Loujain al-Hathloul, een Saoedische vrouwenrechtenactiviste, werd in mei 2018 door de Saoedische autoriteiten gearresteerd, jarenlang opgesloten en zwaar gefolterd. Haar misdaad? Ze had het gewaagd zelf achter het stuur van een auto te kruipen. Haar twee zussen wonen al jarenlang in ons land, en dienden nu een stevig onderbouwde klacht in tegen het Saoedische regime bij de federale openbare aanklager.

Elektrische schokken, zweepslagen, langdurige eenzame opsluiting, en bedreiging met verkrachting: het gerechtelijk dossier dat de NGO Open Society Justice Initiative opstelde tegen het regime in Saoedi-Arabië leest als pure gruwel. Het documenteert niet enkel het lot van de vrouwenrechtenactiviste Loujain al-Hathloul, maar ook dat van enkele honderden andere mensenrechtenactivisten en politieke dissidenten sinds 2017. Een aantal van hen overleefde het verblijf in de gevangenis niet.

De klacht bij het federale parket in ons land werd eind 2021 ingediend door Alia en Lina al-Hathloul, twee zussen van de Saoedische dissidente, die al vele jaren in ons land wonen. Ze krijgen daarbij de steun van onder meer Democracy for the Arab World Now (DAWN), een NGO opgericht door de intussen vermoorde Jamal Khashoggi, Amnesty International en Human Rights Watch. Vandaag moet een Brusselse rechter zich in eerste instantie uitspreken over de ontvankelijkheid van die klacht ons land.

Misdaden tegen de menselijkheid

‘In juni vorig jaar nam de federale procureur het standpunt in dat het Brusselse Hof van Beroep de klacht onontvankelijk moest verklaren. Volgens hem kunnen Alia en Lina al-Hathloul geen klacht indienen in België omdat zij niet de rechtstreekse slachtoffers zijn van de aangegeven misdaden’, klinkt het bij Maïté de Rue van Open Society Justice Initiative.

‘De gerapporteerde misdrijven zouden geen misdaad tegen de menselijkheid zijn omdat ze zich beperken tot daden van foltering en onmenselijke of vernederende behandeling. Dat is een bijzonder merkwaardig standpunt. Het internationale recht stelt immers heel duidelijk dat de familieleden van mensen die gefolterd werden rechtstreeks zelf ook het slachtoffer zijn van deze misdrijven. Omwille van het ernstige emotionele leed dat zij hierdoor zelf moeten ondergaan.’

‘Een van de zussen van Loujain heeft intussen overigens ook de Belgische nationaliteit verkregen. In zijn advies aan het hof gaat de federale aanklager ook volledig voorbij aan de vele andere misdaden die wij in de klacht hebben gedocumenteerd. Daaronder honderden gevallen van willekeurige arrestatie en opsluiting, moorden, vervolgingen en tientallen systematische gedwongen verdwijningen. Die kunnen door België perfect worden onderzocht als misdaden tegen de menselijkheid. De Verenigde Naties hebben immers herhaaldelijk verklaard dat systematische verdwijningen een misdaad tegen de menselijkheid kunnen vormen. En ook wijzelf hebben het advies van enkele eminente juristen ingewonnen, onder meer dat van de gewezen speciale gezant van de VN rond foltering.’

Kroonprins Mohammed bin Salman

Loujain al-Hathloul (33) kreeg wereldwijd aandacht toen ze in 2013 een foto van zichzelf postte, achter het stuur in de auto van haar vader in de straten van Riyad. Ze profileerde zich almaar meer als een dissidente tegen de vrouwenonderdrukking in Saoedi-Arabië, en in 2015 werd ze door Forbes uitgeroepen tot derde machtigste Arabische vrouw ter wereld. Ze werd meermaals gearresteerd en in 2019 vloog ze voor twee jaar achter de tralies, waarbij ze ook gefolterd werd. Vorig jaar werd ze vrijgelaten, maar noch zijzelf noch haar ouders mogen het land uit.

Onder meer de juristen van de NGO Open Society Justice Initiatieve bekommert zich al jarenlang om haar lot. Maïté de Rue wijst ook op de grote symboolwaarde van een mogelijk rechtszaak in ons land. ‘Als de Brusselse rechter nu beslist dat het federale parket effectief een onderzoek moet openen, dan zou dit betekenen dat voor het eerst een buitenlandse rechtbank de misdaden tegen politieke dissidenten in Saudi-Arabië kan onderzoeken. Met name de gruweldaden die sinds het aantreden van kroonprins Mohammed bin Salman zijn gepleegd. Onze klacht is gebaseerd op uitgebreid bewijsmateriaal en op informatie die verzameld is door organen van de Verenigde Naties, ngo’s en internationale media.’

Rwandese genocide

Vorig jaar veroordeelde een Duitse rechter al de daders van zware mensenrechtenschendingen in Syrië. En in 2019 veroordeelde een Belgische rechter een Rwandees tot 25 jaar cel voor de gruweldaden die hij had begaan ten tijde van de Rwandese genocide. ‘Het is dus niet onlogisch dat de twee zussen van Loujain, die hier al jarenlang wonen, zich nu tot een Belgische rechtbank wenden’, klinkt het. ‘Mocht het tot een onderzoek komen, dan kan daar later ook een assisenzaak tegen de Saoedische verantwoordelijken uit voortvloeien.’

De kans dat Saoedische politici, laat staan de kroonprins, hier ooit effectief terechtstaan, is natuurlijk bijzonder klein. Maar mochten zij hier veroordeeld worden, dan kan zo’n vonnis hun vrijheid – bijvoorbeeld om te reizen – wel zwaar inperken. Tegelijk zou een eventuele veroordeling natuurlijk ook een belangrijk internationaal politiek signaal zijn. Blijft uiteraard de vraag: kan een eventuele rechtszaak ook geen bijzonder zware gevolgen hebben voor Loujain zelf en de rest van haar familie, die nog in Saoedi-Arabië wonen? ‘Dat is een bijzonder terechte bedenking, maar de zussen hier hebben eerst ruimschoots overlegd met hun zus en ouders ginds alvorens naar het federale parket te stappen. Zij toonden zich bereid het risico te nemen. Alleen al omwille van die uitzonderlijke moed, verdient deze zaak onze brede aandacht.’

Lina al-Hathloul

Durft Belgisch gerecht misdaden Saoedische regime onderzoeken?