Afgelopen jaar werd er een opvallend nieuw hoogtepunt bereikt in de strijd tegen drugs en dit reeds voor het vijfde jaar op rij. De smokkel van dit illegale goed gebeurt in ons land voornamelijk via scheepvaart en luchtverkeer. Deze smokkel tegengaan is een dagelijkse bezigheid van de douane die valt onder het ministerie van Financiën.

In deze aflevering van Doorbraak Radio is onze gast Kristian Vanderwaeren, de grote baas van de Belgische douane. Hij werd uitgenodigd om te praten over drugssmokkel en hoe de douane dit probeert te bestrijden.

Succesreeks bij de douane

In 2021 kon de douane niet zo maar een nieuw record vestigen in de strijd tegen drugs. Het was een recordjaar voor de vijfde maal op rij. ‘Zo onderscheppen we jaar na jaar meer drugs.’ Eén element daarvan is de toegenomen productie van cocaïne in Zuid-Amerika, zegt Vanderwaeren. ‘Dat handeltje blijft maar groeien.’ Met als gevolg dat er ook steeds meer cocaïne naar hier wordt gestuurd.

Daarnaast is er de ‘operatie Sky’ van de federale gerechtelijke politie en het parket. ‘Zij hebben ons ook absoluut geholpen met het identificeren van containers waarin zich drugs bevonden.’ Dat heeft ook meegedragen tot het succes in Rotterdam en andere havens, aldus Vanderwaeren. ‘Een derde element is de dagelijkse inzet van mijn drugsteams en ondersteunende diensten.’ Het is die multi-agency samenwerking die tot deze successen hebben geleid, zegt Vanderwaeren.

Keerzijde van de medaille

Het succes is ook relatief volgens Vanderwaeren. ‘De realiteit van de dag is nog altijd dat er tonnen cocaïne worden verhandeld in België en de Europese Unie.’ Daarnaast daalt de prijs van cocaïne. Er is dus nog altijd een toevloed van cocaïne die het mogelijk maakt voor criminele organisaties om hun producten te verkopen.

De straatwaarde van wat de douane heeft onderschept met die negentig ton cocaïne bedraagt ongeveer dertien miljard euro aan omzet. ‘Dat geeft aan hoe verontrustend die problematiek is.’ Als de douane dit niet zou onderscheppen betekent dat die criminele organisaties dergelijke omzet zouden genereren. ‘De winstmarges zijn dan ook zeer groot, het product kost weinig en is eenvoudig.’ Dit geld zou de legale economie enorm ondergraven als deze organisaties daarmee opereren.

Topje van de ijsberg

De organisatie van de Verenigde Naties (VN) die drugs bestrijdt, heeft geprobeerd inschattingen te maken van de drugshandel in de wereld. Zij veronderstellen dat er wereldwijd ongeveer 10% van de drugs wordt onderschept. ‘Met onze expertise en resultaten gaan wij toch eerder richting de 20% en 30%.’

Dan zien we dat er daar nog altijd gigantische hoeveelheden cocaïne het land binnenkomen. Dat maakt onderdeel van het businessmodel in de drugshandel, zegt Vanderwaeren. ‘Zij produceren steeds meer en dan duwen ze dat massaal naar de buitengrenzen van de Europese Gemeenschap.’ Daarbij weten die criminele organisaties ook dat sommige containers onderschept worden. Het merendeel echter kan door de mazen van het net glippen. ‘Zo kunnen zij een heel lucratief handeltje uitbouwen en zeer veel geld verdienen.’

Antwerpse haven

De recordvangsten van de afgelopen jaren zijn steeds vaker terug te vinden in de haven van Antwerpen. ‘Zo zijn er zelfs de laatste jaren structureel meer vangsten in Antwerpen dan in de haven van Rotterdam.’ Daar zitten ze ongeveer aan zeventig ton tegenover de negentig ton hier. Dat is niet om fier op te zijn, zegt Vanderwaeren. ‘Maar de realiteit is wel zo dat Antwerpen de belangrijkste ingangspoort is voor drugshandel in Europa.’ Daarnaast is er nog Rotterdam en havens in Spanje die worden overspoeld met cocaïne.

De reden van deze focus op Antwerpen, Rotterdam en Spanje is de grote containertrafiek tussen Zuid-Amerika en Europa. ‘De grootste lijnen van dit verkeer situeren zich vooral in deze landen.’ De eigenheid van dit vrachtverkeer maakt helaas van Antwerpen ook de grootste ingangspoort van cocaïne van Europa.

De rol van de douane

Vanderwaeren legt de reden van het succes dit jaar in de samenwerking tussen diensten. ‘De rol van de douane is hierin cruciaal maar niet de enige en zeker niet de belangrijkste.’ Zij stoppen de goederen die onderzocht moeten worden aan de grenzen en dit is de basis, zegt Vanderwaeren.

Indien criminele organisaties hun smokkelwaar niet meer hebben, drogen hun financiële middelen ook op binnen een bepaalde tijd. ‘Die deur volledig sluiten gaat helaas nog niet.’ Daarom werken zij intens samen met andere organisaties. Zo is het gerecht bijvoorbeeld zeer belangrijk om de vervolgingen van en onderzoeken naar drugshandel op poten te zetten. Zolang die cocaïne hier nog kan binnenkomen moeten ook de politie en het parket hun rol spelen, aldus Vanderwaeren.

Redacteur: Pieter-Jan Volkaert

Kristian Vanderwaeren

Kristian Vanderwaeren: ‘Drugsonderscheppingen stijgen maar handel ook’