De BBC liet vorige zondag een publiekspanel aan het woord. Bijna unaniem oordeelde het panel dat het Verenigd Koninkrijk naar de haaien gaat.

Zondagse praatprogramma’s kunnen interessante televisie opleveren. De BBC heeft ook op dat punt traditie. Vroeger had je ‘Breakfast with Frost’, met de bekende Sir David Frost als interviewer. Dat programma werd begin 21ste eeuw opgevolgd door ‘The Andrew Marr Show’, met de nog altijd toonaangevende journalist Andrew Marr. Een beroerte zorgde ervoor dat de man zijn werk diende terug te schroeven. Politiek journaliste Laura Kuenssberg stapte vanaf het najaar van 2022 in zijn voetsporen met ‘Sunday with Laura Kuenssberg’.

Op zoek naar een nieuw elan

De journaliste en haar team pakken de zaken anders aan dan Frost en Marr. Die gingen steevast voor een lang diepte-interview met een hoofdgast. Vooraf was er steevast een rondje ‘wat schrijven de zondagskranten zoal?’ met verschillende gasten. Maar de nieuwe show wil meer flitsen en de comfortabele zondagse sofa werd vervangen door een desk waaraan gasten plaatsnemen. Het is nu wel sloganesker dan vroeger.

Hoewel Kuenssberg gerespecteerd wordt voor haar werk, slaagt ze er niet helemaal in Andrew Marr te doen vergeten. De kijkcijfers kelderden vrijwel

Hoewel Kuenssberg gerespecteerd wordt voor haar werk, slaagt ze er niet helemaal in Andrew Marr te doen vergeten. De kijkcijfers kelderden vrijwel onmiddellijk en sindsdien worstelt het programma met zichzelf om er de nodige drive in te krijgen. Toegegeven, de context waarin Sir David Frost (de vroege jaren negentig) en Andrew Marr begonnen met hun show is helemaal anders dan die van de multimediale wereld waarin Laura Kuenssberg haar mannetje moet staan. Ze moet veel harder knokken dan de oude coryfeeën. Voorbije zondag slaagde het praatprogramma er toch in zich te laten opmerken.

Kommer en kwel

Het team Kuenssberg werkte voor de uitzending van voorbije zondag samen met het onderzoeksbureau More in Common. Ze nodigden vijftig gewone burgers uit in een studio in Manchester. Stuk voor stuk kwamen de mensen uit kiesdistricten van Noordwest – Engeland die in de verkiezingen van 2019 overstag gingen voor Boris Johnson en zijn Conservatives.

Het panel bestond uit overtuigde Tory’s, overtuigde Labouraanhangers, kiezers die aangeven in de volgende verkiezingen anders te zullen stemmen, nieuwe kiezers, aanhangers van kleinere partijen en de twijfelaars, een cruciale groep. Het profiel van de aanwezigen was divers, zowel qua sociale status, achtergrond, gender als leeftijdscategorie.

Dat de regering van Rishi Sunak geen al te beste beurt maakte lag binnen de verwachtingen. Maar het panel legde nog een ander gegeven bloot: een diep pessimisme tegenover de politieke klasse en — erger nog — een bijzonder negatief beeld over waartoe het Verenigd Koninkrijk als natie nog in staat is. Het was een en al kommer en kwel: de stijgende kostprijs van het dagelijkse leven, een immer tekortschietend gezondheidsbeleid, het nijpende woningentekort, een Brexit die niet is wat men ervan verwachtte (of net wel), en de politiek in Westminster die voortdurend geruzie tentoonspreidt.

Verdwenen zelfgenoegzaamheid

Nu hebben de Britten altijd een handje weg gehad van het relativeren van het eigen kunnen, maar traditioneel was dat een façade waardoor je makkelijk doorheen zag. Men was trots op de eigen verwezenlijkingen en overwinningen. De illustere hertog van Wellington wilde geen gedoe rond zijn overwinning in Waterloo, om vervolgens een stadspaleis vol te stouwen met opzichtige trofeeën van zijn triomf op Napoleon.

Toen Franse officieren hem de rug toekeerden op een galafeest in Wenen pochte hij zuinig tegen zijn gastvrouw: ‘Het is niet erg, my Lady, ik heb hun ruggen al een keer mogen bewonderen.’ Dat de vlucht van de Fransen in 1815 voor een groot deel te danken was aan de Pruisen en het prille leger van de Nederlanden, daar zweeg Wellington over. Ook dat was typisch voor de Britse zelfgenoegzaamheid.

Een nationale depressie

Deze keer waren het geen understatements over de eigen natie. De mensen in Manchester spraken quasi unaniem alleen maar negatief over het land en de uitdagingen waar het voor staat. Maar één iemand klonk ietwat hoopvol. Het lijkt wel of de Britten hun vanzelfsprekende zelfvertrouwen hebben begraven.

De tijd dat men zonder te verpinken Cecil Rhodes citeerde, is lang voorbij: ‘Onthoud dat je met je geboorte als Engelsman de eerste prijs in de loterij van het leven hebt gewonnen.’ De Brexitdiscussie en de coronapandemie hebben het nationale welbevinden geen goed gedaan, dat merk je volop in het publieke debat.

Een bijzonder geval in de West-Midlands illustreert de nationale depressie waar de Britten in beland zijn. Een taxichauffeur, een legerveteraan, kreeg van een plaatselijke overheid het verbod om met een grote sticker van de Union Jack op zijn taxi rond te rijden. Het zou mensen kunnen kwetsen. De ex-militair liet het er niet bij en ging tegen de beslissing in het verweer. Het lokale bestuur diende onder druk van algemene verontwaardiging het besluit in te trekken en paste zelfs het reglement aan.

De idee dat een inwoner van het VK zich ‘gekwetst’ zou voelen bij het zien van de nationale vlag was in het verleden ondenkbaar. Net als de zoveelste poging om het patriottische lied ‘Rule Britannia’ te verbannen uit de epische ‘Night of the Proms’. Het Britse patriottisme was overigens ooit zo evident, dat de drang om de vlag altijd en overal te tonen ook obsceen werd gevonden. Obsceen op zijn Wellingtons: je hoeft niet voortdurend te benadrukken dat ik zo geweldig ben, my Lady.

Sprankeltjes hoop

Laura Kuenssberg gaf toe dat het panel maar een ‘staal’ van de bevolking was, en dat je er ook niets wetenschappelijks aan kunt ophangen. Maar als je het publieke debat op het eiland een beetje volgt, stel je dezelfde tendensen vast.

Gelukkig zijn er altijd sprankeltjes hoop. Zoals de beslissing over de terugkeer van de traditionele blauwe lamp boven de ingang van politiekantoren in Leicestershire. Of het nieuws dat er een Brit volop traint om de marathon van Londen te lopen met een frigo op zijn rug. Hij zamelt zo geld in voor het goede doel. De frigo kreeg van hem het koosnaampje: Tallulah’.

Wie details als een ouderwetse lamp of een frigo op de rug van een marathonloper nog de moeite vindt, die gelooft er nog in. Misschien mag je je ook gewoon niet te veel blindstaren op de media.

Laura Kuenssberg

Zijn Britten hun vanzelfsprekende zelfvertrouwen kwijt?

Wantrouwen in Liz Truss

De Houdini van de Britse politiek