Rik Torfs schreef het onlangs nog op Doorbraak: ‘Wie gelooft nog in Pasen, wie hoopt nog op de Verrijzenis?’ Vroeger stond het nog in de krant, vandaag zou niemand er meer in geloven en al zeker geen intellectueel. Zo voelde ik het vroeger ook aan: dan kon ik uiteindelijk ‘rationeel geloven in God‘, alleen de Jezus-kwestie hield me nog tegen.

Met stijgende verwondering verdiepte ik me erin: recent historisch onderzoek bevestigt op onverwachte manieren het Evangelie, zelfs niet-christelijke bijbelspecialisten onderschrijven belangrijke delen.

Welke argumenten vind ik het sterkst?

Moeilijkheden overwinnen

Wat gebeurde er toen in Jeruzalem?

Eeuwenlang had het jodendom zeer strenge voedings- en andere wetten – nog altijd. Geen Jood die zich daaraan durfde te onttrekken: het zou hem eeuwig verdoemen – nog altijd. Plots kwam daar Jezus en massa’s Joden stopten met die wetten.

De christelijke godsdienst groeide snel in de regio – ook in en om Jeruzalem, waar nog veel getuigen van de gebeurtenissen leefden. Dat gebeurde onder grote moeilijkheden: Petrus werd gekruisigd, Paulus gestenigd en onthoofd. Ook toen waren mensen niet naïef. Wat dreef hen, ondanks deze gevaren? Een onwankelbare overtuiging?

Alternatieve theorieën

Het klopt dat seculiere Jezus-specialisten uiteenlopende theorieën verkondigen: Jezus was een mythe – Jezus was een sociaal-revolutionair – de apostels logen en stalen het lijk – Jezus overleefde de kruisiging – het waren massa-hallucinaties – Jezus had waanideeën.

Wat zegt objectief historisch onderzoek?

Historisch-kritische methode

Het klopt dat christenen bepaald vijandig reageerden op de door critici opgestelde historisch-kritische methode. Die tijd is voorbij: vandaag gebruiken zij diezelfde methode om de christelijke zaak te verdedigen.

Zo goed als alle historische Jezus-publicaties, ook van niet-christelijke onderzoekers, onderschrijven heel wat Bijbelse beweringen

Volgens theoloog Gary Habermas onderschrijven zo goed als alle historische Jezus-publicaties, ook van niet-christelijke onderzoekers, heel wat Bijbelse beweringen: Jezus stierf aan het kruis – de eerste christenen geloofden dat Jezus aan het kruis stierf – Paulus en Jacobus bekeerden zich pas ná de kruisdood.

Dat het graf drie dagen later leeg was, is volgens 75 procent van de historici correct – toch nog een hoog percentage. Blijkbaar weten we dus toch veel over die tijd. Daar moeten objectieve redenen voor bestaan.

Betrouwbaarheid geschriften

Er zijn dus argumenten om de evangeliën betrouwbaar te noemen. Ze werden waarschijnlijk geschreven 30 tot 80 jaar na de kruisiging. De schrijftrant wijst op een vroegere orale traditie, wat mythevorming verder bemoeilijkt. Het zijn overigens vier aparte manuscripten met inhoudelijk sterke overlappingen, net zoals met betrouwbare getuigen die opgeroepen worden voor de rechtbank: die verschillen in details, niet in hoofdzaak.

Bovendien zijn er duizenden vroege manuscripten teruggevonden vanaf ongeveer 100 jaar na de gebeurtenissen, wat massaal veel is voor manuscripten uit die tijd. Deze vertonen wel kopieerfouten, maar weinig fundamentele verschillen.

Criterium van verlegenheid

Historici, ook Jezus-critici, gebruiken onder meer het criterium van verlegenheid om de betrouwbaarheid van oude teksten te bepalen: de voor christenen beschamende details in de evangeliën moeten wel waar zijn.

De apostelen waren oorspronkelijk, vlak na de kruisdood, ervan overtuigd dat Jezus gefaald had: Petrus verloochende Jezus niet voor niets drie maal voor de haan kraaide. Een aantal details zouden toenmalige christenen bovendien nooit hebben verzonnen: niet mannen maar wel vrouwen, onder wie Maria Magdalena, zagen als eersten de verrezen Jezus. Vrouwelijke getuigen werden namelijk weinig betrouwbaar geacht.

Weinig echte fouten

Al zijn er ook tegenstrijdigheden: stonden of zaten er nu één of twee personen binnenin Jezus’ graf, of net erbuiten? Maar als de verschillende getuigenissen verschillende momenten beschreven, konden ze, volgens historici, best alle waar zijn geweest. Ook archeologisch onderzoek toont de betrouwbaarheid van de evangeliën aan.

Boodschap Jezus

Jezus’ onvergetelijke parabelen raken ons nog altijd: over de verloren zoon, over de barmhartige Samaritaan, over de kameel door het oog van de naald. Of zijn radicale claim dat de vijand liefde verdient. Of de gracieuze manier waarop Jezus strikvragen van de Farizeeërs beantwoordt (zoals het werpen van de eerste steen). Dat toont allemaal een origineel genie aan. Maar wat voor een genie?

De Jezus-boodschap is voor en van alle tijden: het helpt feilbare mensen de hedendaagse gekte te doorworstelen en een nog onrustwekkender toekomst te verdragen – zonder de armen te laten zakken. Een focus op een andere wereld maakt het leven hier draaglijker. En berouw over de eigen fouten is een onuitputtelijke bron van zelfverbetering en zelfrelativering. Bij mij toch.

Er zijn dus ook rationele redenen om christen te blijven – ondanks het blijvende mysterie.

Maria Magdalena

Rationeel geloven in Jezus