Bij de verkiezingen van 6 mei in het Verenigd Koninkrijk wonnen in Schotland de separatistische partijen. Niet alleen de sterke Scottish National Party, maar ook de groene partij wil zich afscheiden van het Verenigd Koninkrijk. Waarom?

Onafhankelijk groen Schotland

Co-voorzitster Lorna Slater van de Schotse Groene was tijdens een interview heel duidelijk over de onafhankelijkheid: ‘Na de pandemie staat Schotland voor enorme uitdagingen. Waar we bij deze verkiezingen naar kijken, is het recht van het Schotse volk om te beslissen over hoe over die toekomstkeuzes wordt beslist. Voor ons vertaalt zich dat als het houden van een referendum. (…) Worden het de Brexiteer-Tory’s in Londen of is het een regering in Schotland die over onze toekomst beslissen?’

Die uitspraak geeft aan waar het bij de Schotse Groenen om draait: het recht om een eigen samenlevingsmodel te kiezen los van Westminster, voor hen een hoofdkwartier van kapitalistische en ‘navelstarende’ globalisten. In het partijprogramma van de ‘Greens’ leest men: ‘De Schotse Groenen geloven dat onafhankelijkheid in Europa ons in staat zal stellen om een eerlijk en groen Schotland op te bouwen. We willen een werkelijk democratische natiestaat bouwen waar iedereen empowered wordt en waar de verkozenen werkelijk verantwoording verschuldigd zijn aan hun kiezers.’

Gegijzeld door het Verenigd Koninkrijk

Die argumenten van de Schotse Groenen voor autonomie klinken zoals die van de N-VA in Vlaanderen: de (federale) staat is een optelsom van democratieën die elkaar eerder gijzelen. Voor bijna twee-derde van de Schotten uitte die gijzeling zich sterk bij de brexit. De meerderheid van de Schotten wil dan ook liever een nieuw lidmaatschap van de EU. Na het nipt verloren onafhankelijkheidsreferendum van 2014, lijkt er zich daardoor een kleine meerderheid bij de Schotse bevolking af te tekenen voor verbreken van de 315 jaar oude union met het Engeland van de ‘Tory’s’.

Voor de Groenen is de afscheiding een manier om een ecologische samenleving te creëren. Het hart van de Groene droom zijn de sterke (maal)stromen tussen de talloze Schotse klippen en eilanden. Waterturbines kunnen daar enorme hoeveelheden waterenergie en stroom opwekken. Via een stroomkabel onder de Noordzee hoopt men die stroom aan de EU te leveren. De opbrengsten ervan moeten dan het riante Schotse sociale beleid, zoals de lage inschrijvingsgelden aan de universiteiten financieren. Daarnaast wil Schotland zijn enorme zoetwatervoorraden inzetten, een leger windmolens neerzetten en voert men een veel ambitieuzer klimaatbeleid dan Engeland (of dan Vlaanderen).

Groene stroom voor rode plannen

De Groene plannen botsen op een Londense muur, waar de op 6 mei zegevierende conservatieven meer brood zien in nieuwe kerncentrales — horror voor de Schotse Groenen. Ook de bevoegdheid voor een onderzeese stroomkabel naar de EU ligt in handen van Westminster, net zoals een uitgebreide landhervorming van de vele dunbevolkte gebieden in het noorden. Die zijn vaak die in handen van Engelse of buitenlandse rijken.

Het inzetten op autonomie en een positieve sociale toekomstvisie voor Schotland heeft de Groenen tijdens de verkiezingen geen windeieren gelegd. Met acht parlementsleden haalden ze vorige week hun beste resultaat ooit. Ze zullen met de leidende en eerder progressieve Scottish National Party een meerderheid vormen en stappen zetten voor een nieuw onafhankelijkheidsreferendum. Ironisch genoeg kan de megalomane Britse brexitdynamiek leiden tot een afscheiding binnen het Verenigd Koninkrijk.

Autonoom maatschappijproject

Ondanks structurele gelijkenissen, zoals het democratische onbehagen, blijft de Schotse situatie op enkele vlakken verschillend van de Vlaamse. Wat partijen zoals N-VA er mogelijk uit kunnen leren, is dat het kloppen op de institutionele nagels, zoals de Belgische blokkeringsdemocratie niet altijd voldoende is. Een positief maatschappijproject lijkt nodig om meer kiezers te lokken. Het is de vraag of het rechtse, bij momenten neoliberale reflexen — om Wallonië ‘eraf te rijden’ — van dien aard zijn om jonge of veelal economisch gematigde Vlamingen over de streep te trekken. Ook op het vlak van klimaatbeleid profileert het Vlaamse gewest zich niet als bijzonder ambitieus. De Vlaamse beweging heeft nochtans een aloude sociale en ecologische traditie.

Vlaams-nationalisten maken zich terecht zorgen over het niveau en de kracht van de Belgische democratie. Over evoluties zoals de overname van Essent door Luminus waardoor de Fransen driekwart van de Belgische energievoorziening in Franse handen krijgen, lijkt men zich minder druk te maken. Wat betekent Vlaamse onafhankelijkheid echter als men voor tal van strategische (nuts)sectoren afhankelijk is van landen als Frankrijk? Of waar in verkeersonveilige gemeenten nog zeventig procent van de verplaatsingen met de wagen gebeuren?

‘Het huis mijns vaders, waar de dagen trager waren, was stil, daar ’t in de schaduwing der tuinen lag,’ schreef Karel van de Woestijne over zijn Vlaanderen. Om die stilte te vinden, zou die grote dichter vandaag wellicht naar Wallonië moeten verhuizen, of naar Schotland…

Lorna Slater

Schotse groenen gaan voor separatisme