‘Geachte Voorzitter, Beste Mijnheer Tajani. Ik neem het niet dat een Europees Parlementslid ongegrond en openlijk beschuldigd wordt van malversaties. En ik verwerp de dubbele standaard die het Europees Parlement hanteert om conferenties te organiseren of te verbieden’. Die boze brief kreeg Europees parlementsvoorzitter Antonio Tajani (lid van Forza Italia en de EVP) van Mark Demesmaeker, die zichzelf een conservatief maar een democraat noemt.

Aanleiding is de afdreiging door de uiterst rechtse partij Vox die op 6 maart in het gebouw van het Europees Parlement een ‘debat’ hield over het Catalaanse onafhankelijkheidsproces. Ik heb de televie-opnamen gezien. Ze zijn beschamend. Na een toespraak door Javier Ortega-Smith, de nummer twee van het postfranquistisch partijtje Vox – dat zich wist op te dringen in het rechtse bestuur van Andalusië – was het hek van de dam. Vox beschuldigde de Catalaanse (verkozen) regering ervan een autoritair bewind te voeren en kinderen op een totalitaire wijze trachten te indoctrineren. Ortega-Smith slaagde er ook in de culturele ngo Omnium Cultural te bestempelen als een paramilitaire organisatie.

Weinig hoogstaand

Bij het vraag-en-antwoordmoment vroeg en kreeg Demesmaeker (N-VA) het woord van de organisator, Kosma Złotowski van de Poolse PiS-partij – merkwaardig genoeg een fractiegenoot van Demesmaeker binnen de ECR, de Europese Conservatieven en Hervormers. Hij raakte amper een paar zinnen ver om het standpunt van Vox te ontkrachten. Gejoel en gestamp van een honderdtal Vox-vertegenwoordigers en sympathisanten maakten hem het spreken onmogelijk, enkele uitzinnige vrouwen stonden te gillen en te springen om hem het woord af te nemen. Weinig hoogstaand verkeer in het parlement.

Klap op de vuurpijl was de afsluiting. Ortega-Smith sneerde dat hij maar zijn judasloon moest gaan ophalen bij Puigdemont, in wiens opdracht hij wel zou handelen: ‘Demesmaeker seguro va recibir un donativo de Puigdemont en agradecimiento a eso intervención’. Helaas voor hem bleef de beeldopname doorlopen, en je hoort hem grijnzend tegen zijn kompaan zeggen: ‘Entre tu y yo le pegamos’. ‘Onder ons gezegd, we meppen hem wel af.’

Bedreigd

Demesmaeker: ‘Ik voelde me echt bedreigd’. ‘En heeft EP-voorzitter Tajani intussen ingegrepen?’ ‘Gisteren heb ik een korte krabbeltje gekregen: ‘Ik zal het doorsturen naar de organisator van de conferentie’. Naar Złotowski dus, die er ongemakkelijk bijzat. ‘En die ongelijke behandeling, waarop slaat dat?’ ‘Wel, op 18 februari hebben de liberale Sloveen Ivo Vaigl (ALDE) en mijn partij- en fractiegenoot Ralph Paquet Carles Puigdemont uitgenodigd om in het EP te spreken. De veiligheidsafdeling (DS Safe) heeft die bijeenkomst verboden, omdat ze ‘de handhaving van de openbare orde binnen het parlement niet kon handhaven’. Een antwoord over welke dreiging er dan bestond is nog altijd niet gekomen. Als je de herrie ziet die Vox veroorzaakt heeft, wat is dan het verschil? Voor zover wij weten hebben de Catalaanse onafhankelijkheidsgezinden nooit geweld gebruikt, niet in woord, niet in daad, niet in hun regering, niet tijdens hun betogingen. Er is dus druk uitgeoefend of er is een drogreden gezocht’.

Afkeer

Het is natuurlijk bekend dat Demesmaeker afkerig is van het Spaanse beleid inzake de Catalaanse kwestie. Op 27 en 28 februari leidde hij met zeven andere Europese parlementsleden en zes nationale parlementariërs een (tegengewerkte) observatiezending naar het proces tegen de twaalf Catalanen tegen wie sinds 12 februari een proces loopt in Madrid. Onder meer de partij Vox hoort bij de aanklagers. Bij de zending zaten liefst vier leden van de fractie Groen-Europese Vrije Alliantie, onder meer de bekende Fransman José Bové, en de Est Indrek Tarant, maar ook twee leden van de uiterst linkse GUE (opvallend: met de Galicische Maria-Lidia Senra) en de liberaal Ramon Tremosa (PdeCat). Bij de nationale volksvertegenwoordigers, dat wekt minder verwondering, N-VA-er Peter Luykx. De groep is niet te spreken over het gevoerde proces.

