Egypte blijft zich verzetten tegen de internationale druk om de grens met Gaza te openen en massaal Palestijnse vluchtelingen op te vangen. Maar waarom weigert Egypte de grens te openen voor Palestijnen?

De Egyptische minister van Buitenlandse zaken Sameh Shoukry liet maandag al optekenen dat een gedwongen ontheemding geen oplossing is voor de huidige crisis in Gaza. Volgens HLN sprak een hooggeplaatste Egyptische functionaris zich tegenover een Europese tegenhanger uit in wel zeer directe bewoordingen: ‘Willen jullie dat we één miljoen mensen opnemen? Wel, dan stuur ik ze naar Europa. Jullie geven toch zo veel om mensenrechten – neem ze dan maar op.’

Angst voor definitieve deportatie

Volgens Lieven Van Mele, die Gaza goed kent en er na de Oslo-akkoorden van 1993 verbleef als waarnemer lange termijn, leeft bij de Egyptische overheid vooral de angst om opgezadeld te worden met een blijvend probleem. ‘Egypte beseft maar al te goed dat een miljoen Palestijnse vluchtelingen, eens Gaza verlaten, nooit meer zullen terugkeren. Los van de vraag of die mensen nog willen terugkeren, is Egypte ervan overtuigd dat Israël hen nooit terug zal laten komen naar Gaza. Ze willen niet meewerken aan de massale en definitieve deportatie van Palestijnen. Egypte wil niet medeplichtig zijn aan een door Israël gepushte ‘operatie etnische zuivering’ onder het mom van de strijd tegen Hamas.’

‘Verder is het duidelijk voor wie de Sinaï-woestijn een beetje kent, het gebied waar de vluchtelingen zouden aankomen, dat daar geen infrastructuur voorhanden is om een miljoen mensen op te vangen. Er is geen huisvesting of andere infrastructuur.’

Angst voor onrust door Palestijnse aanwezigheid

Maar het draait niet alleen om praktische problemen qua opvang of de weigering medeplichtig te zijn aan deportatie. Egypte vreest ook dat de aanwezigheid van die Palestijnse vluchtelingen de eigen veiligheid in gedrang brengt. ‘In Egypte is het momenteel relatief rustig’, weet Van Mele, ‘maar net in het Noorden van Sinaï, aan de grens met Gaza, vinden zijn er cellen van Islamitische Staat en aanverwante groeperingen aanwezig. De vrees bestaat dat de massale toestroom van vluchtelingen, mee onder hun invloed, problemen kunnen veroorzaken.’

‘Ongetwijfeld zitten er ook aanhangers van Hamas tussen die vluchtelingen’, zegt Van Mele. Hamas is een afdeling van de Moslimbroederschap en zij staan achter voormalig Egyptisch president Morsi. De huidige president Al-Sisi kwam aan de macht nadat Morsi, een Moslimbroeder, door het leger werd afgezet. Hij moet niet hebben van de Moslimbroederschap en vreest dat een massale toestroom van sympathiserende Palestijnen de Egyptische samenleving gaat destabiliseren.’

Hamas en anderen

Die stelling beaamt Pieter Van Ostaeyen, historicus en Arabist die al jaren studeert op het probleem van het jihadisme. ‘Je kan er van op aan – en dat weten de Egyptenaren maar al te goed – dat er zich tussen die Palestijnse vluchtelingen ook aanhangers van Hamas bevinden. Daar zitten ze in Egypte niet op te wachten. Overigens gaat het niet alleen over aanhangers van Hamas en de Moslimbroederschap. Ook andere groepen, zoals Islamitische Jihad, zouden wel eens mee kunnen komen met de vluchtelingenstroom. Het gaat om een kleine minderheid die meekomt met de massa van legitieme vreedzame burgers die willen ontsnappen aan de gijzeling door Hamas. Ik begrijp dus volledig de argumentatie van de Egyptische overheid.’

‘Alle omliggende landen hebben angst om Palestijnen op te nemen, zijn bang om het conflict te importeren. Hoe meer Palestijnen zich op een bepaalde plaats concentreren, hoe groter de kans dat het daar tot een escalatie komt. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de interne strubbelingen die we zien in Jordanië. Kijk naar de reacties op het bombardement op het Al Ahli-ziekenhuis, zelfs nog los van wie er verantwoordelijk voor is. De hele Arabische wereld reageerde bijzonder verontwaardigd. De Palestijnse zaak leeft enorm binnen de Arabische wereld en is één van de grote factoren die kan bijdragen tot radicalisering van de eigen bevolking.’

‘De belangrijkste reden waarom Egypte maar ook Jordanië nu zo weigerachtig staan tegenover Palestijnse vluchtelingen is dat ze misschien wel Gaza kunnen verlaten, maar dat ze waarschijnlijk nooit meer terug kunnen keren. En dan zitten zij met de hierboven geschetste problemen.’

Lieven Van Mele

Waarom wil Egypte geen Palestijnse vluchtelingen?

Tribalisering wordt slechts intenser