Vrijdagavond kondigde premier De Croo ‘de maatregelen van de laatste kans’ aan. De komende weken gaat ons land deels op slot. ‘Het is nu of nooit.’ Wil de overheid de bevolking de stuipen op het lijf jagen om zich gedwee aan de maatregelen te houden? Of is het echt menens? Wetenschappers en medici vrezen dat bij een verdere escalatie het dure ziekenhuissysteem in elkaar zal storten. Je zal dan maar een coronapatiënt zijn die dringend aan een beademingsmachine moet…

Belabberde communicatie

Dat de cijfers in België zo dramatisch hoog zijn, ligt zeker aan het feit dat België een failed state is. Maar volstaat deze uitleg? Ook Vlaanderen slaat een belabberd figuur. De communicatie van minister-president Jan Jambon was de afgelopen weken schrijnend. De quote over het brandend huis kwam als een boemerang in zijn gelaat. Telkens weer moet Jambon zijn grootspraak terugschroeven, zijn communicatie bijstellen. Steeds weer werd hij verkeerd begrepen. Binnen de N-VA verloopt de communicatie over de te nemen maatregelen op Vlaams niveau heel erg rommelig. De timing van de Vlaamse maatregelen werd deze week onder heel wat verontwaardiging en hoongelach vervroegd naar woensdagnacht. Bart Eeckhout: ‘Telkens weer daalt het crisisbesef te laat in bij de N-VA-top. Het lijkt wel de Brusselse regering.’

De overdaad aan steeds veranderende maatregelen van de verschillende overheden doet de rest. Het test-, track- en tracesysteem staat nog altijd niet op punt. Voor een test is het algauw meer dan 48 uren wachten op het resultaat. De tracing is niet opgewassen tegen de snelle verspreiding. De tweede lockdown is het gevolg van de aarzelende, weifelende houding van de verschillende overheden.

Een deel van de bevolking raakt moedeloos. Volgens Maarten Vansteenkiste (UGent) zakt de motivatie van de bevolking naar een dieptepunt. Talloze redenen werden reeds aangehaald. De politie geeft aan dat de ordehandhaving voor het naleven van de coronamaatregelen steeds moeilijker verloopt. Het ziekteverzuim bij de politie is groot. In Brussel en andere grote steden leeft men de mondmaskerplicht steeds lakser na. Een voorbeeld: op onze school komen jongeren zonder mondmasker met het openbaar vervoer naar school. Geen haan die ernaar kraait.

Onbereikbare compartimenten

De multiculturele buurten kleuren donkerrood. Dit heeft met de familiecultuur te maken. Gezinnen zijn er doorgaans groter en intergenerationeel. Familieleden lopen er de deur plat, waardoor de persoonlijke contacten zeker niet tot het minimum worden beperkt. De segregatie en de vijandige houding tegenover de outgroup doet de rest. Heel wat allochtonen etaleren hun ongeloof over de pandemie. De benarde sociaaleconomische situatie zorgt ervoor dat grote gezinnen op een veel te kleine oppervlakte moeten leven. In Sint-Jans-Molenbeek stapelen de schrijnende situaties zich op.

Het integratiedeficit doet de rest. De verbrokkeling van de samenleving in onbereikbare compartimenten en eilanden van verzet zorgt voor hoogdagen voor het virus. Deze wijken zijn onbereikbaar voor de mainstreammedia. De gebrekkige kennis van het Frans of het Nederlands zorgt ervoor dat de overheidscommunicatie niet doordringt. In een stadje zoals Geraardsbergen kan men wijken niet bereiken omdat nieuwkomers niet geneigd zijn het Nederlands te leren.

Maar ook in andere segmenten van de bevolking taant de mondmaskerplicht. De coronacrisis gaat straks haar achtste maand in. Als er al licht te bespeuren valt aan het einde van de tunnel, dan is het dat van de volgende aanstormende trein. Reeds in april werd een tweede golf aangekondigd. Dat deze nieuwe opflakkering nog straffer is dan wat ons in het voorjaar overkwam, doet bij heel wat mensen de moed in de schoenen zinken. Het isolement en de toenemende armoede doen heel wat mensen naar adem snakken. Heel wat particulieren en zelfstandigen komen financieel in een lastig parket. De structurele armoede sluipt ook de middenklasse binnen.

Wallonisering van Vlaanderen

Het land verarmt zienderogen. De miljarden van de Brexit- en coronafacturen zullen door de hardwerkende Vlamingen moeten worden opgehoest. Daardoor dreigt de wallonisering van de Vlaamse economie: een verarmde overheid, een hogere werkloosheid en een verpaupering van een deel van de bevolking. Door de coronacrisis dreigen belangrijke dossiers op de achtergrond te raken: de broodnodige hervorming van het secundair onderwijs, een betere aansluiting van de arbeidsmarkt en de tewerkstelling, de opgedreven integratie en tewerkstelling van nieuwkomers… Op federaal niveau dreigt de totale stilstand. Moet België straks onder curatele?

Alle hoop wordt gevestigd op de ontwikkeling van een vaccin. De wereld snakt naar een effectief covid-19-vaccin. Arts-microbioloog Marc Bonten waarschuwt voor overspannen verwachtingen en overdreven optimisme. Momenteel lopen erg hoopgevende onderzoeken, maar Bonten waarschuwt: ‘Houd er rekening mee dat die vaccins niet werken.’ De effectiviteit van het vaccin wordt op 55% geschat. ‘Een vaccin met een effectiviteit van rond de 55 % biedt niet de bescherming waarop we hopen’, geeft Marc Bonten in de NRC nog mee. Het wordt nog een moeilijke tocht.

Grote omwentelingen

Het virus zal nog lang onder ons blijven. De overheid kan zich er maar beter goed op voorbereiden. Daarvoor kunnen onze beleidsmakers ideeën uit het verleden halen. De Spaanse griep, tbc, cholera en de pest zorgden tot in de twintigste eeuw voor tientallen miljoenen doden. De bestrijding van deze ziekten zorgde voor één van de grootste sanitaire operaties van de geschiedenis, de ontwikkeling van de gezondheidszorg, de nadruk op hygiëne en de wetenschappelijke zoektocht naar medicatie en vaccins. De bestrijding van de Spaanse griep verliep tegen de achtergrond van een aflopende wereldoorlog, die Europa aan de rand van de afgrond bracht.

Zijn we aan onze laatste kans toe? Helemaal niet. Diepe crises hebben in het verleden gezorgd voor grote omwentelingen. Daarvoor zijn echter een vastberaden en inventieve machtselite en een goed georganiseerde overheid nodig.

Marc Bonten

Maatregelen van de laatste kans?