Hoe twee BR’s (Bekende Russen) plots uit de gratie vielen van het Kremlin, na een onschuldige imitatie van Poetin. En hoe ze zo het gezicht werden van de protesten tegen de Russische president.

Maksim Galkin (1976) brak in 2001 door in Rusland, toen hij op Kanaal Eén het programma ‘Wie wordt miljonair?’ leidde. In 2006 kreeg hij een officiële onderscheiding voor zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de televisie in Rusland. Hij woont samen met Alla Poegatsjova sinds 2005. In 2011 trouwden ze, wat op nogal wat kritiek stuitte. Galkin begon aan zijn vijfde huwelijk met een vrouw die 27 jaar ouder is.

De lijst van ‘buitenlandse agenten’

Het koppel kreeg via een draagmoeder nog een tweeling. Galkin was het niet eens met de antihomowetten (verbod op homoseksuele ‘propaganda’), maar was geen voorstander van de legalisering van het homohuwelijk. Op de scène brengt hij vooral parodieën en imitaties van bekende mensen, zo o.a. van Boris Jeltsin, Aleksandr Loekasjenko en Vladimir Poetin. Dat laatste heeft de cabaretier blijkbaar de das omgedaan.

Elke vrijdagavond maakt het Ministerie van Justitie van Rusland de lijst van nieuwe ‘buitenlandse agenten’ bekend, een term die uit de Stalin-tijd dateert en in feite een eufemisme is voor dissidenten, andersdenkenden, opposanten. Iedereen die een kritisch geluid laat horen over wat in Rusland gebeurt, iedereen die samenwerkt met het buitenland (in NGO’s) en of er financiële middelen van krijgt, kan het label buitenlands agent opgeplakt krijgen. Gewoonlijk wordt op vrijdag een hele reeks buitenlandse agenten bekendgemaakt, maar de op vrijdag 16 september was het alleen Maksim Galkin.

Brief op Instagram

De bekendmaking zou wellicht onopgemerkt zijn voorbijgegaan, maar Galkin is een bekend figuur in Rusland, een stand up comedian en tv-presentator; in de grond is hij a-politiek, wat de meeste mensen in Rusland nog meer verwondert. Waarom in godsnaam zo iemand? Maar het nieuws is pas echt doorgedrongen toen zijn vrouw het publiekelijk voor hem opnam. Zij schreef op Instagram de volgende brief aan het Ministerie van Justitie :

‘Ik vraag het Ministerie van Justitie van de Russische Federatie mij tot de buitenlandse agenten van mijn geliefd vaderland te rekenen, want ik ben solidair met mijn man, een eerlijke, fatsoenlijke en oprechte mens, een echte en onkreukbare patriot van Rusland, die zijn Vaderland voorspoed wenst, leven in vrede, vrijheid van woord en het stopzetten van de ondergang van onze jongens voor illusoire ideeën die van ons land een paria maken en die het leven van onze burgers bemoeilijken.’

Politicus onder Poegatsjova

De brief is ondertekend door Alla Poegatsjova. Niet de minste: een van de populairste zangeressen en filmsterren in Rusland, die sinds de jaren 1980, nog in volle Sovjettijd, de harten van miljoenen mensen heeft veroverd. Het bekende grapje luidt: wie was Brezjnev? Brezjnev? Was dat niet die politicus onder Poegatsjova? Nu al wordt het mopje geactualiseerd tot: Poetin? Is dat niet die politicus onder Poegatsjova? Een van haar bekendste liederen is Een miljoen rode rozen, een sprookjesachtig lied over een kunstenaar die zijn huis verkoopt om een actrice een zee van rozen te kunnen geven. De immens populaire zangeres is twee keer onderscheiden door de hoogste man in het land: een keer door Jeltsin en een keer door Poetin.

De brief van deze buitengewoon populaire zangeres heeft veel commotie veroorzaakt in Rusland, waar men in de sociale media druk discussieert over haar moedige zet. Ze krijgt heel wat steun, om allerlei redenen. Omdat ze solidair is met haar man, omdat het gezin in Rusland heilig is en je daar niet aan raakt en het dus dom is van het Kremlin om de twee uit elkaar te drijven – in de beste Sovjettraditie ging Poetin (door en door een product van het Sovjetsysteem) er natuurlijk van uit dat de vrouw haar man direct zou laten vallen.

