Juicht, volkeren der aarde, want op 19 en 20 november vindt de 18de top plaats van de staatshoofden en regeringen van de internationale francofonie in Djerba, Tunesië. Dat is het belangrijkste evenement van dit nobele gezelschap, naast de interministeriële conferentie van de francofonie die laatst voor de 38ste keer plaatsvond.

En dat is niet alles, want de top valt samen met de 50ste verjaardag van de internationale francofonie. De Franse taal is zo belangrijk in Tunesië dat het niet eens een officiële taal is, en de rol van het Arabisch in het onderwijs zienderogen stijgt.

Veel deelnemers

Van de internationale francofonie zijn zo maar eventjes 88 landen en regeringen lid, opgedeeld in 54 leden, zeven ‘membres associés’ en 27 ‘observateurs’. Het klinkt indrukwekkend, maar men moet er rekening mee houden dat het aantal landen-leden dat kan zeggen dat de meerderheid van hun bevolking Franstalig is, waanzinnig gering is.

Bij die 54 landen zitten er ontzettend veel die, als ze al hun Franstaligen optellen, nog niet aan één procent van de bevolking komen (Albanië, Egypte, Vietnam, enzovoort). Ook bij de zeven ‘membres associés’ is het lachen geblazen, want wist u dat Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten Franstalig waren?

En bij de 27 ‘observateurs’ zie je superfrancofone landen zoals Hongarije, Mexico, Oostenrijk en Thailand. Met haar veertig procent Franstaligen is België één van de meest Franstalige landen ter wereld. En ‘wij’ zijn zelfs twee keer lid, want zowel de Belgische federale staat als de Franse Gemeenschap (door de Franstaligen totaal ongrondwettelijk de Fédération Wallonie-Bruxelles genoemd) doen mee. Canada is zelfs drie keer lid.

Stand van zaken

De internationale francofonie beschikt over permanente vertegenwoordigers bij de Verenigde Naties in New York en Genève, bij de Europese Unie in Brussel en bij de Afrikaanse Unie in Addis Abeba (Ethiopië, waar geen hond Frans spreekt). Bekende producten van de internationale francofonie zijn de Association universitaire de la francophonie, TV5Monde, de Association internationale des maires francophones en de Université Senghor in Alexandrië, Egypte.

Op de website van de ‘Organisation internationale de la francofonie’ wordt verwezen naar het laatste rapport van het ‘Observatoire de la langue française’, die een stand van zaken geeft van de toestand van de francofonie wereldwijd. En als je die cijfers bekijkt, dan krijg je de indruk dat het toch wel heel goed moet gaan met die franco-club.

Op de fiche over België kan je lezen dat 76% van de Belgische bevolking Franstalig is, en dat komt omdat er volgens de organisatie van de 11,668 miljoen Belgen, niet minder dan 8,815 miljoen Franstaligen zijn. Goed, dat weten we dan ook weer. Wereldwijd zijn er volgens dezelfde website 300 miljoen ‘locuteurs’ francophones.

Als die wereldcijfers op basis van dezelfde francofiele aritmetica werden bekomen als de Belgische, dan kan het moeilijk anders of wereldwijd moeten er minder dan 200 miljoen mensen Frans als moedertaal hebben, en dat op een totale wereldbevolking van grofweg acht miljard mensen.

Doelstellingen

En wat zijn de doelstellingen van de internationale organisatie? Hun website luidt: ‘Promouvoir la langue française et la diversité culturelle et linguistique, promouvoir la paix, la démocratie et les droits de l’homme’. De ‘diversité’ verdedigen komt er in de praktijk op neer dat men strijdt tegen de dominantie van het Engels, de enige echte internationale toptaal, in internationale organisaties waaronder de Verenigde Naties en in andere sectoren zoals luchtvaart, toerisme en wetenschap. Maar de ‘diversité’ verdwijnt wel als sneeuw voor de zon in alle landen en regio’s waar de francofonie dominant is.

Verdediging van de mensenrechten? Bij de leden van de internationale francofonie zitten heel wat landen die bedenkelijk scoren op het vlak van mensenrechten. Dat kan allemaal geen kwaad, als de internationale francofonie moet kiezen tussen pakweg een democratisch Engelstalig land en een ‘Franstalige’ dictatuur, dan gaat de voorkeur naar het laatste.

Tegenpool voor nationalisme

‘In een mondiale context die wordt gekenmerkt door de verstoring van belangrijke geopolitieke evenwichten, de heropleving van het nationalisme en een tendens tot unilateralisme, bevestigen de door de staatshoofden en regeringsleiders aangenomen verklaringen, resoluties en routekaarten dat de francofonie voorrang geeft aan recht, samenwerking, solidariteit’, luidt het verder. Internationale francofonie als tegenpool voor het nationalisme? Klinkt een beetje hypocriet als men weet dat de organisatie solidair is met de separatisten in Québec.

Secretaris-generaal van de francofonie op z’n internationaal is mevrouw Louise Mushikiwabo. Zij was vroeger minister van Buitenlandse Zaken in de Rwandese regering (2009-2018). Ze is secretaris-generaal voor vier jaar sinds 2018 en wordt binnenkort waarschijnlijk herkozen voor een nieuwe termijn.

Sinds 2008 heeft Engels het Frans opzij geschoven als belangrijkste vreemde taal in Rwanda. De bekendste gewezen secretaris-generaal is Boutros-Ghali, de Koptische Egyptenaar (1997-2002). Traditioneel is de secretaris-generaal iemand uit de ‘derde wereld’. Dat om het neokolonialistisch karakter van de organisatie wat te verdoezelen en te verbergen dat het uiteindelijk wel degelijk Frankrijk is dat de eerste viool speelt in de club.

Het gaat niet goed

Gaat het nu goed met de internationale francofonie? Eigenlijk niet. Marokko kondigde onlangs aan Engels als tweede taal op de scholen te gaan geven (vroeger was dat Frans, na de Arabische moedertaal). In Libanon, door de internationale francofonie decennialang beschouwd als een heel francofiel land, leren steeds minder jongeren nog Frans. Niet omdat ze iets hebben tegen de Franse taal of cultuur, maar omdat zij ook weten dat je vandaag de dag in de wereld met Frans niet ver meer komt.

Talen als Spaans en Arabisch gaan vooruit. China is binnenkort de belangrijkste economische macht ter wereld. De strijd van de internationale francofonie is grotendeels een achterhoedegevecht. Toen het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie verliet schreef Pierre-Yves Jeholet (MR), minister-president van de Franse Gemeenschap, dat dit een kans was voor de promotie van de Franse taal in Europa. Maar dat is het dus niet geworden.

Louise Mushikiwabo

Internationale francofonie viert vijftigste verjaardag tijdens top in Tunesië