Woensdag 20 november pakte Margot Cloet, ex-kabinetchef van voormalig Vlaams CD&V minister voor Volksgezondheid Jo Vandeurzen en huidig gedelegeerd bestuurder van de Katholieke zorgkoepel Zorgnet Icuro, uit met een pleidooi voor een wettelijke en afdwingbare vaccinatieplicht voor medewerkers in de zorg. Volgens haar is er in de zorg geen plaats voor mensen die zich niet laten vaccineren tegen Sars-CoV-2. Zij doet die uitspraken naar aanleiding van het advies van de Nationale Arbeidsraad over verplichte vaccinatie voor zorgmedewerkers.

Wie het advies leest, kan enkel concluderen dat er binnen de Nationale Arbeidsraad geen overeenstemming bestaat over het invoeren van een vaccinatieplicht in de Zorg. De leden nemen akte van de politieke beslissing, hieromtrent genomen op het overlegcomité van 20 augustus 2021.

Vakbonden hebben bedenkingen

Het advies is namelijk niet eensluidend. Er gaapt een kloof tussen de vertegenwoordigers van de werkgevers en die van de werknemers. De vakbonden hebben zo hun twijfels bij een wettelijke verplichting en al zeker bij de mogelijkheid voor ontslag in geval van niet-naleving. De socialistische vakbond ABVV is ronduit tegen, terwijl de liberale en de christelijke vakbonden, ACLVB en ACV, zich vragen stellen bij een verplichting die zich beperkt tot de Zorg. Zorgverstrekkers leven niet op een eiland. Zij vinden dat de prioriteit voortdurend moet liggen bij het sensibiliseren.

Het ABVV wijst er op dat het vraagstuk zich bevindt op het snijvlak tussen grondrechten en maatschappelijke belangen. Het heeft vragen bij de proportionaliteit van een verplichting, zeker voor werknemers die niet rechtsreeks in nauw contact staan met zorgbehoevenden. De socialisten wijzen er op dat minder ingrijpende maatregelen, zoals de verplichting om beschermende kledij te dragen en zich bij risicocontact te laten testen, te verkiezen zijn boven een vaccinatieverplichting. Die maatregelen worden nu al toegepast en verdwijnen niet bij een vaccinatiegraad van 100%. De vaccins beschermen namelijk niet voldoende tegen overdracht en besmetting om die los te laten. Daarbij komt ook nog de onzekerheid naar wat de toekomst brengt voor de efficiëntie van de vaccins tegen nieuwe varianten.

Verder stelt het ABVV dat een mogelijke verplichte vaccinatie van het zorgpersoneel ook binnen de ziekenhuizen en woonzorgcentra tot een niet te verantwoorden onderscheid zal leiden. Het zorgpersoneel krijgt dan immers een andere behandeling dan een bezoeker, een bewoner of een patiënt, die wel over alternatieven beschikken voor vaccinatie. De verplichting van één welbepaalde groep werknemers kan volgens hen als onrechtvaardig worden ervaren. Dit leidt mogelijk tot nog meer weerstand bij de geviseerde werknemers.

Werkgevers gaan voluit voor verplichte vaccinatie

Anders klinkt het bij de werkgeversorganisaties. Zij eisen een met zware sancties afdwingbare wettelijke verplichting en willen bij niet-naleving kunnen overgaan tot ontslag. Een citaat uit het advies is daarover meer dan duidelijk: ‘De leden die de werkgeversorganisaties vertegenwoordigen, stellen een korte overgangsperiode van twee à drie maanden voor, na de inwerkingtreding van de vaccinatieverplichting. Die overgangsperiode moet ervoor zorgen dat de werknemers die al in functie zijn, zich volledig kunnen laten vaccineren. Indien ze binnen die termijn geen positief gevolg geven aan de verplichting, stellen de leden die de werkgeversorganisaties vertegenwoordigen, voor dat een sanctie volgt waarbij de samenwerking zonder bezoldiging/loon opgeschort wordt. De toepassing van die sanctie moet in de tijd beperkt zijn en kan tot zes maanden gaan. Dit zorgt ervoor dat de persoon ook kan nadenken.’

Vraag: is 6 maanden zonder inkomen zitten een ideale situatie om eens rustig na te denken?

Verder willen de werkgevers het doelpubliek voor een verplichting zo ruim mogelijk gedefinieerd zien. Werknemers en zelfstandigen die werken voor de catering, het logistiek en het administratief personeel horen daar ook bij. En daar mag het volgens hen niet bij blijven. In de lijst van groepen die ze willen onderwerpen aan een wettelijke verplichting, vinden we ook volgende categorieën: jeugdzorg, het Verbond van de Huurders van Sociale Woningen, thuishulp, externe preventiediensten, labo’s, kinderopvang, mantelzorgers en personeelsleden van de Dienst voor het Bloed van het Rode Kruis enzovoort.

Erkenning natuurlijk verworven immuniteit

In het advies staan een aantal opmerkelijke zaken. Zo valt het op dat de Nationale Arbeidsraad natuurlijk verworven immuniteit gelijkschakelt met vaccinologisch opgewekte immuniteit. Werknemers die na het doormaken van een besmetting aantoonbaar over antilichamen beschikken, zijn evenwaardig aan ‘gevaccineerden’ en moeten niet vrezen voor ontslag indien ze de vaccinatieprocedure niet wensen te doorlopen. Ook werknemers met een aantoonbare onderliggende aandoening die vaccinatie onmogelijk maakt , zouden vrijgesteld zijn van verplichte vaccinatie.

