Alle mannen en vrouwen tussen 50 en 74 krijgen sinds een aantal jaar een gratis darmkankertest toegestuurd. Die test spoort vroegtijdig tekenen van darmkanker op. Zowat de helft van de doelgroep neemt de test af. Wat onze gezondheidszorg én veel levens spaart. Dat alles is o.a. het gevolg van het lobbywerk van dr. Luc Colemont, bezieler van de vzw Stop Darmkanker. Wallonië en Brussel hinken beduidend achterop.

Stop Darmkanker

De Vlaamse overheid verdeelt de darmkankertests onder de bevolking. Uit de laatste cijfers (van 2018) blijkt dat 51,5 procent de test doet. ‘Wie snel kan rekenen weet dat dat betekent dat 48,5 procent van de mensen die test niet doet,’ benadrukt Luc Colemont. ‘Aan die mensen die die test niet doen, heb ik één grote boodschap, drie woorden: doe de test. Die test kan levens redden, leed vermijden en kosten besparen.’

Dankzij de financiële steun van Marc Coucke blies de vzw Stop Darmkanker afgelopen voorjaar tien kaarsjes uit. Behalve Luc Colemont, bezieler-missionaris van de drie woorden tellende slogan ‘Doe de test’, is er Bruno Mettepenningen die de werking van de vzw in goede banen lijdt. Zo heeft dr. Colemont, sedert hij in januari 2016 het ziekenhuis verliet, al ca. 550 lezingen over darmkanker gegeven. Daarmee bracht hij bij veel mensen het inzicht over van de noodzaak de ziekte vroeg te detecteren. Want vroege detectie betekent snelle genezing.

Informatie

Toch is er een groep die de test niet doet. Eén op twee mensen van de focusgroep test zich nog niet, en dan zijn er nog de jongeren en wie ouder is dan 74…

Colemont: ‘Waarom doet iemand niet mee? Die redenen zijn divers. Er zijn mensen die zeggen: mij zal het niet overkomen, er zijn belangrijkere dingen in het leven. Mensen zijn bang voor de uitslag, mensen zijn bang voor het onderzoek dat eventueel volgt, ze zijn bang voor de kosten. Ze kennen het onvoldoende. Ik heb zelfs ooit mensen gehoord die zeiden: ah, ik dacht dat er een USB-stick in zat, dat het reclame was, dus ik heb dat weggegooid. Het aantal redenen waarom iemand niet meedoet, die zijn waarschijnlijk groter dan de redenen waarom dat mensen wél meedoen.’

Alles begint dus met informatie en voorlichting. De arts probeert met vzw Stop Darmkanker zoveel mogelijk mensen zoveel mogelijk informatie en voorlichting te geven. ‘En dan is het uiteindelijk de burger die beslist,’ beaamt Colemont. ‘Ik doe het wel of ik doe het niet. Ik vind het heel jammer dat de mensen achteraf moeten zeggen: ja, maar ik wist dat niet en ze hebben er mij nooit over gesproken.’ De vzw probeert die lacune op te vangen.

Regionale verschillen

Opvallend zijn de verschillen tussen landen en regio’s. In Nederland doet 73 procent mee. Als de Nederlanders dat kunnen, dan vindt Colemont ‘dat wij wat ambitieuzer mogen zijn. Dan moeten wij de lat naar 60% en misschien zelfs hoger leggen. Die Nederlanders zeggen waarschijnlijk: “Nou, dat is een makkie, poep in een zakkie, klaar is kees en het is nog gratis ook!” Naar onze Zuiderburen moeten we zeker niet kijken, wat deelname aan de darmkankertest betreft. Colemont wil het proces van Wallonië niet maken, maar in Wallonië geraakt men nog niet aan 20 procent. De arts noemt het resultaat in Wallonië onomwonden ‘dramatisch’. Het bevolkingsonderzoek loopt er nochtans al van 2009, ‘maar daar is nog heel veel werk aan de winkel.’

