Optimisme troef afgelopen vrijdag, toen minister van Volksgezondheid de ‘versnelde’ vaccinatiestrategie mocht voorstellen. Nochtans volstaat het om er even de stand van zaken in een aantal andere EU-lidstaten – zelfde vaccin, zelfde regels, zelfde beperkingen – op na te slaan, om te beseffen dat we absoluut geen redenen tot juichen hebben. Met plusminus 0,1%, welgeteld 8888, gevaccineerde Belgen rijden we vandaag helemaal achterin het EU-peloton. Collega-lidstaat Denemarken zit intussen al aan 2 procent van zijn bevolking. Omgerekend zijn dat 112 000 mensen.

Wereldleider Israël

De absolute koploper wereldwijd als we het aantal al gevaccineerde inwoners afzetten tegen de totale bevolking is Israël. Op zondagmorgen 10 januari waren daar al 1,69 miljoen mensen ingeënt, zo geeft de worldwide vaccine tracker van Bloomberg aan. 18 procent van de totale bevolking. De Israëli’s worden op ruime afstand gevolgd door de Verenigde Arabische Emiraten (9,5 procent van de bevolking), de Amerikanen (2,35 procent) en de Britten (2,2 procent). In absolute cijfers leidt China de dans (9 miljoen vaccinaties, goed voor 0,64 procent van de totale bevolking), maar het Chinese vaccin heeft voorlopig niet dezelfde stringente kwaliteitscontroles ondergaan als dat van Pfizer-BioNTech.

Wat meteen opvalt als je deze ‘ranking’ bekijkt: de meeste EU-landen slaan voorlopig maar een belabberd figuur. U kent de argumentatie intussen: de EU wilde geen enkel risico nemen en verkoos dus wat trager te gaan. Dit is natuurlijk maar een deel van het verhaal. Onder meer de Turks-Duitse oprichters van het Duitse biotechbedrijf BioNTech, dat aan de oorsprong ligt van het enige vaccin dat voorlopig in Europa al ingezet wordt, legden vorige week in Der Spiegel de vinger op de wonde. ‘In vergelijking met de overheden van afzonderlijke landen is Europa gewoonweg traag’, klonk het. Of: te veel bureaucratie, te veel overlegniveaus.

Hierbij past overigens nog een andere bedenking, die ook enkele Belgische experten zich al maakten: als er in de EU dagelijks enkele duizenden coronapatiënten overlijden, is het dan niet aangewezen om die voorzichtigheid even te laten varen en de bestaande regels en systemen desnoods te overrulen? Nood breekt wet, en die overweging zette er onder meer de Britten en Amerikanen toe aan om wat korter door de bocht te gaan in de goedkeuringsprocedure van het vaccin. Een beslissing waardoor er wellicht honderden mensenlevens gered zullen worden, gelet op de epidemiologische situatie in beide landen.

Europese koploper Denemarken

Maakte de EU internationaal gezien de voorbije dagen geen al te beste beurt als het over de startsnelheid van de vaccinatiecampagne ging, dan vallen er ook binnen die EU nog bijzonder opvallende verschillen te noteren tussen de lidstaten onderling. Zo stond de teller van het aantal al gevaccineerde personen donderdag in Frankrijk op 80 000, goed voor een wel bijzonder schamele 0,1 procent van de totale bevolking. In Italië – een land dat even bureaucratisch als uitgestrekt is – zaten ze zaterdag al aan goed 583 000 vaccinaties, zowat 1 procent van de bevolking.

Ook in Duitsland was vrijdag al 0,6 procent van de bevolking ingeënt, maar onbetwiste koploper binnen de EU is Denemarken: daar waren zaterdag al ruim 112 000 spuitjes gezet, goed voor net geen 2 procent van alle Denen. Procentueel gezien stonden de Denen daarmee wereldwijd op de zesde plaats. Van ons land is er in de internationale statistieken van onder meer Bloomberg voorlopig zelfs nog geen sprake: vrijdagmiddag om 12u – volgens het coronasecretariaat de meest recente cijfers – strandden we op 8888 vaccinaties. Op een bevolking van 11,5 miljoen zielen zitten we dus nog een eind onder de 0,1 procent. Nederland startte pas afgelopen donderdag met vaccineren, maar ook daar zijn op enkele dagen tijd intussen al 30 000 mensen gevaccineerd.

