936 stoelen staan er vandaag, 5 april, opgesteld op het Stadsplein van Mortsel. Een stoel voor elk slachtoffer van het bombardement precies 70 jaar geleden. 936 stoelen voor 936 doden, waarvan 209 kinderen. 936 burgerslachtoffers van een Amerikaans bombardement dat een militair doel wilde treffen, de Erlafabriek van Mortsel, waar de Duitse bezetter beschadigde jachtvliegtuigen liet herstellen.

‘Tranen over Mortsel’, zo heet het door Manteau uitgegeven boek van historicus Pieter Serrien over het noodlot dat Mortsel die dag raakte. De vliegtuigfabriek werd amper getroffen, het waren gewone mensen die werden vermalen in de zwaarste luchtaanval die een stad op Belgische bodem te verduren kreeg. Mortsel was in feite het ‘Vlaamse Coventry’, maar kreeg geen oorlogskruis zoals andere gemeenten die ook onder de oorlogsterreur hadden geleden. Zoals Serrien schrijft: ‘De zwaarst getroffen plek in België mocht niet herdenken, want ze was door de verkeerden getroffen.’ (Serrien, blz. 359). Het was pas op de herdenking van 2010 dat de Amerikaanse ambassadeur aanwezig was. Deemoedig boog hij het hoofd.

5 april 1943, de dag waarop de bommenwerpers ‘ijzeren tranen’ boven Mortsel dropten. Het is een dag waar geen enkele inwoner van Mortsel zonder ontroering aan terugdenkt. Elk jaar is er de herdenking. Op vrijdag 5 en zaterdag 6 april vinden er verschillende herdenkingsactiviteiten plaats. Op het stadsplein weerklinken op 5 april de hele dag door de namen van de slachtoffers. Om 15.32 uur, het moment waarop de bommen uit de lucht vielen, wordt een minuut stilte gehouden. Voorts wordt er een tentoonstelling met zwart-wit-foto’s van Kim Van Semang en met illustraties van Mathias Van den Berge in het stadhuis geopend en is er een evocatie in het Mark-Liebrecht-centrum met tekst- en beeldfragmenten o.l.v. Maarten Van Rompaey en met een compositie van Guy Cuyvers die gedichten van Marcel Pira op muziek zette. Dichter Marcel Pira is altijd op een universele manier begaan geweest met het leed dat oorlog aanricht. Onvolprezen is bijvoorbeeld zijn ‘Treurlied om Kayano’, een gedicht van vijftien pagina’s lang uit 1956, over een Japans meisje dat de gruwel van de atoombom op Nagasaki overleefde.

Over heel het grondgebied van de stad vindt de voorbijganger foto’s en tekstborden die herinneren aan wat het bombardement op de bewuste plek heeft aangericht. Mortsel heeft een sterke herinneringscultuur. Het is goed dat niet vergeten wordt.

Marcel Pira

Sterke herinneringscultuur in Mortsel