‘Armoede piekt’, schreeuwde de voorpagina. ‘Nooit groeiden er zoveel jonge kinderen op in kansarmoede’, zo blijkt uit cijfers van Kind en Gezin die de dag ervoor aan de pers waren medegedeeld. En dan springen de indicatoren in beeld: (laag) inkomen, (hoge) werkloosheid, (laag) opleidingsniveau, (gebrekkige) huisvesting. Ons kinderlijk verstand dacht meteen aan een nogal evident verband: dat moet vooral het geval zijn voor nieuwkomers. Is dat zo?

Het zoveelste incident tussen links en rechts vulde meteen de digitale ruimte. De Morgen opende woensdag heel flink, De Standaard en de radio (De Ochtend) volgden en in de namiddag zat het er bovenarms op het Vlaams Parlement. En ’s avonds was er de gebruikelijke ‘duiding’ in Terzake en in het VRT-nieuws.

Links steigert

De ‘kwaliteitskranten’ gaven de megafoon aan de ‘armoedespecialisten’, waarmee ze vooral de eeuwige Wim Van Lancker van de KU Leuven bedoelen. Had Van Lancker toen alle cijfers van Kind en Gezin gelezen? Of enkel de persmededeling? Een conclusie had hij vooraf al klaar: het regeringsbeleid deugt niet.

De kranten bewaarden het links-rechts evenwicht in info en duiding met hooguit een paar zinnen uit een persbericht van Vlaams minister Liesbeth Homans, waarin ze zei dat die stijging beslist iets te maken had met de vluchtelingencrisis en de lage participatie van vrouwen van buitenlandse origine. Nu was bij koortsig links het hek helemaal van de dam, al was duidelijk dat ook daar niet iedereen de cijfers had gelezen. ‘Dinsdagmiddag werd het persbericht verspreid met daarin de link naar onze website waar alle grafieken staan zoals ze nu staan’, aldus Leen Wouters (woordvoerder Kind en Gezin) aan Doorbraak.

Eerst de bron

Had Homans gelijk? Ja en neen. Vorig jaar ontkende ze nog dat de armoede was toegenomen. Dat was toen niet haar slimste zet, schreven we destijds. Want die toename was er wel. En ze zweeg toen over de oorzaken. Ook dit jaar zaait ze verwarrende communicatie over ‘vluchtelingen’. Niet alle nieuwkomers, vreemdelingen of allochtonen zijn immers vluchtelingen. Het probleem is dus ruimer.

Het telraam

Over welke cijfers gaat het? Kind en Gezin is een respectabel instituut, dat ons ook al vaker goed inlichtte over de verfransing van de Vlaamse Rand. Het wil zo veel mogelijk kansen creëren voor alle kinderen, waar en hoe ook geboren. Dat is een nobele, maar natuurlijk ook lastige doelstelling.

Om te weten moet men meten. De verpleegkundigen en gezinsondersteuners van Kind en Gezin onderzoeken tijdens hun contacten met gezinnen waar de armoede zit. Ze doen dat grondig, met zes indicatoren (onderzoek maandinkomen, opleiding van de ouder(s), het stimulatieniveau van het kind, de arbeidssituatie van de ouder(s), de huisvesting en de gezondheid). Wanneer een gezin zwak scoort op 3 of meer van die criteria, spreken we over een kind dat in kansarmoede leeft. Alle info wordt verwerkt in een kansarmoede-index (hoeveel procent van de kinderen tussen 0 en 3 jaar groeit bij de geboorte op in een situatie van kansarmoede?)

Volgens de kansarmoede-index 2017 voor het Vlaamse Gewest bedraagt steeg de index in 2017 tegenover 2016 met 0,94 punten naar 13,76 procent. Bij meer dan 8 op de 10 kinderen gaat kansarmoede concreet vooral gepaard met een beperkt inkomen, met werkloosheid en met een laag opleidingsniveau van de ouder(s). Iets meer dan de helft van de kinderen in kansarmoede heeft een gebrekkige huisvestingssituatie.

Kind en Gezin

Kansarmoede-index per origine van de moeder (website Kind en Gezin) – Origine moeder Belg/Niet-Belg 2012

Kind en Gezin registreert welke nationaliteit de moeders hadden bij hun eigen geboorte. De grafiek hierboven illustreert dat het aandeel kinderen dat opgroeit in kansarmoede duidelijk groter is wanneer de moeder bij haar geboorte een andere nationaliteit had dan wanneer de moeder Belg was bij geboorte. Hierboven de cijfers van 2012, die dit voor alle Vlaamse provincies duidelijk aantonen. Hieronder de cijfers van 2017, die aantonen dat alvast dat aandeel moeders van andere nationaliteit nog flink is toegenomen.

Kind en Gezin

Kansarmoede-index per origine van de moeder (website Kind en Gezin) – Origine moeder Belg/Niet-Belg 2017

En wat zeggen ze bij Kind en Gezin nu zelf? We citeren:

‘De kansarmoede-index bij kinderen waarvan de moeder bij haar geboorte niet de Belgische nationaliteit had, ligt met 33,5 procent veel hoger dan de kansarmoede-index van 6,1 procent bij kinderen met een moeder van Belgische origine… In Antwerpen ligt de index met 17,6% het hoogst, in Vlaams-Brabant het laagst met 8,3 procent… 50,9 procent van de kinderen in kansarmoede leeft in 13 steden (2 grootsteden en 11 centrumsteden)’.

En nog, iets verderop:

‘Dat de kansarmoede toeneemt, wordt vooral beïnvloed door de sterkere stijging van de kansarmoede-index bij kinderen met een moeder van niet-Belgische origine.’

