Bart Somers (Open Vld) en Jan Jambon (N-VA) bestelden een studie om Vlaanderen met verplichte gemeentefusies van driehonderd gemeenten naar tachtig tot honderd fusiegemeenten te brengen. Of die verplichte fusiebeweging er effectief komt, is een beslissing die de volgende Vlaamse regering pas kan nemen. Gelukkig kan de burger zich tijdens de Vlaamse verkiezingen nog uitspreken over deze fusiewaanzin.

Alleen CD&V en Vlaams Belang zijn vandaag duidelijk tegen zulke verplichte gemeentefusies. Al de andere partijen durven geen standpunt innemen voor de Vlaamse verkiezingen van volgend jaar uit angst voor de kiezer.

Burgemeestersfront

Heel wat burgemeesters van kleinere gemeenten zijn het discours over verplichte gemeentefusies grondig beu en richtten daarom een burgemeestersfront op. De Vlaamse regelgeving maakt vandaag namelijk al vrijwillige gemeentefusies mogelijk en wie daar wil voor kiezen heeft daartoe alle mogelijkheden.

Niemand kan trouwens wetenschappelijk aantonen dat grotere gemeenten beter werken dan de kleinere, zelfs de recente studie doet dat niet.

Ergere problemen

Vandaag zijn er bovendien veel ernstigere problemen die de Vlaamse regering beter eerst zou oplossen. Het burgemeestersfront heeft als doel van het fusiedebat een heel belangrijk verkiezingsthema te maken bij de Vlaamse verkiezingen in juni 2024. Het is onze plicht als burgemeesters om vanuit de dorpsstraten van de kleinere gemeenten op te staan tegen de fusiewaanzin.

Bovendien zijn de gemeenten die wel goed bestuurd worden het enige politieke niveau waar de mensen nog vertrouwen in hebben. In de laatste Vlaamse gemeentemonitor staan in de top 5 van gemeentebesturen die het meeste vertrouwen krijgen van hun inwoners enkel kleinere gemeenten.

Het is net doordat de traditionele Wetstraatpartijen verkiezing na verkiezing verliezen en peiling na peiling steeds kleiner worden dat ze ook lokaal nog amper degelijke kandidaten vinden om hun lijsten te vullen. Dat is de enige echte reden waarom sommige partijen uit puur politiek eigenbelang verplichte gemeentefusies willen opleggen. Want een burgemeester die vandaag beweert dat zijn/haar gemeente het niet meer aankan, levert eigenlijk het bewijs dat hij/zij al jaren zijn job niet deed.

Fusieplannen

Het voorbije anderhalf jaar leurden professor Filip De Rynck en Lieven Janssens in Vlaanderen met hun fusieplannen. De studie van De Rynck en Janssens om de driehonderd Vlaamse gemeenten verplicht te fusioneren tot tachtig à honderd fusiegemeenten kwam er op vraag van huidig bevoegd minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open Vld) en minister-president Jan Jambon (N-VA).

Maar de zogenaamde ‘neutrale’ onderzoeker Lieven Janssens heeft als burgemeester van Vorselaar overduidelijk een dubbele agenda: hij wil zichzelf kronen tot een beter betaalde burgemeester van de grotere gemeente Neteland, waarvan hij de structuren de voorbije jaren al handig voor zichzelf heeft uitgewerkt.

Professor Herman Matthijs, hoogleraar openbare financiën en lid van de Hoge Raad van Financiën waarschuwt dat als al die fusies zouden doorgaan, het gemeentefonds budgettair zal ontploffen. Want door de ongelijke behandeling tussen de gemeenten in het huidige systeem, als gevolg van de bevoordeling van de grotere steden, hangt er een stevig prijskaartje aan de fusieplannen.

Dienstverlening bij de burger

Als we namelijk één ding geleerd hebben van de compleet mislukte fusiepoging in Boortmeerbeek en het referendum in Ruislede waar maar liefst 91 procent tegen een fusie stemde, dan is het dat heel wat mensen gehecht zijn aan hun dorp en een dienstverlening dichtbij de burger waarderen. Vrijwillige fusies zouden namelijk ook enkel mogen kunnen als deze door een meerderheid van de inwoners van de gemeenten in kwestie worden goedgekeurd via een bindende volksraadpleging.

Volgens Somers hebben kleine gemeenten het blijkbaar steeds moeilijker om nog nieuw personeel aan te trekken, terwijl de lokale dossiers steeds complexer worden. Daar waar het gemeentehuis slechts een handvol ambtenaren telt, zijn die laatsten vaak ‘manusjes-van-alles’ die voortdurend onder grote druk staan, zegt hij.

Tevredenheid bij inwoners

Somers heeft duidelijk geen enkel besef van hoe een kleinere gemeente echt werkt en bijna overal zorgt voor een grotere tevredenheid van de inwoners over de dienstverlening dan in een grotere gemeente. Recent vroeg het gemeentepersoneel van het kleinere Zwijndrecht nog in een open brief aan de gemeenteraad om rekening te houden met de uitslag van het voorbije referendum over de fusie, waar 80 procent tegen een fusie stemde.

In Nederland waarnaar door voorstanders van fusies altijd gerefereerd wordt als het grote voorbeeld van gemeentefusies zijn het voornamelijk de steden met meer dan 100.000 inwoners, die net grote problemen rond personeel en begroting kennen.

Financieel zwaar

In de top 50 van alle Vlaamse gemeenten die financieel het gezondste zijn staan er trouwens alleen kleinere gemeenten. Het zijn net de steden en grotere gemeenten die financieel in zwaar weer zitten, ondanks ze al jarenlang veel meer middelen krijgen.

Bovendien zijn onze gemeenten ook niet zo klein als men de mensen wil doen geloven. Van alle EU-landen zijn er maar negen die gemiddeld grotere gemeenten hebben dan Vlaanderen. België behoort nu al tot de landen met een relatief groot inwonersaantal per gemeente.

Duitsland bijvoorbeeld heeft gemiddeld slechts 6.700 inwoners per gemeente en 77 procent van de Duitse gemeenten heeft minder dan 5.000 inwoners, terwijl dat in Vlaanderen maar 4 procent is. Intussen bewijzen studies in Nederland en Denemarken dat hun fusies zorgden voor hogere uitgaven en minder dienstverlening voor de inwoners.

Sleutel van goed bestuur

De bestuurs– en slagkracht van een gemeente heeft dan ook absoluut niets te maken met de grootte van een gemeente. Belangrijker is de visie, inzet, zuinigheid, daadkracht en bestuurskwaliteit van de bestuurders. De kiezer moet beseffen dat een stem voor bepaalde partijen een stem is om hun eigen gemeente op te doeken.

Lieven Janssens

Vlamingen kunnen verplichte gemeentefusies halt toeroepen