Morgen vindt, met drie maanden uitstel wegens corona, de tweede ronde van de gemeenteraadsverkiezingen plaats in Frankrijk. Althans in die steden en gemeenten waar in de eerste ronde nog geen meerderheid uit de bus kwam. Onze zuiderburen hanteren voor het aanduiden van hun burgemeesters een soort winner takes it all-principe waarbij de lijst die in de tweede ronde de meeste stemmen haalt meteen 50 procent plus 1 van de te verdelen gemeenteraadszitjes krijgt. Coalities kunnen voorkomen bij de lijstvorming, maar zijn dus niet nodig voor het vormen van een meerderheid na de verkiezingen, want die bestaat de facto.

De factor ‘jaloezie’

Een overgrote meerderheid van 30 400 burgemeesters raakte zo al verkozen in de eerste ronde. Frankrijk telt 36 681 gemeenten. Van de 466 Franse gemeenten die meer dan 20.000 inwoners tellen, kozen er al 226 hun burgemeester op 15 maart, enkele dagen voor ook Macron een lockdown in zijn land moest afkondigen. Morgen vinden er dus nog 240 stembusslagen plaats in representatieve steden die ons misschien leren hoe de Franse burgers het crisisbeleid de voorbije maanden van president Macron en zijn eerste minister Edouard Philippe beoordelen.

Vooral naar het resultaat van Philippe in Le Hâvre zullen waarnemers met argusogen kijken. De relatie tussen de president en zijn premier is enigszins bekoeld, nu deze laatste blijkens de peilingen een beter rapport kan voorleggen voor zijn coronacommunicatie dan Macron. Onderschat nooit de factor ‘jaloezie’ in de politiek. Emmanuels Macrons ogen zijn enkel op de volgende presidentsverkiezingen gericht, die over een kleine twee jaar plaatsvinden. Medestanders die hem daarbij in de weg staan zal hij willen kaltstellen.

Op maat van een groene partij

Zijn partij, La République en Marche (LREM) die lokaal nog helemaal niet verankerd is, heeft het niet goed gedaan in de eerste ronde. Mocht Edouard Philippe, in tegenstelling tot zijn partijgenoten, morgen een puik resultaat neerzetten in Le Hâvre, zal dat zijn eventuele presidentiële ambities enkel maar een duw in de rug geven. Een nederlaag van Philippe in Le Hâvre echter, biedt Macron paradoxaal genoeg de gelegenheid om zich van een potentiële concurrent te ontdoen.

Ter linkerzijde lijken de groenen steeds meer het terrein te bezetten dat de Parti Socialiste vroeger domineerde. Met uitzondering van Parijs dan waar Anne Hidalgo het morgen met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zal halen van Rachida Dati, gewezen minister van Justitie van Nicolas Sarkozy. Ze verdedigt er met verve de kleuren van Les Républicains en kende een mooie remonte in de peilingen, maar de kloof dichten met Hidalgo lijkt schier onmogelijk. Maar Hidalgo mag dan wel een boegbeeld van de PS zijn, haar beleid de laatste jaren in Parijs was gesneden op maat van een groene partij.

De ‘groene Khmer’

Yannick Jadot, de charismatische baas van Europe Ecologie-Les Verts (EELV) laat dan ook niet na dat verlangen naar een ‘groen bestuur’ in de verf te zetten. Zijn partij ging voor deze gemeenteraadsverkiezingen op veel plaatsen in coalitie met andere lokale kleine linkse formaties, en meestal ook onder een andere naam. Dat blijkt in steden als Lyon, Toulouse, Bordeaux, Straatsburg, Marseille…

Tot heden konden de groenen maar in één grote stad besturen, en dat is Grenoble. De zittende burgemeester daar, Eric Piolle, is quasi zeker van een tweede ambtstermijn. Ondanks zijn bijnaam van ‘groene Khmer’, die zijn politieke tegenstrevers hem geven, lijken de kiezers zijn beleid op prijs te stellen. Je moet het maar doen, het hele linkse en extreemlinkse spectrum (EELV, LFI, de Parti Communiste en de lijst Génération(s)) achter één vlag verenigen en die zonder ironie de naam van ‘humanistisch verbond’ (‘arc humaniste’) geven.

