Misnoegdheid over het regeringsbeleid beperkt zich in Duitsland niet tot gesakker in de sociale media. Vandaag, maandag 5 september, vormt de Oost-Duitse stad Leipzig het toneel van een groots opgezette protestactie van de radicale linkerzijde. Ook radicaal-rechts springt op de kar.

Leipzig

Leipzig is een bijzondere stad. Stad van componisten als Robert Schumann en Felix Mendelssohn Bartholdy, van uitgevers als Carl Heinrich Reclam en Kurt Wolff, en van leiders van de arbeidersbeweging als August Bebel en Karl Liebknecht. De burgers van Leipzig deden op maandag 9 oktober 1989, door onversaagd met 70.000 man te demonstreren, de machthebbers van de DDR inzien dat hun dictatoriaal regime niet meer houdbaar was.

Die demonstraties leidden een maand later mee tot de val van de Berlijnse Muur. Een ander gevolg ervan was de omvorming van de SED, de leidende communistische partij, tot ‘Partei des Demokratischen Sozialismus’ (PDS). De ‘democratische socialisten’ zouden later electoraal munt slaan uit de ontgoocheling van vele Oost-Duitsers over het eenmakingsproces. Sinds 2007 heet hun partij ‘Die Linke’. Op federaal niveau zitten ze in de oppositie, in sommige Oost-Duitse deelstaten draaien ze mee aan het regeringsroer. De sociaaldemocraten van de SPD voelen vaak de hete adem van Die Linke in hun nek. Nu nog meer dan ooit.

Sociale crisis

Nu de Russische gaskraan niet meer zoveel levert als voorheen, als gevolg van de sanctiemaatregelen van het Westen tegen Poetins oorlog, hangt recessie als een donkere wolk boven de Duitse industrie en ziet de gewone burger de energiefactuur alsmaar stijgen. Bondskanselier Olaf Scholz (SPD) probeert samen met zijn groene en liberale coalitiepartners de energiecrisis – de zwaarste ooit in de geschiedenis van de Bondsrepubliek – de baas te worden. Die crisis is tegelijkertijd ook een sociale crisis.

Ze zal miljoenen mensen in armoede storten, en niet alleen de ‘lagere klasse’. Ze vreet ook aan het vermogen van de middelklasse. Eenzelfde drama ontvouwt zich voor onze ogen in België. De ‘Ampel’ of Verkeerslichtcoalitie van rood (SPD), geel (liberale FDP) en groen (Die Grünen) kijkt na negen maanden regeren aan tegen een enorme populariteitsdip. Nog maar één derde van de burgers gelooft dat ze de problemen aankan.

Demonstratie

De radicale tegenstanders van de regering ruiken hun kans. Sören Pellmann (Die Linke), lid van de Bondsdag (het federale parlement) organiseert op maandag 5 september – niet toevallig aanknopend aan de traditie – een Kundgebung (demonstratie) tegen de Verarmungspolitik van de Duitse regering. Plaats van afspraak is de Augustusplatz met de opera als coulisse.

De slogan van de demonstratie luidt: ‘Preise runter – Energie und Essen müssen bezahlbar sein’ (‘Naar beneden met de prijzen – Energie en eten moeten betaalbaar zijn’). Maar er circuleert nog een slogan en die is heel wat strijdvaardiger: ‘Heißer Herbst – gegen soziale Kälte’ (‘Hete herfst – tegen sociale kilte’).

Klinkende namen zullen het woord richten tot de demonstranten: fractievoorzitster Amira Mohamed Ali, partijvoorzitter Martin Schirdewan (kleinzoon van Karl Schirdewan, gewezen lid van het SED-politbureau en dissident) en de legendarische oud-voorzitter Gregor Gysi.

Sociaal-politieke oppositie

Op de sprekerslijst stond aanvankelijk ook Sahra Wagenknecht. Over de gewezen fractievoorzitster van Die Linke verschenen op Doorbraak al verschillende artikels, want Wagenknecht is geen doorsnee-politica. Ze bekritiseert de zelfgenoegzaamheid van ‘lifestyle links’ dat meer bezig is met woke dan met de bekommernissen van de arbeidersklasse. Dat wordt haar niet in dank afgenomen binnen de eigen partij.