Karl Drabbe | Doorbraak.be

Colemont ziet twee grote redenen voor de grote regionale verschillen. Vooreerst de test zelf: Vlaanderen werkt al van bij het begin met een ‘poepsimele’ test, dixit Colemont. In Wallonië, dat vier jaar eerder begon met bevolkingsonderzoek, gebruikte men een ingewikkelder test die minder gevoelig is. Daarnaast krijgt de focusgroep in Vlaanderen de test gratis toegestuurd, in de brievenbus. In Wallonië moet je voor de eerste test naar de huisarts. In Brussel is men pas in 2018 begonnen en moet men de test bij de apotheek afhalen. ‘Die drempel in Wallonië is te hoog,’ zegt Colemont. ‘Uit internationaal onderzoek blijkt dat hoe makkelijker de tekst, hoe meer mensen deelnemen.’ En net dat heeft Vlaanderen goed begrepen, nadat het in 2009 een pilootproject uitschreef om na te gaan welke piste best werkte: gratis thuis toesturen, of mensen vragen naar de huisarts te gaan.

Transfers

Resultaat is een transfer in de sociale zekerheid. Toen er met testen werd begonnen, zag je in Vlaanderen aanvankelijk een hoge piek: tot 20% meer darmkankerpatiënten. Rechtstreeks het gevolg van het bevolkingsonderzoek, dus eigenlijk goed nieuws. Ook meer darmkankers in een vroege fase, zodat ook minder dure behandeling nodig was. Ondertussen liggen de cijfers in Vlaanderen beduidend lager dan bij de start van het bevolkingsonderzoek. ‘Het bevolkingsonderzoek doet in Vlaanderen wat het moet doen, darmkanker stoppen,’ zegt Colemont.

In de podcastreeks De Grote Boodschap sprak Joost Houtman met de voormalige minister van Welzijn, Jo Vandeurzen (CD&V). Onder zijn bevoegdheid werd in oktober 2013 in Vlaanderen gestart met het bevolkingsonderzoek. De darmkankertest noemt Vandeurzen een van de betere beslissingen uit zijn periode als welzijnsminister: ‘van de duizenden voorstellen die we kregen was deze investering met voorsprong de meest verantwoorde. Wat die oplevert op niveau van de bevolking… Wat we gewonnen hebben doet de levenskwaliteit toenemen en vermijdt veel darmkankergevallen.’ Vroegtijdig traceren levert op, zowel centen als mensenlevens.

Vandeurzen erkent in de uitzending dat er verschillen zijn in regio’s, maar houdt zijn lippen op elkaar als het om het communautaire aspect gaat. Hij blijft zich beperken tot Vlaanderen. ‘Het is een kwestie van sociale cohesie, sterk bestuur dat inzet op het middenveld. Je ziet dat waar de community dit opneemt, dat mensen stimuleert om er met elkaar over te praten. Ook in Vlaanderen zijn er verschillen wat de deelname aan de test betreft. Die cijfers worden bezorgd aan lokale besturen om hen te stimuleren de participatiegraad op te drijven.’

Het kan beter

Nochtans betekent het verschil in participatie tussen noord en zuid ook een grote transfer in middelen van noord naar zuid. Colemont erkent die, maar wil daar verder geen uitspraken over doen. ‘Het thema darmkanker overstijgt de politiek. Iedereen moet zijn best doen. Het is wel jammer dat men in Wallonië zoveel kansen laat liggen om darmkanker vroegtijdig op te sporen’. Hij is ook al talrijke keren in Franstalig België gaan spreken en had contacten met kabinetsmedewerkers, maar de sense of urgency en de immense besparing die inzetten op preventie oplevert, is er nog niet doorgedrongen. ‘Iedereen moet zijn best doen, de ene doet dat beter dan de andere,’ besluit de bezielde arts.

De podcast De Grote Boodschap is te beluisteren via de website van Stop Darmkanker.

Luc Colemont

Stop Darmkanker legt regionale verschillen bloot

Takenlijst voor exitstrategie