‘Van Deiremonne? ’t Stinkt ‘ier nor peirestront!’ Ergens in de jaren 1990 was dat mijn introductie als nieuwe leerling uit Dendermonde op mijn nieuwe school… in Aalst. Aan al wie het horen wilde, vertelde ik dat ik de buurjongen was van het fameuze Ros Beiaard. Maar in Aalst zweeg ik daar zedig over. De plaagstoten en verwensingen over die ‘merre’ bleven een vast onderdeel tijdens mijn Aalsterse passage. Zo vast als de traditionele elementen van de Ros Beiaard-ommegang.

Het verdriet der Ajuinen

Het Ros Beiaard trekt sinds 1990 om de tien jaar door de stad. Daarvoor bedroeg de interval vijfentwintig jaar en daarvoor wanneer men er zin in had. In Aalst paradeert… of beter gezegd rolt elk jaar het Ros Balatum in de Aalsterse carnavalsstoet. Dat doet het al sinds 1952. De huidige versie van dat paard op wielen is van 1969. Het Ros Balatum is het topvoorbeeld van de Aalsterse spot met de Dendermondse obsessie voor het Ros Beiaard.

Volgens de Aalstenaars een ‘boerenderp’ met een ‘merre op basketsloefkes’, verwijzend naar de sportschoenen van de pijnders die het 1000 kilo zware Ros Beiaard door de prachtige stad torsen. Aalst is natuurlijk jaloers en vooral boos op Dendermonde. Die boosheid gaat terug op pijnlijke vernederingen uit het verre verleden. De heer van Dendermonde verwierf in de 12de eeuw tolrechten op de Dender tussen Aalst en Dendermonde. Dit leidde tot twisten en problemen. De Aalstenaars liepen boetes op omwille van het niet-betalen van die tolrechten.

Centrum voor rechtspraak

Keizer Karel schonk Dendermonde in 1540 een octrooi op het laden en lossen in de wijde regio. Het frustreerde onder andere de Antwerpse schippers, maar uiteraard ook de Aalsterse. Er bestaat een spotlied uit die tijd met onder meer het volgende vers: ‘Denremonde ghij hebt u naeste ghebueren bedroghen, ghij houdt Aalst met den duyme.’

De Franse Tijd wreef nog wat extra zout in de ajuinenwonde toen op 7 maart 1800 het Departement van de Schelde werd opgericht en Dendermonde de hoofdplaats werd van een van de vier gerechtelijke arrondissementen. Aalst verloor zijn historische rol van centrum voor rechtspraak voor 172 gemeenten. Tot in de jaren 1960 probeerde de stad dit ‘historische onrecht’ tevergeefs ongedaan te maken. Het ‘boerenderp’ overtroefde de ‘keizerlijke stede’ Aalst keer op keer.

De trots van Dendermonde

En dan is er nog dat ‘Peirt’. Net als op vele plaatsen in de Lage Landen had ook Aalst zijn eigen Ros Beiaard. Het nam deel aan de Sacramentsprocessies van de 15de en de 16de eeuw. Keizer Karel werd erdoor begroet in 1540 toen hij de stad op 9 februari bezocht. Het moet hem zo bevallen zijn, dat hij van de weeromstuit dat octrooirecht aan de Dendermondenaars schonk.

In de 17de eeuw verdween het Aalsterse Ros Beiaard. Het is vermoedelijk in die periode dat het Dendermondse Ros Beiaard-lied ontstond met het zinnetje: ‘Die van Aelst die syn soo quaet, omdat hier ’t Ros Beyaert gaet’. Het Aalsterse Ros keert pas in de 19de eeuw terug en meteen als carnavalsgrap om met Dendermonde te lachen.

Kop van Aalst

De oudste verwijzingen naar een Dendermondse ommegang dateren uit de 14de eeuw. Het gaat dan nog over religieuze processies. Het Ros Beiaard duikt voor de eerste keer op in een van de processies in de 15de eeuw. Tussen 1463 en 1569 nam het bijna elk jaar deel aan de optochten, telkens met vier ‘heymanskinderen’ op de rug. Het huidige hoofd van het Ros Beiaard komt waarschijnlijk uit 1600 en werd gemaakt voor de ommegang die de aartshertogen Albrecht en Isabella verwelkomde.

Het is in die stoet dat er voor eerste keer een gevecht plaatsvond op de Dendermondse Grote Markt waarbij het paard door het vuur moest breken. Maar het volksverhaal wil dat een Aalstenaar, Lieven Van den Velde, het hoofd beeldhouwde ter gelegenheid van de Blijde Intrede van Jan zonder Vrees in 1405. De Aalstenaar was een misdadiger en het hoofd was de prijs voor zijn vrijlating. Volgens de ene versie leefde hij nadien nog een voorbeeldig leven en volgens de andere versie staken de Dendermondenaars zijn ogen uit opdat hij geen kopie zou maken. Wat er van zij: het Ros Beiaard van Dendermonde kreeg meer en meer de prominente rol als de trots van de kleine stad terwijl dat Ros van Aalst gewoon verdween.

Uitbraak van paardenpokken

Komende zondag zullen de Dendermondenaars juichen en huilen bij het zien van hun ‘Peirt’. In de wereld rond de stad begrijpt men het niet en in Aalst verklaart men de kopvleesfretters van dat ‘derp’ stiepelzot. Zeventig jaar geleden probeerden de Aalstenaars de ommegang te verhinderen. Hun plan was om het Ros Beiaard ontvoeren op 26 april. De poging viel helemaal in het water en staat sindsdien bekend als ‘de mislukte paardenroof’.

In de 18de eeuw al dichtte een Dendermondenaar: ‘Aalst, in het fransch Alost, is soo veel als Alsot’. Misschien leggen de Aalstenaars net als in 1990 – zogezegd door een uitbraak van ’paardenpest’ – een schutkring omwille van ‘paardenpokken’ rond de eeuwige rivaal? Ach, het zal Dendermonde paardenworst wezen. Op zondag zingt men, terwijl het fiere Ros Beiaard door het vuur breekt op de Grote Markt, uit volle borst: ’t Ros Beiaard doet zijn ronde in de stad van Dendermonde, die van Aalst die zijn zo kwaad omdat hier ’t Ros Beiaard gaat.

Beluister hier de podcast over het Ros Beiaard met burgemeester Piet Buyse en Harry De Paepe.

Lieven Van den Velde

Die van Aalst…