Na de nipte overwinning van de linkse presidentskandidaat Lula da Silva op zittend president Bolsonaro in Brazilië wordt het land overspoeld door protesten. De rechterzijde roept het leger op de verkiezingsuitslagen te schrappen. Maar het ziet er niet naar uit dat dit gaat gebeuren. Doorbraak sprak met Mariza Reis, een jonge Braziliaanse die tot 2016 werkte voor Flanders Investment & Trade, over de situatie in haar land. Haar generatie heeft het gehad met het aanmodderen van politici en kiest massaal voor emigratie.

Mariza Reis.

‘Bolsonaro werd in 2019 vooral verkozen als reactie op de aanslepende crisis en de corruptie van Lula, die daar op dat moment voor in de gevangenis zat’, begint Reis. ‘De bevolking was de corruptie meer dan beu en hoopte dat Bolsonaro daar iets aan zou veranderen. Het ging in 2019 niet zozeer om de persoon Bolsonaro. Eender welke tegenkandidaat kon toen hetzelfde resultaat neerzetten. Lula heeft nu gewonnen omdat Bolsonaro geen enkele verandering heeft gebracht. Hij heeft letterlijk alles verkeerd aangepakt.’

Heeft de pandemie een rol gespeeld in het verlies van Bolsonaro?

Mariza Reis: ‘Ik denk het wel. Veel mensen die niet zozeer met politiek bezig zijn, hebben door zijn omgang met de pandemie gezien dat hij niets voor elkaar kreeg. Voor mij stond al langer vast dat hij geen goed mens en president was, maar de pandemie en zijn aanpak ervan hebben vele mensen de ogen geopend. Er zijn enorm veel mensen gestorven door zijn falend beleid.’

Bolsonaro wordt hier gezien als extreemrechts. Wie zijn de mensen die hem blijven steunen?

‘Ik zie Bolsonaro meer als een figuur van het politieke centrum, maar hij appelleert wel aan de rechterzijde. Hij is een populist. Brazilië kijkt vaak naar de Verenigde Staten en de bevolking volgt wat daar politiek beweegt. Zo kon Bolsonaro in 2019 meesurfen op de succesgolf van Donald Trump. Wat in de VS gebeurt heeft altijd een grote invloed op de Braziliaanse samenleving.’

‘Veel burgers kunnen de corruptie onder het vorige bewind van Lula niet vergeten. Het is moeilijk om één welbepaalde identiteit op de Bolsonaro-kiezers te kleven. Lula geniet vooral steun in het noordoosten van het land, dus mensen die zich niet met die regio identificeren zullen eerder voor Bolsonaro kiezen. Verder geniet hij de steun van de Evangelische Kerk. Bolsonaro speelt succesvol in op die identiteiten en dat is blijkbaar voor velen belangrijker dan wat hij als president gedaan heeft. Of vooral niet gedaan heeft.’

Wat verwacht je van Lula? Brengt hij hoop voor de toekomst?

‘Alles is beter dan Bolsonaro, die echt niets gedaan heeft om Brazilië uit de diepe crisis te halen. Wat verwacht ik van Lula? Ik weet het eerlijk gezegd niet. De armoede is zo toegenomen… Misschien kan Lula proberen om het tij te keren, maar dat gaat veel tijd in beslag nemen. Ik denk niet dat Lula daarin kan slagen tijdens zijn ambtstermijn. Hij kan verbeteringen doorvoeren, maar ik zie hem Brazilië niet terugbrengen op het niveau van tien jaar geleden (het einde van zijn eerste ambtstermijn, nvdr). Toen stonden we er beter voor.’

‘De beste president die ik heb meegemaakt was Fernando Henrique (1995-2003, de voorganger van Lula). Dat was een verstandige man die veel goeds heeft gedaan, al was hij verre van perfect. We kampen nu al jaren met een inflatie van rond de twaalf procent. Ten tijde van Henrique was die zeven procent. Misschien komt er terug zo iemand na Lula. Lula heeft aangekondigd dat hij hierna geen nieuwe ambtstermijn ambieert. Maar dat zeggen alle Braziliaanse presidenten…’

‘Lula heeft plannen om de lonen te verhogen zodat ze de inflatie kunnen bijbenen. Die volgen al enkele jaren niet meer, met enorme verarming tot gevolg. Ik ben benieuwd of hij daarin zal slagen. Maar het belangrijkste zal zijn om terug stabiliteit in het land te brengen.’

Vele jonge Brazilianen verlaten het land. Zij trekken vaak naar Europa, meer bepaald Portugal.

‘Er is veel onveiligheid in het land, met overvallen en ontvoeringen. Maar de belangrijkste motivatie om uit te wijken blijft toch de economische situatie. De werkloosheidscijfers zijn rampzalig. Daar heeft Bolsonaro niets aan veranderd. Hij had geen plan.’

U heeft een goede opleiding genoten en steeds een job gehad. U werkte voor Flanders Investment & Trade en momenteel voor de Arabische kamer van Koophandel in Brazilië. Bent u immuun voor de problemen in Brazilië?

‘Neen. Ik vertrek volgende week naar Portugal, waar ik mijn papieren in orde zal brengen voor mijn overkomst naar Europa. Van daar reis ik door naar Nederland. Ik hoop daar werk te vinden. Ik had al een aantal gesprekken met potentiële werkgevers, maar die sprongen steeds af omdat ik nog in Brazilië zit. Vandaar dat ik nu de koe bij de horens vat en vertrek. Eens ik in Nederland ben, denk ik makkelijker aan een job te raken. Ik zit nog in een paar selectieprocedures en hoop door mijn aanwezigheid mijn kansen te vergroten.’

U vertrekt dus zonder concreet uitzicht op een job? Waarom dan niet naar Vlaanderen? Daar heeft u toch contacten?

‘Dat zou ook een mogelijkheid zijn, maar eerlijk gezegd heb ik meer vertrouwen in de Nederlandse economie.’

Luiz Lula da Silva

Mariza Reis vlucht uit Brazilië wegens crisis, maar: ‘Alles is beter dan Bolsonaro’