Het is één van de vreemdste voorwerpen dat in Waterloo te bewonderen is. Ik heb er ooit verwonderd naar staan kijken: het houten been van Lord Uxbridge. Er zijn nog twee andere versies, eentje in Anglesey en eentje in Londen. Het verhaal van hoe de man zijn been verloor is een frappant voorbeeld van de Britse stiff upper lip. Is het een mythe, van de zovele, die tot de geschiedenis is gaan behoren? Ik kan het u niet vertellen. Maar het is een beengoed verhaal.

Flegma

Het was een van de laatste Franse kanonschoten waarvan de schrapnel landde naast wat we vandaag de generale staf zouden noemen van de Britten. Uxbridge, hoofd van de cavalerie van het leger van Wellington, zat intussen op zijn achtste of negende paard van de dag. De man had al verschillende charges geleid, waarvan de grote charge van de zware cavalerie van de Household Brigade de meest succesvolle, de meest indrukwekkende, maar ook de meest tragische was. Na de succesvolle aanval om de Schotse brigades van de Welshe generaal Picton te redden, slaagde Uxbridge er niet in zijn overenthousiaste Scot Greys, die zelfs een Franse adelaar veroverden, terug te roepen wat tot een hoog dodental leidde. Op het moment van de bominslag waren de Britten zeker van hun overwinning. De schrapnel rukte het rechterbeen van de cavalerieheld eraf. Waarop Uxbridge onderkoeld meedeelde: ‘By God, sir, I’ve lost my leg!’. Wellingtons reactie was minstens even koel: ‘By God, sir, so you have!’ De anekdote staat genoteerd in het Oxford Dictionary of National Biography en behoort daarmee tot de nationale canon van het Verenigd Koninkrijk.

De avonturen van een been

In het hoofdkwartier van Wellington werd het been geamputeerd, zonder enige vorm van verdoving. Zijn adjudant noteerde dat zijn chef tijdens de operatie zijn kalmte bewaarde en opmerkte dat de messen nogal bot bleken te zijn. Eén van zijn andere ondergeschikten, Sir Hussey Vivian, vertelde later dat hij het hoofdkwartier betrad, net na de amputatie. ‘Ah, Hussey!’, riep Uxbridge uit. ‘Doe me eens een plezier. Kan je eens kijken of het de moeite waard was om te amputeren.’ De man kon alleen maar vaststellen dat het been wel degelijk aan flarden geschoten was en verzekerde zijn overste ervan dat het de moeite was. De zaag en de handschoenen gebruikt tijdens de operatie behoren intussen tot de collectie van het National Army Museum. Het oorspronkelijke been werd met de nodige egards begraven in de tuin van het hoofdkwartier, het huidige Wellingtonmuseum in Waterloo. Het werd een bizarre toeristische attractie, het graf van een been, waar zelfs koningen naar kwamen kijken. Na een tijdje werd het been opgegraven en kon men de botten als een soort relikwie bewonderen. Dit veroorzaakte in 1878 een diplomatieke rel tussen het Verenigd Koninkrijk en België, waarop men de botten maar opnieuw begroef op het kerkhof van Waterloo. Hoewel, volgens een bepaald verhaal verstopte men de restanten en werden ze later in een kachel verbrand. Het been is hoe dan ook verdwenen. Vandaag rest alleen nog de grafsteen in de tuin.

Here lies the Leg of the illustrious and valiant Earl Uxbridge, Lieutenant-General of His Britannic Majesty, Commander in Chief of the English, Belgian and Dutch cavalry, wounded on the 18 June 1815 at the memorable battle of Waterloo, who, by his heroism, assisted in the triumph of the cause of mankind, gloriously decided by the resounding victory of the said day.

Afbeelding: het kunstbeen dat te bewonderen is in Londen.

Henry William Paget

Het verhaal van een been