Zondag 9 augustus. Volgens een officiële exitpoll gebaseerd op onderzoek onder 12 340 personen op 320 stemlocaties heeft Aleksandr Loekasjenko de presidentsverkiezingen gewonnen met 79,9% van de stemmen. Svetlana Tichanovskaja werd met 6,8% tweede. 9.2% van de kiesgerechtigden vinkte de laatste optie, ’tegen alle kandidaten’, aan. De opkomst lag bij 80%. Volgens een alternatieve exitpoll van svaboda.org onder 8000 kiezers op 21 locaties in het buitenland daarentegen behaalde Svetlana Tichanovskaja de overwinning met 81,57%. Wie heeft er nu eigenlijk gewonnen?

Onregelmatigheden

In Minsk was het internet gedurende langere periodes niet toegankelijk. Ook werden twee Russische cameraploegen gearresteerd en het land uitgezet. De verkiezingsstaf van Tichanovskaja riep de kiezers op ter plekke bezwaar in te dienen tegen onregelmatigheden. Tegelijkertijd riep men bewust niet op tot massale protesten: ‘De politie zal moeten inzien dat wij volkomen vreedzaam zijn en dat de “strijders” tegen wie ze speciaal zijn getraind, helemaal niet bestaan. Onze tactiek is zo officieel mogelijk te werk te gaan en de mensen naar de stemlocaties te laten komen met uitgeprinte bezwaarschriften. De regering zal niet weten hoe ze daarmee om moet gaan.’

Maandag 10 augustus. Volgens de officiële eindresultaten van de Wit-Russische kiesraad kreeg Loekasjenko 80,08% van de stemmen, terwijl zijn belangrijkste tegenstander Tichanovskaja slechts op 10,09% uitkwam. Loekasjenko riep zichzelf uit tot overwinnaar van de presidentsverkiezingen. Vladimir Poetin feliciteerde hem met de overwinning: ‘Ik reken erop dat uw verdere politieke activiteiten een gunstige invloed zullen hebben op de ontwikkeling van de wederzijdse win-win-relatie tussen Rusland en Wit-Rusland… en de overwinning een uitbreiding betekent van onze samenwerking als statenunie…’ De staf van Tichanovskaja erkent de uitslag niet en eist nieuwe verkiezingen.

Hevige protesten

Tegen de avond maakte de Wit-Russische geheime dienst KGB bekend een aanslag op Svetlana Tichanovskaja te hebben kunnen voorkomen. De KGB onthulde een boodschap te hebben onderschept, waarin sprake was van ‘de noodzakelijkheid van een sacraal offer’. Tichanovskaja zelf gaf eerder op de dag al aan uit angst voor provocaties niet deel te willen nemen aan de protesten.

In de nacht van zondag op maandag werden er in Minsk complete veldslagen geleverd. Politie en speciale eenheden traden ongenadig hard op tegen demonstranten. Ze gebruikten traangas, stungranaten en rubberkogels. Tegen de morgen werd het rustiger. Na het middaguur trokken inwoners vanuit de voorsteden naar het centrum van de stad. De speciale eenheid ‘Alfa’ verrichte met bruut geweld arrestaties en blokkeerde toegangswegen. Enkele metrostations werden gesloten. In de grootste metallurgische fabriek van het land, de BMZ in Zjlobin, legden arbeiders hun werk neer uit protest tegen de verkiezingsresultaten. De directie ontkende dat evenwel tegen het einde van de dag.

Om 23u kwam een demonstrant in Minsk om het leven. Volgens de politie wilde hij explosieven in de richting van de ordebewaarders gooien, maar ontploften deze in zijn handen. Een ooggetuige vertelde dat de plek waar de betreffende demonstrant stond, juist daarvoor door de politie met stungranaten was bestookt. Ook in andere steden laaiden de protesten op. In totaal werden er tijdens de afgelopen twee dagen in Wit-Rusland 3000 mensen gearresteerd.

Loekasjenko sprak in verband met de protesten over ‘schapen die geleid worden door buitenlandse machten om ons verkiezingsfeest te verstoren’.

Tichanovskaya vlucht naar Litouwen

Dinsdag 11 augustus. Het hoofd van het ministerie van Buitenlandse Zaken van Litouwen bevestigde dat Svetlana Tichanovskaja zich in het buurland en ‘in veiligheid’ bevindt. Samen met Maria Moroz, die eerder werd gearresteerd door de Wit-Russische politie, werd ze door de autoriteiten vastgehouden en daarna naar Litouwen gedeporteerd. In het buurland bevinden zich sinds vorige maand al haar twee kinderen. De voorzitter van haar verkiezingsstaf, Olga Kovalkova: ‘Svetlana’s vertrek uit het land verandert niets aan onze overwinning en de nederlaag van de huidige staatsmacht. De Wit-Russen zullen Aleksandr Loekasjenko nooit meer als president accepteren, niemand gelooft meer in zijn overwinning. De overheid zal dit moeten erkennen en een dialoog beginnen. Als er geen dialoog komt, hebben de mensen slechts één uitweg: protesten.’

Op belsat.eu, de Wit-Russische oppositiezender in Polen, zei Svetlana Tichanovskaja na haar aankomst in Litouwen: ‘Ik dacht dat de campagne mij zoveel kracht had gegeven, dat ik overal tegen opgewassen zou zijn. Maar ik ben nog steeds dezelfde zwakke vrouw die ik voorheen was. Ik heb een zeer moeilijke beslissing moeten nemen. Noch mijn familie, incluis Sergej (echtgenoot die momenteel in de gevangenis in Wit-Rusland zit), noch mijn verkiezingsstaf hebben mij kunnen beïnvloeden. Ik weet dat een groot aantal mensen begrip zullen tonen, een aantal anderen bittere kritiek zullen uiten en velen mij haten. Maar God behoede de keuze te moeten maken die ik heb moeten maken. Mensen, draag zorg voor jezelf. Een mensenleven is veel meer waard dan wat er op het moment gaande is. Kinderen zijn het allerbelangrijkste in het leven.’

‘Speciale middelen’

Het internet is in het gehele land niet meer toegankelijk. Direct contact met de oppositie ter plaatse is niet mogelijk. Volgens de Wit-Russische politie zijn er gedurende het afgelopen etmaal nog eens 2000 arrestaties verricht. De massale protesten hebben zich van Minsk uitgebreid naar Brest, Mogiljov en Novopolatsk. De politie maakt naar eigen zeggen ‘actief gebruik van speciale middelen ter voorkoming van wetsovertredingen’.

Maria Moroz

Presidentsverkiezingen in Wit-Rusland