Kan het duidelijker?

In het Vlaams Parlement werd hierover op woensdag 13 juni heftig gedebatteerd. Niet voor het eerst. Homans verwees naar onder meer de fors toegenomen instroom van ‘vluchtelingen’.

Kind en Gezin, een agentschap van de Vlaamse overheid, reageerde opvallend ontwijkend: ‘We tellen alleen de moeders’, zo klonk het. Dat vertroebelde het debat. Leen Wouters kon de veel sterker toenemende armoede bij vreemdelingen/allochtonen in een reactie aan Doorbreek donderdag niet ontkennen, maar relativeerde ze met een nogal bizarre verwijzing naar ‘absolute cijfers’. Die zijn (voorlopig) niet beschikbaar… ‘Er zijn in absolute cijfers uitgedrukt meer kansarme Vlaamse dan allochtone gezinnen (vreemdelingen/allochtone moeders) met kansarmoede’, aldus nog Wouters. Ja,… dat is nogal evident, maar is dat geen vlucht voor de realiteit?

Het parlementsdebat was aangevraagd door de N-VA. Ze zijn er niet van gisteren en wisten vermoedelijk wel dat Groen zich in eigen demagogie zou vastrijden. ‘Het probleem is dat sommigen de link tussen migratie en toenemende armoede niet durven en niet willen zien. Zo ontkennen ze het licht van de zon’, zei parlementslid Piet De Bruyn.

Bij Groen hadden ze duidelijk brillen te kort. Volgens Elke Van den Brande was migratie ‘hooguit heel lichtjes’ een factor. Ook zij relativeerde de grafieken hierboven (had ze die wel?) door te verwijzen naar kinderarmoede in Vlaamse gezinnen… Zou men bij Groen niet weten dat zich ook in die categorie Vlamingen tienduizenden ‘nieuwe Vlamingen’ hebben gevoegd? Het verwijt dat Homans ‘geen interesse’ heeft voor de arme vluchtelingen was hallucinant.

Bart Van Malderen, doorgaans toch wat rationeler, hield het bij het verwijt dat Homans haar belofte om de armoede te reduceren niet kon waarmaken. Hij had gelijk, maar kreeg lik op stuk van Karl Vanlouwe (N-VA) die verwees naar de onmacht van de socialisten (PS en sp.a) in de Brusselse regering. Daar neemt de armoede nog sterker toe.

Politiek correct

Andere regeringspartijen hielden zich wat op de vlakte, met wat gemoraliseer over het feit dat – als we het goed begrijpen – de N-VA (en Groen) in verkiezingstijd ‘niet mochten sollen’ met de thema’s armoede en gezondheid. Onder meer Open VLD’er Matthias De Clercq moet hebben beseft dat Groen de N-VA weer mooi liet scoren en had het over ‘een beschamende boksmatch’. Veel politiek correcter kan je het niet bedenken.

De grootste stommiteit moest Groen nog op tafel gooien: de partij eiste het ontslag van Homans, die zogezegd ‘loog’ over de cijfers en dat deed op de kap van vluchtelingen. Homans repliceerde stevig dat ze de leugens beu was en in haar voorspelling een inschattingsfout had gemaakt. Zo simpel is het allemaal niet.

Dat ze de kinderarmoede zou halveren, zoals ze vroeger zei, was op die momenten toch even te hard getoeterd. Ze had de voorbije jaren en zeker vorig jaar ook wat rationeler kunnen zijn. De grote instroom van nieuwkomers was er toen ook al… ‘Halveren, dat wordt zeer moeilijk’, zei ze nu. Eindelijk.

Groen voelde nattigheid en zette de beschuldiging ‘leugens’ om in ‘leugenachtige framing’, maar het kalf was verdronken. Zoals Marc Van de Looverbosch het op de radio samenvatte: Groen heeft ‘haar hand overspeeld’ en ze zullen ‘nog veel boterhammen moeten eten om Homans van haar stoel te krijgen’…

Besluit

Beleidsinspanningen en duurzame investeringen op federaal, Vlaams en lokaal niveau blijven absoluut noodzakelijk om kansarmoede en kinderarmoede structureel aan te pakken. Natuurlijk is dat zo, maar wie de oorzaak verstopt, haalt geen resultaat toch?

Het is met dit debat zoals met het bredere armoede- en migratiedebat. Links weet dat wie hier uit de boot valt, vrij snel kan rekenen op structurele hulp (Sociale Zekerheid, werkloosheidsvergoeding en leefloon, onderwijs en vorming, sociale woningbouw, kinderbijslag, gezondheidszorg, aangepaste tarieven water, elektriciteit,…). Maar links blijft maar kraantjes opendraaien. Het lijstje ‘nieuwe’ inspanningen van de progressieven oogt sloganesk: optrekken armoedegrens, betere en betaalbare huisvesting, duizenden nieuwe kinderopvangplaatsen, nog meer geld voor het onderwijs, meer kinderbijslagen, meer sociale woningen, maximumfactuur secundair onderwijs, etc… Homans mag het best nog duidelijker vragen: ‘vrienden, wie zal dat allemaal betalen’?

Ook het communautaire kantje van het verhaal mag al eens worden toegelicht. Niet zo lang geleden publiceerden Marion Englert en Sarah Luyten de regionale armoedecijfers. Tegenover 11,1 procent van de Vlamingen die moeten rondkomen met een inkomen onder de armoedegrens, staan 18,3 procent van de Walen en 30,9 procent van de Brusselaars. Ook de schuld van de Vlaming wellicht.

Epiloog zonder woorden:

Leen Wouters

Geef Groen een brilletje