‘Die Kleinrussen’

Maar het grootste punt van kritiek is dat het Kremlin nu aan iedereen liet zien dat het label “buitenlands agent” een lege huls is die iedereen opgeplakt kan krijgen, zelfs de meest brave stand up comedian. Een simpele Rus die vroeger nog kon twijfelen – ja ja, misschien krijgt hij echt wel geld van het buitenland om zijn land zwart te maken (want dat is toch waar het Westen op uit is) – beseft nu dat het gewoon een kaïnsteken is om iemand als criticus van het regime weg te zetten.

Er was ook kritiek te horen – Poegatsjova heeft het over ‘onze jongens’, maar rept met geen woord over de Oekraïeners die sneuvelen, anderen bekritiseren dan weer haar uitval naar ‘illusoire ideeën’, terwijl in Oekraïne volgens Kremlin-getrouwen wel degelijk tegen ‘het fascisme’ gevochten wordt, waar Russische jongens hun leven voor geven. Iemand op Instagram stelt dat die Galkin ook niet helemaal koosjer is, want hij zou in zijn satire het nogal eens over ‘die Kleinrussen’ gehad hebben (chochlý in het Russisch, het scheldwoord voor Oekraïners ofte Kleinrussen) en dat nà 2014.

Primadonna voor de vrede

Weer anderen verwijten haar dat Poegatsjova van top tot teen deel van het systeem is en nu de moedige opposant speelt. Iemand heeft het over de strijd der titanen en vraagt zich af hoe de show zal aflopen tussen ‘de debielen in het Kremlin en de vrouw die meer kloten aan haar lijf heeft dan heel dat tuig bij elkaar’ (einde citaat). Minder cynisch is een ander commentaar: ik weet nu wie de volgende presidentskandidaat wordt – Alla Borisovna Poegatsjova, ‘de vrouw, de afgod van miljoenen, de primadonna, die de kracht en de moed gevonden heeft om in tegenstelling tot veel mannen in het publiek het op te nemen voor het stopzetten van de oorlog, voor de vrede, wetend dat ze daar zeven jaar gevangenis voor kan krijgen’.

De perschef van het Kremlin, Dmitri Peskov, heeft laten weten dat haar verklaring volgens hem niets met het Kremlin te maken heeft. Vele van haar collega’s in de culturele sector vonden haar verklaring een uitdaging en spraken van de ‘opstand van Poegatsjova’, verwijzend naar de opstand van de boerenleider Jemeljan Poegatsjov (1773-1775), die onder Catharina de Grote half-Rusland op zijn kop zette.

Solzjenitsyn

Parlementslid (Doema) Pjotr Tolstoj liet weten dat Poegatsjova ‘de band met de realiteit verloren heeft en solidair is met degenen die de nederlaag van Rusland wensen. Ze hoort nu thuis in het museum van de Sovjettijd’. En hij eindigt venijnig met ‘We zullen overwinnen zonder haar liederen’.

Een reactie kwam ook van Ksenia Sobtsjak, de beroemde society-figuur, dochter van de eerste verkozen burgemeester van Sint-Petersburg, die in de jaren negentig Poetin het hand boven het hoofd hield. Zij vindt de verklaring van Poegatsjova moedig en van een allure die doet denken aan de beroemde oproep van Solzjenitsyn in de late jaren zestig ‘Leven zonder leugens’. De dwarsligger van het Brezjnev-tijdperk riep niet op om te staken, in opstand te komen, maar op te houden met liegen, niet meer mee te doen aan de leugens die de staat de wereld in stuurde. Iedereen wist het en besefte het, maar had zich neergelegd bij die ‘cultuur’. Poegatsjova doorbreekt nu het stilzwijgen rond een zinloze oorlog.

Wellicht zal Poetin de populaire zangeres met rust laten, tenminste als hij niet miljoenen Russen tegen zich in het harnas wil jagen.

Ksenia Sobtsjak

Aanslag op bekende Russen verijdeld in Moskou?

Komiek en zangeres tegen Poetin