De laatste maanden is ze nog meer in woelig vaarwater terechtgekomen. Wagenknecht verwerpt de sancties tegen Rusland en wapenleveringen aan Oekraïne als hinderpalen voor een vreedzame oplossing. Ook dat zint vele binnen de partij niet. Prominente personen zoals Bodo Ramelow (Die Linke), minister-president van de Oost-Duitse deelstaat Thüringen, willen zich beperken tot sociaal-politieke oppositie en vermijden daarom de aanval op de buitenlandpolitieke koers van de regering tegenover Rusland.

In feite dragen ze de sanctiepolitiek mee. Of zoals Ramelow in een interview met de Thüringer Allgemeine zei: ‘Wie nu spreekt over de opening van Nord Stream 2, kruipt in het stof voor Vladimir Poetin’.

Machtsapparaat

Wat is er nu gebeurd? Wagenknecht was inderdaad uitgenodigd (‘eingeladen’ in het Duits) om te komen spreken op de Kundgebung, maar nu zou blijken dat ze ausgeladen is (‘ausladen’ betekent: een uitnodiging intrekken of opzeggen). Dat legt de spanningen binnen de partij bloot tussen het machtsapparaat en een Wagenknecht die in de ogen van haar vijanden de laatste tijd de populistische en dus ‘rechtse’ toer zou opgaan.

Sommigen zijn haar liever kwijt dan rijk, maar ze is wel een stemmenkanon. Haar vertrek zou niet alleen een aderlating zijn, maar bij het grote publiek ook het imago van Die Linke als een verstarde partij versterken. Zelf schrijft ze in een bericht: ‘Het is al de tweede keer dat Ramelow (…) mij als Poetin-propagandist afschildert en in één adem met Höcke vernoemt’ (Björn Höcke geldt als het extreemrechtse gezicht van de AfD). Omwille van die stempel én de Ausladung dreigt ze haar conclusies te trekken: ‘Men mag er zich dan niet over beklagen, wanneer op zijn minst ik met deze winkel niets meer te maken wil hebben’.

Dwarsbondgenootschap

Knap vervelend dus voor Die Linke. Wat de partij ook niet behaagt, is dat haar demonstratie bijval vindt bij de Freie Sachsen, een burgerbeweging uit de rechterhoek, onder het motto: ‘Gemeinsam gegen die da oben’ (‘Samen tegen die aan de top’). Er circuleerde zelfs een affiche waarop de namen van Gregor Gysi en Sören Pellmann, beiden van Die Linke, prijkten naast die van Martin Kohlmann (Freie Sachsen) en Jürgen Elsässer, hoofdredacteur van het als extreemrechts geldende maandblad Compact.

Elsässer (1957) begon als links-radicale publicist, maar zette een twintigtal jaar geleden de bocht naar rechts in. Hij is zijn anti-imperialistische denkbeelden uit zijn linkse periode trouw gebleven in die zin dat hij nog altijd pleit voor een Querfrontbündnis, een soort dwarsbondgenootschap van linkse en rechtse krachten die zich verzetten tegen het traditionele establishment en het Finanzkapital (het financiële kapitalisme).

Open brief

Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat hij Wagenknecht in een open brief oproept om als spreker op te treden op de parallelle demonstratie van de Freie Sachsen. ‘Im Kern sind wir uns einig’, schrijft hij: ‘In de grond van de zaak zijn we het met elkaar eens’.

Hij komt dan ook aanzetten met argumenten die in de lijn van haar denken liggen, namelijk dat de werkende klassen ‘in dit land slechts verdedigd kunnen worden wanneer we de globalistische elites met de mogelijkheden van de natiestaat terugdringen’ en dat ‘Vrede met Rusland in het belang van alle volkeren (is), in het bijzonder ook in het belang van het Duitse’. In dit opzicht behoort Elsässer tot de haast 100-jaar oude Duitse nationaal-revolutionaire stroming van ‘Linke Leute von rechts’ (‘Linkse mensen van rechts’) naar de gelijknamige boektitel van de historicus Otto-Ernst Schüddekopf.

Afgezien van al die interne spanningen enerzijds en niet-gesmaakte toenaderingspogingen anderzijds, is er zich in Duitsland ongetwijfeld een protestpotentieel aan het opbouwen dat aangezwengeld wordt door radicale stromingen van links en rechts. Er is een hete herfst op komst en de vraag is in welke mate die het politieke landschap zal beïnvloeden of veranderen.

Kurt Wolff

Hete herfst is begonnen in Duitsland

Uitgever voor ‘wilde lezers’