Het Chinese medium TikTok ligt onder vuur. Ambtenaren in België, ook EU-ambtenaren, mogen de app niet gebruiken uit voorzorg. Want er bestaat een sterk vermoeden dat ByteDance, het bedrijf achter TikTok, gevoelige informatie van gebruikers doorspeelt aan de Chinese overheid. Maar de app veroorzaakt nog meer kopzorgen.

De TikTok-app heeft een impact op de samenleving die meer en meer overheden zorgen baart. De rellen in Frankrijk die voorbije zomer plaatsvonden na de dood van de zeventienjarige Nahel Merzouk, neergeschoten door een politieagent, werden volgens president Emmanuel Macron aangevuurd door filmpjes en berichten op TikTok en het minstens zo populaire Snapchat.

Uitstelkast van onrust

Volgens de Britse journaliste Marianna Spring bereikten de filmpjes van de woedende rellen in Frankrijk wel 850 miljoen ‘views’. Ze zetten jongeren aan in regio’s die doorgaans omschreven worden als ‘rustig’ om het gedrag te kopiëren. TikTok werd de uitstelkast van de onrust.

Rechtse politici in Frankrijk riepen de president op om de twee applicaties op zijn minst tijdelijk te verbieden. Een vergelijkbaar effect was te zien in Britse scholen in februari van dit jaar. Een filmpje op het Chinese medium toonde hoe leerlingen van de Rainford High School in Merseyside zich verzetten tegen uniformregels van de school.

Drie dagen later doken er in zestig andere school een gelijkaardig protest op, een week later vond het protest plaats in meer dan honderd scholen. Op verschillende plaatsen sneuvelden er vensterramen, stak men bomen in brand en viel men leraars aan. Hoewel TikTok in de nasleep hiervan benadrukte dat de meeste filmpjes vreedzaam waren, maakten leraars en leerlingen hun ongerustheid kenbaar aan de BBC.

Antisociaal gedrag

Voor de BBC ging Marianna Spring dieper in op de impact van TikTok-filmpjes op antisociaal gedrag. Ze sprak onder meer met gebruikers en oud-medewerkers en kwam tot enkele ontstellende vaststellingen. Volgens haar conclusie leidt het platform tot meer onrust in het dagelijkse leven.

Ze noemt onder meer de plotse plunderdrang begin augustus die in centrum Londen uitbrak. Negen personen werden toen gearresteerd in het drukke Oxford Street nadat er op de app filmpjes verschenen die mensen opriepen om populaire winkels te plunderen.

De post riep de deelnemers op om een ‘dresscode’ te volgen: bivakmutsen en handschoenen. De chaos die heerste in Oxford Street, door de politie op dat moment tot een ‘high crime zone’ uitgeroepen, was van korte duur, maar onschuldige winkelklanten werden voor hun veiligheid even opgesloten in de winkels terwijl de politie de relschoppers in bedwang hield.

Verlies van controle

Oud-medewerkers van TikTok noemen deze razernijen ‘gevaarlijke wildvuren’ waarbij vooral jongeren worden aangestoken. Aan de BBC verklaarde TikTok dat de gebruikte algoritmes vooral dienen om ‘gemeenschappen samen te brengen’ terwijl het aan veiligheid ‘prioriteit’ geeft.

Marianna Spring onderzocht ook de op de app bijzonder populaire ‘Idaho Murders’. In het Amerikaanse Moscou in Idaho werden er vier studenten vermoord in hun slaapkamer terwijl er nog twee andere studenten in de flat lagen te slapen. Filmpjes die allerlei theorieën verspreidden over de moorden behaalden in november 2022 tegen de twee miljard kijkers. Het spectaculaire cijfer, ter vergelijking: op YouTube trokken gelijksoortige filmpjes ‘slechts’ 80.000 kijkers, toont volgens de journaliste de efficiëntie van de algoritmes aan.

Heksenjacht tegen moordverdachten

Wanneer je een video post op TikTok, dan verschijnt het in feeds van andere gebruikers waarvan TikTok denkt dat ze interesse zouden kunnen hebben. Het mikt dus meteen veel breder dan alleen de eigen vrienden en volgers zoals bij andere sociale medianetwerken.

De ‘Idaho Murders’ veroorzaakten een heksenjacht tegen mogelijke moordverdachten, omdat de TikTok-gebruikers ongestoord beschuldigingen en theorieën de wereld kunnen insturen. Een bestelwagenbestuurder werd zo opgejaagd en beschuldigd van moord. Uiteindelijk arresteerde de politie in december 2023 een man die nooit genoemd werd in de talloze beweringen. Hij werd in staat van beschuldiging gebracht.

Veiligheid

Een anonieme datastrateeg van TikTok vertelde aan Marianna Spring dat het bedrijf te snel groeide en meteen alle controle verloor over waar de app heen ging. De app is volgens hem niet bewust bezig met het verspreiden van onrust of met het proactief voorkomen ervan. En dat laatste wil TikTok ook niet, want het wil op geen enkele manier het verspreiden van ‘entertainment’ in de weg staan.

Vandaag werken er zo’n 40.000 ‘safety professionals’ voor TikTok. TikTok bouwt op dit ogenblik een datacentra in Dublin om de data van Europese gebruikers daar op te slaan. er met hun data gebeurt en met wie die worden gedeeld. Volgens de VRT gebruiken meer dan een miljoen mensen in België de app.

Marianna Spring

De gevaarlijke wildvuren van TikTok