Nog ter linkerzijde waren deze verkiezingen helemaal geen succes voor de socialisten en het radicaal-linkse La France insoumise (LFI) van woelwater en populistisch volkstribuun Jean-Luc Mélenchon. De socialisten moeten het vandaag hebben van enkele sterkhouders zoals Martine Aubry in Rijsel of Johanna Rolland in Nantes. Maar die lokale successen – zelfs dat van Parijs – verhullen niet dat de eens zo machtige PS zich na het forfait van François Hollande bij de presidentverkiezingen drie jaar geleden en de smadelijke nederlaag toen van Benoit Hamon, nog steeds niet heeft weten herpakken.

Dominantie op rechts

Dat geldt in mindere mate ook voor de centrumrechtse Républicains van François Jacob. Les Républicains hebben het er in de eerste ronde van alle partijen samen met EELV het best van af gebracht en dat is al een hele prestatie voor een partij die op sterven na dood leek na de afgang van hun boegbeeld François Fillon in 2017 en de daaropvolgende verkiezingsnederlaag van François-Xavier Bellamy bij de Europese verkiezingen vorig jaar. Morgen zullen Les Républicains wellicht de voorspelde overwinning van Christian Estrosi in Nice in de verf zetten, net als het feit dat Rachida Dati in Parijs het veel beter gaat doen dan Macrons gewezen minister van Volksgezondheid Agnès Buzyn.

Maar het is veel te vroeg om te voorspellen of dat een teken is dat Les Républicains weer electoraal marktaandeel op het rechts dominerende Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen weten te veroveren. Die partij heeft het, zoals we hier in een vroeger artikel al opmerkten, niet goed gedaan in de eerste ronde, wat verbaast als je kijkt naar de peilingen die erop wijzen dat Le Pen het veel beter zou doen dan vorige keer, mochten de presidentsverkiezingen morgen plaatsvinden. Macron en Le Pen zouden in de eerste ronde elk rond de 28% halen, voorspelt een peiling van Ifop-Fiducial die CNews en Sud Radio vorige maandag bekend maakten. In de tweede ronde zou Macron deze keer 55% halen en Le Pen 45%. Pro memorie: in 2017 was dat respectievelijk 66,1% en 33,9%.

Lakmoesproef

Maar zo ver zijn we dus nog niet. Ondanks enkele niet te miskennen lokale successen in het zuidoosten en het noorden van het land, heeft de partij van Marine Le Pen het nog steeds moeilijk om lokaal echt voet aan de grond te krijgen. Morgenavond zullen de journalisten vooral kijken naar Perpignan aan de Spaanse grens waar Louis Aliot, de gewezen nummer twee van de partij, een gooi doet naar de burgemeesterssjerp.

Hij haalde in deze stad van meer dan 100.000 inwoners in de eerste ronde meer dan 35 % van de stemmen. Het wordt een lakmoesproef voor de partij. Als Aliot morgen het duel met uittredend burgemeester Jean-Marc Pujol van Les Républicains wint, dan is dat een onmiskenbare opsteker voor het Rassemblement national. Zo niet, zullen waarnemers er op wijzen dat het RN er weer niet in slaagt om in grotere steden een rol van betekenis te spelen.

Blijft tenslotte de vraag of de kiezers, door de corona-angst, morgen nog massaler zullen thuisblijven dan ze al deden in maart. De vele gedoodverfde verliezers morgen, Emmanuel Macron in de eerste plaats, zullen zich daaraan optrekken. Het zijn ‘maar’ lokale verkiezingen en de lage opkomst maakt deze dan nog eens ‘irrelevant’. Zullen ze denken. Zullen ze hopen.

Marc Pujol

Een tweede ronde,…met drie maanden vertraging