De Vlaamse regering en Elia zijn het eens geworden over het traject van de nieuwe Ventilus-hoogspanningsleiding in West-Vlaanderen. Die loopt voor het overgrote deel bovengronds. De eerdere piste om het belangrijke industrieterrein van Izegem te ontzien met een gedeeltelijk ondergrondse leiding, is van tafel. Izegem overweegt procedurele stappen tijdens het openbaar onderzoek.

De komst van een bovengronds Ventilustracé tussen Brugge en Kortrijk zorgt al jaren voor beroering. Voor de Vlaamse overheid en netbeheerder Elia is een bovengrondse hoogspanningsleiding op wisselstroom de meest goedkope en technisch minst complexe optie om energie van windmolenparken op de Noordzee doorheen Vlaanderen te vervoeren. Vele gemeenten op het tracé zijn het daar niet mee eens, evenals verschillende burgercollectieven. Volgens hen zijn ondergrondse hoogspanningsleidingen op gelijkstroom minder schadelijk voor de gezondheid. En daarom is het in heel wat buurlanden ook de technologische norm aan het worden.

Toch kozen Elia en de Vlaamse regering afgelopen vrijdag voor een hoogspanningsleiding die voor het grootste deel boven de grond loopt. Alleen tussen Zedelgem en Torhout en voor een klein deel ten zuiden van Izegem-centrum zal Ventilus onder de grond lopen. Dat daarbij een dichtbebouwde industriezone in Izegem pal onder bovengrondse leidingen komt te liggen, is voor enkele belangrijke bedrijven in de regio een nachtmerriescenario. Maar ook omwonenden lijken niet geneigd om hun verzet te laten varen.

Bouwput

‘Ik ben blij dat er nu duidelijkheid is over het tracé’, reageert Bert Maertens, de N-VA-burgemeester van Izegem. ‘Ikzelf was er altijd een voorstander van om Ventilus volledig ondergronds aan te leggen. Dat blijkt nu niet mogelijk. Nadien vroeg ik om in alle objectiviteit te bekijken of Ventilus onder Izegem ondergronds kon doorlopen, omdat in mijn stad nu eenmaal veel mensen wonen en werken. Voor de wijk De Mol in Izegem is daar rekening mee gehouden. Maar ik ben dan ook weer erg teleurgesteld dat Ventilus niet ondergronds kan in de industriezone naast de autosnelweg E403. Dat zou technisch niet mogelijk zijn, ook al gelooft men dat hier in de streek niet.’

Maertens zegt dat werkzaamheden met een open graafsleuf in die bewuste industriezone niet kunnen omdat er onder die bedrijven kleigrond ligt. Dat maakt de graafperimeter potentieel te groot.

‘Er is in de industriezone op kleigrond geen plaats voor een grote bouwput. Met een open graafsleuf zouden er sowieso drie bedrijven moeten plaats ruimen. Bovendien ligt er ook de spoorweg tussen Brugge en Kortrijk, die meer dan twee jaar zou moeten afgesloten worden. Dat er in Torhout wel een tunnel onder de grond kan geboord worden, komt omdat de bodemsamenstelling daar beter is. Dat heeft niets met politiek te maken (Torhout is de gemeente van Vlaams CD&V-minister Hilde Crevits, red.).’

Bijstaan

Maertens verwacht dat het verzet tegen een bovengrondse Ventilus niet zal luwen in zijn stad. ‘De Vlaamse regering erkent dat de financiële compensaties voor getroffen inwoners moeten worden opgetrokken. Maar voor bedrijven zal dat in de praktijk moeilijk worden. Ik verwacht dan ook dat de getroffen bedrijven alle procedures zullen uitputten om dit bovengrondse tracé tegen te houden.’

Als het moet, dan zal Izegem inwoners en bedrijven bijstaan, zo verklaart Maertens. ‘In het openbaar onderzoek zal de stad zeker haar rol spelen. Als er duidelijkheid komt over waar de kabels exact zullen lopen, en gezinnen of bedrijven daar nadeel van ondervinden, dan sluit ik zeker niet uit dat ook het stadsbestuur juridische stappen zal ondernemen. Ik hou er ook rekening mee dat het openbaar onderzoek, dat nu van start gaat, ingehaald zal worden door de technologische vooruitgang. Als het een paar jaar duurt om te procederen, dan is dat een reëel scenario.’

‘Wel geloof ik dat omgevingsminister Zuhal Demir (N-VA) alles in het werk heeft gesteld om de volledig ondergrondse optie te onderzoeken. Ook zij had het liever anders gezien. Maar met de huidige plandoelstellingen gaat dat niet. Ik ben zelf te weinig expert om daar definitief over de oordelen.’

(Lees verder onder de afbeelding)

gf

Het Ventilus-tracé.

Rust

Dat het nu voorgestelde tracé een definitief compromis is, gelooft ook Ledegems burgemeester Bart Dochy niet. Dochy is een van de meest vocale tegenstanders van het bovengrondse Ventilustracé, ook al is zijn gemeente niet rechtstreeks getroffen. Als Vlaams parlementslid voor CD&V geldt hij echter als woordvoerder van het West-Vlaamse burgemeestersverzet tegen het bovengrondse Ventilustracé.

‘Het is goed dat met dit gekozen tracé nu eindelijk het Gewestelijke Ruimtelijke Uitvoeringsplan (GRUP) van start kan gaan. Daartegen kunnen dan procedures opgestart worden. De stap die nu gezet is, is vooral belangrijk voor de acht gemeenten die nu weten dat ze niet getroffen worden door het bovengrondse Ventilustraject. Dat brengt al de nodige rust in dit moeilijke dossier.’

