Recent hebben enkele sociale mediaplatformen hun regels verscherpt over welke content is toegelaten en welke niet. Zo gaat facebook zich actief inzetten tegen het afbeelden van stereotypes en verbiedt het bedrijf daarom afbeeldingen van blackface. Naar de normen van Facebook valt ook Zwarte Piet onder deze nieuwe regels, waar dan weer veel ophef is over ontstaan. Hoe ver mag een bedrijf als facebook gaan in het maken van dergelijke regels? In deze aflevering van Doorbraak radio laat Linda Duits, mediawetenschapper verbonden aan de universiteit van Utrecht, haar licht schijnen op deze discussie.

De discussie rond zwarte piet

Duits is van mening dat het beter is dat zwarte piet verdwijnt. Net zoals veel mensen van haar generatie is ze opgegroeid met Zwarte Piet en heeft ze er nooit een probleem in gezien. Dat veranderde toen het protest begon in Nederland en ze het van een andere kant ging bekijken. ‘Het is een racistische karikatuur, niet alleen omwille van de blackface maar ook door de dikke lippen en de oorbellen.’ Volgens Duits verwijst Zwarte Piet naar het verleden van slavernij. Dit zorgt het ervoor dat sommige kinderen geen plezier beleven aan het Sinterklaasfeest omdat ze worden uitgescholden voor Zwarte Piet. ‘Het zou een inclusief feest moeten zijn dus ik hoop dat we snel van Zwarte Piet af zijn.’

Duits trekt deze redenering nog iets verder en vindt dat we moeten nadenken over het nut van dingen die we als vanzelfsprekend zien maar die wel uitsluitend en racistisch kunnen zijn. ‘We moeten kritisch naar onze cultuur kijken.’ Onze cultuur en samenleving veranderen en daarin moeten we met onze tijd meegaan.

Moeten we wel prutsen aan tradities?

De traditie van Zwarte Piet is minder oud dan veel mensen denken, zegt Duits. Er komen voortdurend nieuwe tradities. Ook aan het Sinterklaasfeest is er in der loop der jaren al heel wat veranderd. De verandering die nu wordt gevraagd is volgens Duits niet heel erg groot. Piet moet niet verdwijnen, enkel de zwart geschminkte Piet moet anders. ‘Als mensen het moeilijk hebben met deze verandering dan moeten ze zich eerst eens gaan afvragen waarom ze zo nodig willen vasthouden aan de karikatuur van Zwarte Piet.’

Is dit thema makkelijker te bespreken in Nederland dan in Vlaanderen? Om deze vraag te beantwoorden kent Duits de situatie in Vlaanderen niet goed genoeg. Maar ze heeft wel de indruk dat vooral Vlamingen denken dat het debat meer gepolariseerd is in Nederland dan in Vlaanderen. ‘In Nederland is er ondertussen wel veel veranderd.’ Duits is ervan overtuigd dat Zwarte Piet snel tot het verleden zal behoren.

Culturele toe-eigening

Duits ziet niet meteen een probleem bij culturele toe-eigening, wat de overname van culturele elementen uit een andere cultuur betekent. ‘Cultuur bestaat in principe uit culturele toe-eigening, dat is wat we altijd gedaan hebben.’ Volgens Duits is het wel belangrijk dat er een soort van erkeninning is voor de cultuur van waaruit er bepaalde elementen zijn overgenomen. Denk maar aan witte modeontwerpers die de mosterd voor een nieuwe collectie bij de Afrikaanse cultuur halen en daar dan ook in zekere mate credits voor geven.

Duits vindt het problematisch dat een bedrijf als facebook zou gaan bepalen wat we nog te zien krijgen en wat niet. ‘Facebook is een enorme machtige organisatie en heeft daardoor een enorme invloed op het publieke domein.’ Wanneer sociale media dan gaan bepalen wat er wel en niet mag getoond worden op hun platform kan dat heel ver beginnen gaan, aangezien we ook heel afhankelijk zijn van sociale media. Het is niet aan Facebook om te reguleren wat wel en niet mag, want het laat zich als Amerikaans bedrijf vooral leiden door het Amerikaanse conservatieve gedachtengoed. ‘Het is aan de democratische overheden om te reguleren en aan sociale media om hun algoritmen aan te passen.’

Voorstanders van Zwarte Piet hebben ook het recht om online samen te komen, en zelfs om in gesloten groepen afbeeldingen te plaatsen van Zwarte Piet, zegt Duits. ‘Het is een belangrijk grondrecht dat we niet mogen afnemen van mensen.’

Redacteur: Rani De Leeneer

Linda Duits

Linda Duits: ’Het is niet aan sociale media om Zwarte Piet te reguleren’