Maar nog opvallender in het advies: de raad hamert herhaaldelijk op vrijwillige vaccinatie. Want waar niets over te lezen valt, is de aansprakelijkheid voor mogelijke schade, opgelopen door een verplichte vaccinatie. Mensen met ernstige bijwerkingen en schade door vaccinatie komen er al snel achter dat de disclaimer die ze ondertekend hebben de verantwoordelijkheid in hun schoenen schuift. Door vrijwillig in te stemmen met de vaccinatie, is het in de praktijk quasi onmogelijk om verhaal te halen.

Er rest dan enkel de juridische weg, waarbij een lange en slopende procedure tegen de farmabedrijven weinig hoop op succes biedt. Op steun van de overheid moet de burger ook al niet rekenen. De overheid heeft er namelijk alle belang bij dat farmabedrijven niet worden veroordeeld, want dan zijn de financiële gevolgen ten laste van diezelfde overheid. Dat hebben onze geniale verkozenen des volks zo afgesproken met de producenten…

Maar als het toch verplicht wordt…

Wanneer de overheid, op aansturen van bepaalde lobbygroepen, overgaat tot het invoeren van een verplichting, komen we in een andere situatie terecht. Op dat moment is er geen sprake meer van vrijwilligheid. Dé vraag is dan of diegenen die aansturen op zo’n verplichting ook bereid zijn daar de volle aansprakelijkheid voor op te nemen.

Het antwoord op die vraag is cruciaal voor het invoeren van een verplichting. Meestal wordt verwezen naar andere verplichte vaccins, zoals voor Polio en -voor de Zorg- Hepatitis B. Die vergelijking gaat niet op, aangezien die vaccins een definitieve marktgoedkeuring hebben. Dat geldt niet voor de Sars-CoV-2-vccins, die enkel een voorwaardelijke goedkeuring genieten. Het opleveren van cruciale data uit nog lopende fase-3-studies is een van de gestelde voorwaarden. Mogelijk vallen de vaccins nog onder de Verklaring van Helsinki, die stelt dat je niemand mag dwingen om deel te nemen aan een medisch experiment.

Draaien rond de hete brij

Wij hadden de vraag rond de aansprakelijkheid ook graag rechtstreeks voorgelegd aan Margot Cloet. Zorgnet Icuro eist een verplichte vaccinatie. Zijn ze dan ook bereid om alle eventuele schade op zich te nemen, ja of nee? Ondanks veelvuldige pogingen mochten we op heden geen duidelijk antwoord ontvangen. Margot Cloet is sinds woensdag niet bereikbaar voor commentaar.

Woordvoerster Lieve Dhaene van de Katholieke zorgkoepel is dat wel. Zij stelt: ‘Mogelijke schadelijke gevolgen wordt beschouwd als een arbeidsongeval. In dit geval komt de arbeidsongevallenverzekering tussen. Die regeling is ook nu al van toepassing voor de bestaande verplichte vaccinaties.’

Omgekeerde aansprakelijkheid

D’haene vervolgt: ‘De aansprakelijkheid kan ook in de omgekeerde richting gelden: werkgevers zijn verplicht er alles aan te doen om een veilige werkomgeving te creëren voor hun medewerkers. Niet-gevaccineerde medewerkers kunnen met andere woorden een gezondheidsrisico vormen voor hun collega’s of patiënten/bewoners. Zo is het niet ondenkbaar dat er rechtszaken komen waarin zorgaanbieders aansprakelijk gesteld worden voor de gezondheidsrisico’s bij patiënten die behandeld of verzorgd zijn door niet-gevaccineerd zorgpersoneel.’

Als de arbeidsongevallenverzekering inderdaad moet tussenkomen, zal dat toch duidelijk in de wetgeving moeten vermeld staan. Verzekeringsmaatschappijen zijn van nature geneigd om alle middelen en argumenten aan te grijpen om tussenkomst te vermijden. Wij hadden dan ook graag vernomen of Zorgnet Icuro zich engageert om eventuele slachtoffers van door hen verplichte vaccinatieschade met raad en daad bij te staan tijdens het voeren van de aanslepende procedures die hier het gevolg van zijn. Ze zouden bijvoorbeeld alle schade op zich kunnen nemen om die dan zelf via de verzekering te recupereren.

Wat betreft de aansprakelijkheid die ook omgekeerd zou kunnen werken: momenteel stellen de instellingen alles redelijkerwijs in het werk om de veiligheid te garanderen. Ook gevaccineerde medewerkers kunnen een gezondheidsrisico vormen voor collega’s en patiënten. De kans op slagen van een rechtelijke procedure zoals geschetst door Dhaene is zo goed als nihil. En dat weten ze op de juridische dienst van Zorgnet Icuro ook.

Wij zouden dus graag vernemen van de initiatiefnemers voor verplichte vaccinatie of ze bereid zijn de verantwoordelijkheid hiervoor ten volle op zich te nemen. Een simpele ja of neen kan volstaan.

Lieve D'haene

Als vaccinatie verplicht wordt in de zorg, wie is dan aansprakelijk als er iets fout gaat?