‘Wij hebben een volledige procesdag bijgewoond, ook al trachtte Madrid lang internationale waarnemers te weren. Van onpartijdigheid is geen sprake, het gerecht stelt zich helemaal niet onafhankelijk op’, stelt Demesmaeker vast. ‘Het proces verloopt niet in hun moedertaal, alleen het Castiliaans is toegestaan. De verdediging wordt door de rechter voortdurend onderbroken of de mond gesnoerd. Bewijsmateriaal mag niet getoond worden. En al doet men er alles aan om te verhinderen dat het een politiek proces zou zijn, toch gaan aanklacht en pleidooien voortdurend over politieke activiteiten. Wij hebben een rapport over de misbruiken doorgestuurd naar de Europese Commissie, naar de Raadsvoorzitter, en naar alle belanghebbenden.’

De eisen die de waarnemers stellen zijn niet exorbitant. ‘We vragen gewoon een eerlijk verloop. En vooral de directe vrijlating van de twee Jordi’s, twee ngo-mensen die al anderhalf jaar in voorhechtenis zitten: Jordi Sánchez en Jordi Cuixart. Tegen hen loopt een beschuldiging van aansporing tot geweld en rebellie. Dat is belachelijk. Zij hebben protestmarsen georganiseerd, maar dat is ene democratisch recht. En ze zijn er in geslaagd die marsen ook vreedzaam te doen verlopen. De aanklacht slaat nergens op’.

Kritiek

Ook de omstandigheden waarin de beschuldigden zich moeten staande houdden krijgt felle kritiek van de zending. ‘Ze worden heel vroeg gewekt, kunnen zich niet eens wassen of scheren, laat staan hun zaak voorbereiden. Vier dagen per week ging dat zo, tot laat in de avond duurden de ondervragingen. Dat is een rechtsstaat onwaardig.’ Ik vraag Demesmaeker waarom hij dan geen resolutie indient bij het Europees Parlement zelf, want dat blijft, net als de Commissie, schrikbarend afwezig en zwijgzaam. ‘We raken niet aan een meerderheid, we zijn met enkele tientallen – kijk, ik stond zelfs op de lijst van de getuigen, die er ook bij waren tijdens de volksraadpleging van 1 oktober vorig jaar. Ik ben niet opgeroepen. Waarom, dat mag Joost weten. Wie wel opgeroepen is krijgt een kruisverhoor. We moesten uitleggen wie onze reis betaald had, of de Catalaanse regering geld had gegeven.’

Misbruik van overheidsfondsen dus? ‘Precies. We zijn natuurlijk uitgenodigd, maar we zijn vrijwillig gegaan, en hebben al onze kosten zelf gefinancierd. Het is toch belachelijk dat ik daarvoor bijna rubberen kogels heb moeten trotseren?’

N-VA en Vox

Ik keer terug naar de Europese politiek. ‘Toch vreemd dat een ECR-collega Vox uitnodigt. Is dat geen voorbode van hun toetreding tot de conservatieve fractie waarin ook jullie zitten?’ ‘Nooit. Vox werkt met Acre, de reactionaire groep waarin ook PiS zetelt. Wij (N-VA) doen daar niet aan mee’. ‘Blijven jullie dan in ECR, ook als de Britse Conservatieven weg zijn?’ ‘Vox is bij ons niet welkom’. Maar in welke fractie zal N-VA dan zitten? ‘Er beweegt heel veel, we moeten eerst weten waar de breuklijnen liggen.’ Maar kun je dat waarmaken, met de PiS onder hetzelfde zeil, een PiS die konkelfoest met Vox? ‘Daar kan ik niks over zeggen,’ zegt Demesmaeker. Je hebt wel een mening? ‘Die heb ik. Die is niet positief.’ Even valt een ongemakkelijke stilte. Dan: ‘We moeten ons werk kunnen doen, dat is de prioriteit. We moeten in een groep zitten die niet in quarantaine wordt gezet, die kan samenwerken met andere fracties. Ook in de toekomst. Het heeft geen zin in een grote groep te zitten die geïsoleerd blijft en door de andere fracties wordt uitgespuwd. Liever in een kleine groep dan die mee kan wegen op het beleid. Zelf wil graag blijven doorwerken op milieuproblemen. Als ik verkozen word natuurlijk.’

Kosma Złotowski

Vox, de rechtse stoottroep van oud-Spanje