Frans romanschrijver Honoré de Balzac schreef begin van de 19de eeuw: ‘Derrière chaque fortune il y a un crime‘. Achter elk fortuin schuilt een misdaad. Als we dat toepassen op Sihame El Kaouakibi dat klinkt het: ‘achter elk succesvol integratieverhaaltje zit een subsidiejackpot met persoonlijke verrijking’. Neem hier alsjeblieft het woordje ‘elk’ niet als absoluut, want er zijn ongeveer 5% uitzonderingen. Je mag gerust het woord ‘integratieverhaaltje’ vervangen door ‘klimaatverhaaltje, sportverhaaltje, cultuurverhaaltje…’

Zelfvervullend Mattheuseffect

Het sjoemelverhaaltje start wanneer Sihame El Kaouakibi begin 2009 aan een Antwerpse toog schepen Leen Verbist (sp.a) charmeert met haar integratiefabeltje ‘Let’s go Urban’(LGU). Verbist, zelf een graaier die in 2017 ontslag moest nemen omdat ze onterecht € 30 000 bestuursvergoeding op zak stak, is meteen verkocht. Hoewel het project LGU nog in zijn kinderschoenen staat, krijgt het na zes maanden de kans om te dansen op het prestigieuze ‘Night of the Proms’ in het Sportpaleis. Een regelrechte belediging voor tal van dansscholen in Vlaanderen die verschillende internationale dansprijzen wonnen, maar dergelijke opportuniteit niet krijgen.

Vanaf 2010 regent het prijzen voor Sihame en haar LGU: Vlaamse Cultuurprijs voor Amateurkunsten, Antwerpenaar van het jaar, Straffe Madam… El Kaouakibi wordt gevraagd om juryvoorzitter te worden in de provinciale commissie voor cultuursubsidies. In 2014 wordt ze ook bestuurslid van de VRT. Pittig detail: dit op voordracht van Open Vld. Deze erkenningen en prijzen zijn een symbiose tussen politiek en subsidie-vzw’s. Het is een zelfvervullend Mattheuseffect met multiplicator. Door erkenningen en prijzen worden subsidies van politici maatschappelijk bevestigd. Daarna volgen er meer erkenningen. Wat dan weer tot gevolg heeft dat subsidies stijgen en door andere overheden verleend worden.

Subsidiejunkie

Van meet af aan werd El Kaouakibi verslaafd gemaakt aan subsidies. Eerst onder de vorm van materiële steun. Vanaf 2010 al met financiële middelen. De cijfers verschillen volgens de bronnen. Maar we kunnen met aan de waarheid grenzende zekerheid stellen dat ze van de Stad Antwerpen in de periode van 2010 tot 2014 jaarlijks tussen de €20 000 en de €50 000 ontving. En in de periode 2014 en 2020 jaarlijks tussen de €150 000 en de €300 000.

Daarbovenop kwam nog eens € 1 miljoen voor de renovatie van gebouw op het Kiel, €200 000 van Jan Jambon (N-VA) voor een integratieproject in Molenbeek en €40 000 van minister Crevits (CD&V) voor onderwijstrajecten binnen LGU. El Kaouakibi gaat ook op zoek naar subsidies bij de Koning Boudewijnstichting en solliciteert voor Vlaamse cultuursubsidies. Immers, een subsidiejunkie wil steeds meer en meer subsidies om aan zijn ‘fix’ te voldoen. Ze worden zo volledig afhankelijk van het product en kunnen niet meer zonder bestaan. Iets wat politici goed uitkomt.

Subsidies als stemmengenerator

Is het voorval El Kaouakibi een uniek vermeend misbruik van subsidies met private verrijking? Neen! Het is in Vlaanderen schering en inslag dat verenigingen en bedrijven, zich privaat verrijken of op een andere manier subsidies misbruiken of verkwisten. Politici die nu op sociale media met de vinger wijzen naar El Kaouakibi, moeten eerst de hand in eigen boezem steken. Ik wil ze geen brood geven, de verenigingen die op lokaal niveau bevoordeeld worden bij de toekenning van subsidies omdat ze bevriend zijn met of familie zijn van een schepen of burgemeester.

Daarnaast is er ook nog eens de electorale zwendel. Want de goedkoopste manier van stemmen ronselen is gericht subsidiëren. Subsidies als stemmengenerator, waarbij stemmen gekocht worden met belastinggeld. Zo beschrijf ik in mijn boek De Illegale Ghelamco Arena hoe Daniël Termont zijn stemmenaantal van 5000 naar 45 000 zag stijgen door tussen 2000 en 2012 tientallen miljoen euro’s overheidssteun en subsidies te schenken aan sportbedrijf AA Gent.

