De katholieke NGO Kerk in nood (in de internationale vorm Aid tot the Church in Need -ACN) heeft haar tweejaarlijks rapport over Vrijheid van Godsdienst in de wereld klaar. De situatie is er in de voorbije twee jaar niet beter op geworden, op twee landen na. Opvallend is dat ACN niet enkel de situatie van de christenen bekijkt, maar in een breder perspectief de godsdienstvrijheid en de beknotting ervan in het algemeen onder de loep neemt.

38 staten

Voor het rapport doet de NGO onderzoek naar de godsdienstvrijheid in de verschillende staten in de wereld. In 38 staten, vier meer dan in 2016, werd een ernstig probleem vastgesteld en dat werd dan nauwkeuriger onderzocht. Nieuw op de lijst zijn onder andere Rusland en Kirgizië. In 18 van die 38 staten zag ACN een achteruitgang tegenover het rapport van twee jaar geleden. Vooral China en India vallen daarbij op als landen met groeiende inbreuken op de vrijheid van godsdienst. ACN ziet dat vooral autoritaire regimes zich bezondigen aan het beknotten van religieuze vrijheden, vanuit de overheid. In een aantal landen, zoals Noord-Korea, Saoedi-Arabië, Jemen, en Eritrea kon de situatie niet slechter, maar verbeterde ze ook niet.

Het rapport wijst er op dat ook bij vervolging en discriminatie van geloofsgroepen, de vrouwen het meest kwetsbaar zijn. Seksueel geweld en seksueel misbruik door individuen en groepen tegen vrouwen van vervolgde of gediscrimineerde minderheden neemt toe in Afrika, het Midden-Oosten en delen van India.

In Kenia en Tanzania was wel een duidelijke verbetering merkbaar door de verminderde activiteit van Al Shabaab. Ook het terugdringen van IS heeft gezorgd voor een onverwachte terugkeer van religieuze minderheidsgroepen zoals christenen en Jezidi’s in delen van het Midden-Oosten. De militaire successen tegen IS hebben wel als nare gevolg dat het geweld van ‘hyper-extremists’ zich verspreid heeft over hele regio’s in Afrika, het Midden-Oosten en Azië. Ook in Europa en het Westen in het algemeen deelde in die klappen door opflakkeringen van extreem geweld met een religieuze motivatie. Die aanvallen suggereren dat de dreiging van militant extremisme zich over de wereld verspreid heeft en altijd aanwezig is. In het Westen ziet ACN dan ook een groeiende angst voor de islam, nog aangewakkerd door de migratiecrisis.

Daarnaast ziet ACN ook een toenemend antisemitisme. Als gevolg daarvan zijn er wereldwijd een stijgend aantal joodse migranten naar Israël.

Oorzaken

Het rapport van Kerk in Nood staat ook stil bij de oorzaken van het groeiend geweld tegen religieuze minderheden. Ze erkennen dat, hoewel ze rapporteren over religieuze vervolgingen, religie vaak niet als enige factor is aan te duiden. In realiteit is de religie maar één factor tussen vele andere die vaak aan elkaar gelinkt zijn. Marc Fromager, directeur van ACN France, somt er in het rapport enkele op. ‘Niet in een bijzondere volgorde, omvat een lijst met factoren ook: het gewicht van de geschiedenis, de impact van geografie of het klimaat, politieke omstandigheden- zowel historische als hedendaagse, demografie, de socio-culturele situatie, de scholingsgraad en ook religie.’ Die factoren zijn te groeperen onder: politiek, economie en religie. Die laatste wordt dan meestal niet op een systematische manier onderzocht, zeker niet in het Westen.

In het rapport klinkt, niet voor de eerste keer in het debat over vervolgingen van religieuze minderheden, de waarschuwing voor ‘religieus nationalisme’. Een bepaalde religie wordt dan verbonden aan de nationaliteit. Inwoners die een andere religie aanhangen zijn verdacht, worden gediscrimineerd, gepest, vervolgd of geterroriseerd. Ze moeten zich bekeren of het land verlaten. Volgens ACN is dat religieus nationalisme de motor voor geweld tegen christenen en moslims in delen van India. Hetzelfde kan verteld worden over de crisis in Syrië of in Birma met de Rohingyas.

Telkens blijkt er een politiek, economisch maar ook een religieus aspect aan een crisis. Zonder afbreuk te doen aan de complexiteit van die crisissen toont dat volgen Marc Fromager het belang van religieuze vrijheid en het belang om dat wereldwijd te promoten. ‘Godsdienstvrijheid kan helpen om het gebruik van religie in conflicten te verminderen en zo één van de factoren die bijdragen tot de crisis weg te nemen.’

religieus analfabetisme

Opmerkelijk in het rapport van Kerk in Nood is de opmerking dat ze meer en meer bewijs zien voor ‘een gordijn van onverschilligheid’. Achter dat gordijn lijden kwetsbare geloofsgemeenschappen en hun benarde situatie wordt genegeerd door het ‘religieus analfabetisme van het Westen’. Westerlingen die genieten van hun vrijheden, begrijpen door hun eigen geseculariseerde kijk op de realiteit niet meer dat geloof en religie voor veel mensen in deze wereld nog altijd fundamenteel deel uitmaakt van hun identiteit. Blijkbaar slagen ze er ook niet meer in om dat als oorzaak van crisissen of van lijden te detecteren.

Westerse media en overheden hebben dan ook zelden oog voor de categorie ‘religieuze vrijheden’. Op het lijstje met mensenrechten-prioriteiten wordt dat voorbijgestoken door onderwerpen als gender, seksualiteit en ras. ACN stelt dan ook vast dat westerse regeringen te kort schieten in dringende hulp aan geloofsminderheden op de vlucht. Nog meer werd tekortgeschoten in hulp aan die geloofsgemeenschappen die willen terugkeren.

Kerk in Nood

Kerk in Nood is de opvolger van Oostpriesterhulp van wijlen de spekpater, Werenfried van Straaten O. pream. Het is een wereldwijde katholieke hulporganisatie die zich richt op ondersteuning van christenen wereldwijd, maar ook de vinger aan de pols houdt als het gaat over godsdienstvrijheid. Logisch gezien de activiteiten van de organisatie.

Marc Fromager

Minder godsdienstvrijheid voor religieuze minderheden wereldwijd