‘Alle getroffen gemeenten beschikken nu over de keuze of en in hoeverre ze de belangen van dit tracé afwegen tegen de belangen van hun inwoners’, gaat Dochy verder. ‘Het is bijvoorbeeld niet onlogisch als een gemeente zoals Izegem stappen zal zetten. Bert Maertens heeft vroeger altijd een beetje de belofte gekregen dat een groot deel van het tracé onder zijn stad zou komen, zeker ter hoogte van de industriezone. Op die belofte is nu teruggekomen.’

Compensatie

Dochy gelooft in de compensatieregeling die wordt uitgewerkt. Al is die regeling nog niet in steen gebeiteld. ‘De mogelijkheid om bedrijven te compenseren wordt nu nog open gelaten. Netbeheerder Elia en de federale energieregulator CREG moeten nog bepalen in welke mate de extra kostprijs van Ventilus doorgerekend wordt. Daar bestaat nog discussie over. Maar het is wel de uitdrukkelijke vraag van de Vlaamse regering om ook bedrijven zo ruim mogelijk schadeloos te stellen. Een akkoord over de precieze compensaties zal voor velen de doorslag geven om al dan niet te procederen.’

‘Als er daarentegen over de compensatieregeling geen duidelijk akkoord komt, dan zou ik de getroffenen wel aanraden om te procederen. De Vlaamse regering heeft dan immers een belofte verbroken.’

Voor Dochy is het daarom nog niet zeker dat de bovengrondse hoogspanningsleiding er sowieso komt. ‘Voor de getroffen burgemeesters in de regio is het belangrijk dat er tegelijkertijd met deze procedure extra middelen vrij komen voor onderzoek naar ondergrondse gelijkstroomleidingen. In de overeenkomst tussen de Vlaamse overheid en Elia is immers opgenomen dat er parallel met de bovengrondse tracés ook moet onderzocht kunnen worden in welke mate ondergrondse tracés de straling van bovengrondse tracés kunnen ontlasten.’

‘Met alle windmolenparken die men momenteel bouwt, is het trouwens niet zeker of het Ventilustracé zal volstaan om alle energie in België aan land te brengen’, zegt Dochy. ‘Mijn hoop is nog altijd dat de snelheid van de technologische evolutie sneller zal gaan dan de traagheid van de procedures, en dat er gaandeweg toch nieuwe inzichten boven zullen komen drijven. Hopelijk heeft Elia een voldoende open geest om daar rekening mee te houden.’

Ontransparant

Dat er valabele alternatieven bestaan, blijft de zwakke plek van het bovengrondse Ventilus-hoogspanningstracé. Dat zegt Korneel Verleden van het bedrijvencollectief Involte. Zij verzetten zich al langer tegen de aanleg van een bovengrondse Ventilus.

‘Men zegt hier altijd dat het ondergronds transporteren van energie van op zee doorheen Vlaanderen niet verenigbaar is met de doelstelling om die energie ook hier in Vlaanderen af te nemen. Dat zou te veel transformatoren vergen, en de hele operatie technisch complex maken. Dat is en blijft onzin,’ zegt Verleden.

‘Zo’n hybride connectie kan in de ons omringende landen, maar hier blijkbaar niet. Dat zijn objectief vaststelbare feiten, geen fantasietjes van boze burgers. Maar hier wil men dat niet weten. Men weigert het gewoon te onderzoeken. Het jammerlijke blijft dat de plandoelstellingen in Vlaanderen niet aangepast worden aan de snel evoluerende technologie.’

Kernuitstap

Volgens Verleden wil de Vlaamse regering dat er snel een bovengrondse Ventilusverbinding komt omdat dit het meest winstgevend is voor netstroombeheerder Elia. ‘Het is bijzonder ontransparant wat een publiek-private samenwerking zoals Elia daaraan verdient. Soms vermoed ik dat het voor Elia winstgevender zal zijn om in het buitenland energie uit kern- en fossiele energiecentrales aan te kopen voor de Belgische energieconsumptie, en onze eigen windenergie met zoveel mogelijk winst aan het buitenland zal verkocht worden’, zegt Verleden.

‘Als ik dan Groen-voorzitter Jeremie Vaneeckhout – die zelf geen deel uitmaakt van de Vlaamse regering – hoor beweren dat Ventilus er zo snel mogelijk moet komen om onze bevoorradingszekerheid veilig te stellen, dan lach ik daar als elektrotechnisch ingenieur eens mee. Zijn partij Groen wil de energieproductie in België met 50% verminderen door de kerncentrales te sluiten. Daarom is heel dit Ventilusdossier van het begin tot het einde wraakroepend.’

Verleden is dan ook allerminst van plan de bovengrondse hoogspanningsleiding – waar hij dichtbij komt te wonen – te aanvaarden. ‘Als wij nu geen juridische stappen zetten, dan tellen wij niet mee. Als we vragen om een optie te onderzoeken, dan gebeurt dat immers niet. Dat is de jammerlijke waarheid. Wij zijn niet tegen de Ventilusverbinding. We vragen alleen dat er met alle wetenschappelijke inzichten voor een gezondere ondergrondse verbinding rekening wordt gehouden. Zolang dat niet gebeurt, zullen wij blijven doorgaan. Met alle mogelijke juridische middelen.’

Korneel Verleden

Bovengrondse Ventilus botst op Izegem