Strenge lockdowns voorkomen niet noodzakelijk oversterfte. En lockdowns hebben een zware impact op de economie. Dat blijkt uit een Zweedse economische studie, die zich niet zomaar buiten Scandinavië laat extrapoleren.

‘Landen die een strenger lockdownbeleid voerden tijdens de covidpandemie kenden niet minder oversterfte, zoals a priori verwacht zou worden. Maar ons onderzoek doet geen definitieve uitspraken over causaliteit. Ook houdt het geen rekening met andere factoren die besmettingen met het virus en sterfte konden veroorzaken’, zo klinkt de conclusie van het onderzoek van de Zweedse economen Lars Jonung en Fredrik Andersson. Beiden zijn verbonden aan de universiteit van Lund.

Toch concluderen beide onderzoekers straffer dan dat. De titel van hun onderzoek zegt het vlakaf: The Covid-19 lesson from Sweden: Don’t lock down.

Scandinavië minder streng

Jonung en Andersson leggen in hun studie de nadruk op alle Scandinavische landen die gemiddeld genomen minder streng waren dan andere Europese OESO-landen. (De OESO is een samenwerkingsverband van de meer welvarende westerse landen, nvdr)

Niet alleen Zweden combineerde eerder zachte covidmaatregelen met lage oversterfte. Finland en Noorwegen deden dat ook. Zweden bouwde in tegenstelling tot zijn directe buren wel sneller zijn covidmaatregelen af, al vanaf de zomer van 2021.

De oversterfte die Zweden in het voorjaar van 2020 kende, werd later tijdens de pandemie gecompenseerd door ondersterfte, zo zeggen Jonung en Andersson. Trouwens, in alle Scandinavische landen stierven tijdens de volledige pandemie uiteindelijk minder mensen dan in de periode 2016-2019. Daarin zien beide onderzoekers nog een aanwijzing dat strenge lockdowns niet werken.

Economische kostprijs

Er zijn wel problemen met het onderzoek zodra we de cijfers voor andere landen interpreteren. Het onderzoek toont namelijk aan dat er zowel OESO-landen zijn met strenge lockdowns en hoge oversterfte, als landen met zachte lockdowns waar veel mensen zijn gestorven. Dat geven Andersson en Jonung ook toe.

Beide onderzoekers zijn meer overtuigd van de cijfers die hun hardere economische onderzoek opleverde. ‘Daar waar de gezondheidswinst van lockdowns eerder zwak is als je oversterfte als parameter neemt, is het overduidelijk dat de economische kostprijs van lockdowns substantieel is’, schrijven ze.

Dat illustreren ze door opnieuw de Scandinavische landen als voorbeeld te nemen. ‘Zweden had een lockdownindex van 39 (eerder laag – nvdr). Zweden verloor daarmee ongeveer één jaar economische groei. Landen met een hogere lockdownindex verloren tussen een en drie jaar aan economische groei.’

Niet alleen oorlogsinflatie, maar ook door pandemie

Nog erger dan het verlies aan economische groei is voor Andersson en Jonung de inflatie die toesloeg door de monetaire expansie van overheden tijdens de pandemie. In mensentaal: overheden gingen massaal veel geld lenen om de lockdowns te kunnen betalen.

‘Zweden heeft met een lage lockdownindex nooit meer dan 3 procent begrotingstekort gehaald. Het heeft, met andere woorden, steeds de Maastrichtnorm bereikt, zelfs tijdens het hoogtepunt van de pandemie.’

‘Ter vergelijking: het Verenigd Koninkrijk heeft met een lockdownindex van 50 een tekort van 27 procent opgetekend, het lockdownstrenge Italië 17 procent, en Frankrijk met een index van 48 landt op 16 procent. Landen met zwakke openbare financiën voor de crisis zijn er tijdens de pandemie verder op achteruitgegaan.’

Ondermijnd vertrouwen

Opmerkelijk is dat beide onderzoekers zeggen dat een groot deel van de inflatie die na de inval van Rusland in Oekraïne aan de oorlog werd toegeschreven, voor hen ook een nawee van het overheidsbeleid tijdens covid is.

Andersson en Jonung wagen zich niet aan een definitieve analyse. Voor hen is wel duidelijk dat ‘het vertrouwen in de liberale democratie ondermijnd is geweest terwijl burgers opgesloten werden tijdens de pandemie’.

Verplichte lockdowns zijn een erg schadelijke vorm van beleid geweest die in de toekomst zou moeten worden vermeden

‘Wij denken dat de gezondheidsvoordelen van de lockdowns als regel klein of verwaarloosbaar waren. Maar er is meer onderzoek nodig. Toch blijven we erbij dat verplichte lockdowns een erg schadelijke vorm van beleid zijn geweest die in de toekomst zou moeten worden vermeden’, schrijven ze in hun paper.

Bjørn Lomborg en Nassim Taleb

Wanneer de eveneens in Zweden werkzame Deense scepticus Bjørn Lomborg enthousiast de conclusies van Lars Jonung en Fredrik Andersson deelt op X/twitter, krijgt die er stevig van langs van de bekende filosoof en econoom Nassim Nicholas Taleb.

Die laatste is de succesvolle auteur van de bestsellerboeken Antifragile en Skin in the game, en stond aan de basis van het zogenaamde zero-covidbeleid (maar kwam daar later stilletjes op terug, nvdr). Voor hem konden lockdowns niet streng genoeg zijn, net om erger te voorkomen.

Taleb heeft wel gelijk als hij erop wijst dat het onderzoek van de Zweden geen echte verbanden aantoont die gelden voor alle Europese landen. Men kan niet algemeen bewijzen dat lockdowns overal oversterfte voorkomen, en men kan ook niet zomaar zeggen dat ze overal tot meer oversterfte leiden.

Buiten de OESO?

Een alternatieve conclusie zou kunnen zijn dat het voeren van een streng covidbeleid ook maar voor een heel beperkt deel met zuivere wetenschap te maken heeft, maar meer met moraliteit, politiek en cultuur. Samenlevingen verschillen onderling te sterk om definitief te kunnen zeggen of deze of gene maatregel ergens zomaar ‘werkt’.

Ter illustratie: in best wel wat minder bekende (en rijke) Europese landen, zoals bijvoorbeeld Albanië, was er tijdens het gros van de pandemie nauwelijks een lockdown. Albanië tekende in verhouding tot zijn bevolking weinig doden op. In het nabije Bosnië was er evenmin een lockdown, maar waren er bijzonder veel doden. België presteerde tussen beide uitersten.

Maar Bosnië noch Albanië maken deel uit van de OESO. En blijven dus onder de officiële covidradar.

Lars Jonung

Niet alleen Zweden, maar heel Scandinavië wint het (officiële) Europese coviddebat