Bondskanselier Olaf Scholz stelt maandag de vertrouwensvraag aan het Duitse parlement. Jürgen Pohl, AfD-afgevaardigde én oppositielid, wil toch vóór de kanselier stemmen. Mochten meer parlementariërs zijn voorbeeld volgen, dan komen er in februari geen vervroegde verkiezingen bij onze oosterburen.

De ‘normale’ procedure zou zijn dat de coalitie van sociaaldemocraten en groenen het vertrouwen in de bondskanselier uitspreekt. In cijfers houdt dat in dat 324 van de 733 parlementsleden voor Olaf Scholz stemmen. Logischerwijze stemt de gehele oppositie met 409 afgevaardigden tegen. Een meerderheid is dan tegen de kanselier. Het parlement wordt ontbonden, waarna de vervroegde verkiezingen – gepland op 23 februari 2025 – door de bondspresident zullen worden bevestigd.

Vredeskanselier

Een ander scenario – dat de media breed uitmeten – is verontrustender. Naast de regeringspartijen zullen ook afgevaardigden van oppositiepartijen hun vertrouwen in Scholz uitspreken. Een van hen is Jürgen Pohl, parlementslid voor AfD. Hij bevestigde tegenover Politico in geen geval te willen dat CDU-leider Friedrich Merz de volgende kanselier wordt. Als reden voor zijn voorkeur geeft hij aan dat hij ‘liever vredeskanselier Scholz wil, dan Merz die Centraal-Europa in een kernwapenoorlog zal storten’.

Mochten minstens 43 afgevaardigden van de oppositie het voorbeeld van Pohl volgen, dan blijft de minderheidsregering van Scholz nog tot september 2025 aan de macht

‘Ik verklaar hierbij officieel dat ik de heer Merz onder geen beding in een verantwoordelijke positie wil zien. Ik moet en zal daarom ten gunste van Scholz stemmen, als het minste kwaad bij de vertrouwensstemming’, aldus Pohl. Volgens Politico gaan andere AfD-afgevaardigden dat om dezelfde reden ook doen.

Duitse media namen de berichten gretig over. Een geciteerde expert is ervan overtuigd dat Pohl en zijn partijgenoten ‘chaos willen’. Mochten minstens 43 afgevaardigden van de oppositie het voorbeeld van Pohl volgen, dan blijft de minderheidsregering van Scholz nog tot september 2025 aan de macht.

Geen dwang

Marcus Schmidt is woordvoerder van de AfD-fractie die momenteel 83 zetels heeft in het nationale parlement. Tegenover Doorbraak verklaart hij: ‘Onze fractie eist al heel lang nieuwe verkiezingen. Die kunnen door de vertrouwensvraag worden bereikt. Daarom zal onze fractie bij de stemming de bondskanselier het vertrouwen ontnemen. Maar binnen onze fractie bestaat geen dwang. Afgevaardigden zijn alleen verantwoording verschuldigd aan hun geweten. Daarom is het goed mogelijk dat enkele AfD-parlementariërs anders zullen stemmen. De stemming is niet geheim, en dus zal dat dan voor iedereen zichtbaar worden.’

De rest van de oppositie is verdeeld over de redenering van Jürgen Pohl. De woordvoerder van Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) antwoordt: ‘Natuurlijk gaat BSW geen vertrouwen uitspreken in Scholz.’ Die Linke, waaruit de nieuwe partij van Wagenknecht voortkomt, klinkt veel minder overtuigd. ‘Onze fractie van 28 afgevaardigden zal op maandagochtend vóór de stemming beraadslagen of ze haar vertrouwen in Olaf Scholz uit zal spreken of niet’, aldus de persverantwoordelijke.

Sterk signaal

Opvallend is dat Duitse media het doen lijken alsof de oppositie nu ineens de democratische processen en de vervroegde verkiezingen bedreigt. De kern van het probleem was nochtans de uiterst wankele coalitie van FDP, SPD en groenen die allang geen steun van de bevolking meer had. Middelpunt vormde daarbij altijd Olaf Scholz die tegen beter weten in aan zijn macht bleef vasthouden. Over de vertrouwensvraag verklaarde hij tijdens de zoveelste regeringscrisis afgelopen zomer nog: ‘Ach, dat is weer zo’n ideetje van de oppositie dat elke drie weken opnieuw te horen is.’

Dat het land daardoor maandenlang zonder functionerende regering zou komen te zitten, leek de kanselier weinig te kunnen schelen

Ook nadat de liberalen in november — na het ontslag van FDP-minister van Financiën Christian Lindner — het kabinet uiteindelijk verlieten, bleef de bondskanselier de vertrouwensvraag uitstellen. CDU-leider Friedrich Merz kon die na veel discussie uiteindelijk nog afdwingen. Als het aan Olaf Scholz zelf had gelegen waren de stemming en de vervroegde verkiezingen er pas veel later gekomen. Dat het land daardoor maandenlang zonder functionerende regering zou komen te zitten, leek de kanselier weinig te kunnen schelen.

Tijdens het afgeven van zijn aanvraag voor de vertrouwensstemming op 11 december beriep de SPD-leider zich ineens op democratische basisprincipes. Hij verklaarde: ‘In een democratie zijn het de burgers die over de toekomstige politiek beslissen… Laten we samen handelen in het belang van onze burgers. Een solidariteit van het democratische midden zou daarvoor een sterk signaal zijn. Laten we dit signaal samen afgeven.’ De vraag of hij wilde dat er op 16 december voor of tegen hem wordt gestemd, liet de kanselier onbeantwoord.

Marcus Schmidt

Gaat AfD vervroegde verkiezingen in Duitsland tegenhouden?