Daarnaast dienen subsidies ook voor het electoraal oppoetsen van het ideologisch blazoen van de politicus. Groenen subsidiëren hoofdzakelijk ecoprojecten, socialisten sociale- en integratieprojecten, CD&V katholieke humane projecten, Open Vld ondernemingstrajecten… Maar laat ons vooral niet vergeten dat alle politieke partijen een voldoende groot kameleongehalte hebben om voor electoraal gewin succesvolle verenigingen te subsidiëren. In mijn column ‘De coma van de subsidiekunst’ beschrijf ik hoe onze subsidiecultuur een verholen verstaatsing is. Politici zijn daarbij Godfather en marionettenspeler.

I’ll scratch your back and you’ll scratch mine

Hoe zit het eigenlijk met controle op subsidies? In principe is dit voor wat betreft provincies en gemeenten reeds 38 jaar geregeld door de wet van 14 november 1983 betreffende de controle op de toekenning en op de aanwending van sommige toelagen. Voor gemeenschappen en gewesten is dit geregeld door de wet van 16 mei 2003 tot vaststelling van de algemene bepalingen die gelden voor de begrotingen, de controle op de subsidies en voor de boekhouding van de gemeenschappen en de gewesten, alsook voor de organisatie van de controle door het Rekenhof (aangepast 01/01/2012). De eerstgenoemde wet stelt in Art. 5. § 1: ‘Onverminderd artikel 4, moet ieder rechtspersoon die, zelfs onrechtstreeks, een toelage heeft gekregen van een van de in artikel 1, 1°, bedoelde verstrekkers, elk jaar zijn balans en rekeningen alsook een verslag inzake beheer en financiële toestand aan de verstrekker bezorgen.’

In theorie beschikken steden en gemeenten over voldoende tools om alles perfect te controleren. De wet voorziet ook in het terugvorderen van subsidies bij wanpraktijken. In de praktijk komt van die controles vaak weinig in huis. Immers, controles kunnen niet selectief gebeuren. En heilige huisjes van vrienden of stemmentrekkende verenigingen moeten buiten schot blijven. Het principe ‘I’ll scratch your back and you’ll scratch mine’ viert hoogtij. En de belastingbetaler betaalt de waterfactuur.

Is Sihame El Kaouakibi politiek dood?

Sihame El Kaouakibi en haar broer groeiden op in armoede en bezweken al snel voor de politieke verleiding van de subsidie-euro’s. Via subsidies en bejubeling kneden politici van sp.a, CD&V, Open Vld en N-VA over de jaren heen aan het succesverhaal LGU. Begrijp me niet verkeerd. Ik wil hiermee El Kaouakibi niet vrijpleiten. Vermeend stelen van kansarmen om luxueus te leven is niet alleen onethisch, maar vooral crapuleus.

Onlangs vroeg men mij: ‘Zal ze dit politiek overleven?’ Ik antwoordde: ‘In politiek België is niets onmogelijk.’ Want door de brede betrokkenheid van politieke partijen is de kans vrij groot dat de zaak geseponeerd wordt en geen gevolgen kent. Denk maar aan de zaak Tom Meeuws. Gedurende enkele maanden werden kranten vol geschreven over zijn onheuse, onethische praktijken. Niemand gaf zijn politieke carrière nog een splinter kans op leven. Maar alles werd geseponeerd, Tom werd gereanimeerd en is momenteel schepen van Antwerpen. Met een bloeiende politieke carrière in het vooruitzicht. Neen, House of Cards is geen fictie, het haalde zijn verhalen uit de Belgische politiek.

Politieke schandalen: een eeuwigdurend verhaal?

Politieke schandalen blijven aanhouden. In Vlaanderen zijn er de zaken Gabriëls, Pinxten, El Kaouakibi… In Brussel en Wallonië regent het al enkele jaren schandalen, van Samusocial tot Nethys. Het houdt niet op. Daarom wil ik tot slot mijn pleidooi herhalen beschreven in mijn column van september 2019: ‘Corruptie Reynders? ‘Beste dames en heren partijvoorzitters, het momentum ligt bij jullie.’ Ik wil vooral de politici volgende passage nog eens onder de neus duwen:

‘Begin de jaren 90, in de nasleep van het ‘Agusta’-schandaal, riepen alle politieke partijen op tot een nieuwe politieke cultuur. Ze kwam er niet. Een nieuwe cultuur komt niet vanzelf en al zeker niet wanneer je werkt binnen een cocktail van macht en geld. Alle machtspartijen die toen opriepen tot een verschoning van de politiek en het dichten van de kloof tussen mens en politiek, hebben nu boter op het hoofd. Ik vergelijk de politiek vaak met het wielrennen. Elke nieuwe generatie roept luid dat ze clean zijn, tot men ze betrapt met de spuit in de arm of het bloedzakje in de wagen.’

Wanneer krijgen we een vaccin tegen schandalitis?

Leen Verbist

Sihame El Kaouakibi slachtoffer van subsidiecultuur