldingsprocedure op na. Met andere woorden: er bestaat op dit moment geen uniform, door de overheid gecertificeerde procedure om burgers het resultaat van hun PCR-test te melden. ‘Ik denk dat we de problemen ook niet moeten overdrijven. Maar het klopt inderdaad dat er op dit moment geen dergelijke regelgeving is. Noch vanuit Europa noch vanuit België,’ bevestigt Koert Huys. ‘We stellen hier alles in het werk om mensen zo snel mogelijk hun testresultaat te bezorgen. Maar elke luchtvaartmaatschappij of elk land gaat daar op dit moment min of meer op eigen wijze mee om. Dat is vervelend.’

Officiële bevestiging

‘Zodra het digitale certificaat op 1 juli in de hele EU wordt ingevoerd, is dat probleem opgelost,’ reageert Karine Moykens. Alle testresultaten worden vanaf dan rechtstreeks vanuit de Sciensano-databank opgeladen op dat certificaat. En wij hopen hier al vanaf 16 juni het certificaat te kunnen uitreiken aan vertrekkende reizigers.’ Maar wat dan als andere landen dit certificaat vooralsnog niét erkennen? Wat als de officiële bevestiging van uw testresultaat inderdaad 48 uur op zich laat wachten, waardoor u niet op het vliegtuig of over de grens mag? En vooral: hoe krijg je het aan de boze burger uitgelegd dat het anno 2021 en na maandenlang gepalaver tot 24 uur kan duren om een testresultaat ook digitaal bevestigd te zien in een officieel document dat overal in Europa erkend en aanvaard wordt?

Moment van afname of van resultaat?

Jan Eyckmans, woordvoerder van minister Vandenbroucke, nuanceert een en ander. ‘Het is het resultaat van de test dat niet ouder mag zijn dan 48 uur. Het is dus niet het moment van afname dat telt. Voor zover ik weet, zijn er op dit moment hoegenaamd geen problemen met die doorlooptijden. En vanaf 1 juli zal het Europese certificaat sowieso alles oplossen.’ Of het inderdaad zo is dat niet het moment van de afname van de testafname, maar wel het moment waarop het testresultaat verstuurd werd beslissend is, wordt dan weer in twijfel getrokken door een door ons gecontacteerde arts. Karin Moykens, hierover door ons nogmaals gecontacteerd, reageerde gisteren niet meer op deze nochtans niet onbelangrijke vraag.

Moraal van dit verhaal: voor de EU-burger die al een jaar lang hardop droomt van enkele weken vakantie aan een zuiders strand, is de verwarring er de voorbije weken enkel maar groter op geworden. En het is ontluisterend vast te stellen hoe zowel de verschillende overheden in ons land als de EU hier alweer eens geen kans laten liggen om zichzelf stevig in de voet te schieten.

Koert Huys

Nog lang geen duidelijkheid over coronacertificaat