Hoe krijg je het in hemelsnaam uitgelegd dat de ene EU-lidstaat er op enkele weken tijd in geslaagd is om één tot bijna twee procent van zijn bevolking te vaccineren, terwijl een ‘logistiek knooppunt’ als België nog helemaal nergens staat? Aan het aantal beschikbare vaccins in ons land kan het alvast niet liggen: volgens covid-vaccinatie.be, een dashboard dat bijgehouden wordt door een aantal vrijwilligers, zouden er op 5 januari in ons land al 87 500 Pfizer-vaccins in de diepvries hebben gezeten. En dus rijst die ene onvermijdelijke vraag: waarom kon onder meer België de voorbije weken niet wat de Denen wél klaarspeelden?

Deense strategie

‘De eerste vaccins kwamen hier op 26 december aan, de dag daarop zijn we ook gestart met de eigenlijke vaccinatiecampagne’, klinkt het bij The Danish Health Authority. Woordvoerster Lotte Baelum heeft het te druk met binnenlandse persvragen voor een interview met buitenlandse journalisten, maar ze bezorgt ons wel een document waarin de Deense vaccinatiestrategie uit de doeken wordt gedaan. Daaruit blijkt dat de overheid mensen die aan de beurt zijn om gevaccineerd te worden eerst zelf verwittigt, waar mogelijk via digitale weg. Daarna kan iedereen zelf een afspraak boeken in een regionaal vaccinatiecentrum.

Naast die regionale vaccinatiecentra, die intussen over het gehele land zijn opgezet, trekken er ook mobiele vaccinatieteams rond. Zij worden ingezet in rusthuizen of gaan aan huis bij mensen die te slecht te been zijn om zich zelf naar een vaccinatiecentrum in de buurt te verplaatsen. Werknemers uit de gezondheidszorg krijgen hun vaccinatie op de werkplaats. De voorbije weken werden in Denemarken al de bewoners van de rusthuizen, het ziekenhuispersoneel en het personeel uit de rust- en verzorgingstehuizen ingeënt. Nu komen de 65-plussers en de risicopatiënten aan de beurt. Volgens de ‘versnelde’ vaccinatiestrategie komen de Belgen boven de 65 jaar en personen met onderliggende aandoeningen bij ons ten vroegste vanaf maart aan de beurt. Ruim anderhalve maand later dus.

De Denen ontpoppen zich overigens ook op een ander vlak tot een Europees buitenbeentje: op 5 januari kondigde de topman van de Deense Gezondheidsdienst aan dat zijn land de eerstvolgende weken alle beschikbare vaccindoses zou inzetten voor een eerste vaccinatie. Pas binnen zes weken wil Denemarken starten met het toedienen van een tweede dosis, zodat er tegen medio februari al zoveel mogelijk Denen een eerste vaccinatie zullen hebben gekregen. Ook Duitsland overweegt nu die piste te volgen, terwijl ze in ons land van tafel werd geveegd. Nochtans had epidemioloog Pierre Van Damme eind december al gesuggereerd om ook in België voor die strategie te opteren, met de bedoeling zo snel mogelijk een maximaal aantal mensen te beschermen. Finaal werd hij daarin niet gevolgd door minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke.

Doekje voor het bloeden

Het is wellicht geen toeval dat uitgerekend Denemarken zich de voorbije weken tot snelste leerling van de Europese klas kroonde. Denemarken geniet wereldwijd een reputatie als het op zijn snelle, doortastende en efficiënte overheid aankomt. Iets wat van ons land helaas niet kan worden gezegd, zoals de voorbije maanden al pijnlijk werd aangetoond. Bovendien bogen de Denen zich al in november volop over hun vaccinstrategie.

Die goede voorbereiding en planning bleek ook vruchten af te werpen. Op 27 november al stelde de Deense gezondheidsdienst een bijzonder gedetailleerd plan van aanpak voor de vaccinatiecampagne voor. In ons land volgde die strategie pas een week later, terwijl het concrete plan van aanpak pas medio december vorm kreeg. Waarna er nog enkele weken gediscussieerd werd over de prioritaire doelgroepen, wat zich uiteraard ook liet voelen op de logistieke voorbereiding.

De Denen toonden de voorbije weken aan dat het ook in ons land vaak gehoorde riedeltje, als zou de trage start van de campagne vooral het gevolg zijn van een tekort aan beschikbare vaccins of van de slome Europese goedkeuringsprocedure, niet meer dan een doekje voor het bloeden was. Het kan hoogstens volstaan om de enorme achterstand ten opzichte van niet-Europese voorlopers zoals Israël, de Arabische golfstaten of het VK te verklaren.

Lotte Baelum

Vaccinatiestrategie: ook binnen EU is België een van de zwakke broertjes