Er beweegt wat in de Vlaamse en Belgische politieke marge, en dat is best een goed teken voor de democratie, ook al probeert de landelijke kiesdrempel –werkelijk enkel uitgevonden door en voor de systeempartijen- dit onkruid plat te spuiten. Recent werden we al verrast door het zoveelste bedenksel van Dyab Abou Jahjah, genaamd be.one. Maar een paar dagen geleden werd ook een dierenpartij boven de doopvont gehouden, unitair-Belgisch van structuur, en dus luisterend naar de naam DierAnimal. Qua geluid iets teveel lijkend op concurrentie voor Tom&C°, vind ik.

Even surfen naar de webstek dan maar: dat valt tegen. Voor een deftig digitaal platform heeft de kersverse dierenpartij geen tijd of vrijwilligers: zowel het Nederlandstalige als het Franstalige luik beperkt zich tot zes gezichten met een korte bio, verder enkel de slagzin ‘Voor mens, dier en planeet’ (vergelijk met de leuze van de Boerenbondwinkels: ‘Voor mens, dier en bakplezier’).

Gelukkig is er de druk bijgewoonde persconferentie, waar vice-voorzitter Peter Verhaegen zich meteen uitspreekt tegen de politiek en de politici. ‘Ze moeten stoppen met hun kop in het zand te steken, en een kat een kat durven noemen’, klinkt het. Twee animale beeldspraken in één zin, dat mochten we verwachten van een dierenpartij. Dat van die struisvogel schijnt evenwel niet te kloppen: het is een roddel van de Romeinse literator/fantast Plinius de Oudere (23-79 n.C.). Struisvogels maken putten om eieren te leggen, maar echt niet om aan hun belagers te ontkomen, daarvoor volstaat een welgemikte stamp.

Foutje dus, het weze hen vergeven. Dat de kat een kat wil genoemd worden, houdt anderzijds wel steek: werkelijke alle kopstukken van DierAnimal hebben iets met poezen en laten zich graag met deze beestjes afbeelden. Voorzitster Constance Adonis Villalon heeft er zelfs een boek over geschreven: Les Aventures du Chat Bill-K, d’après une histoire vraie. Liggen er bij Sheba en Royal Canin kansen voor partijsponsoring in het post-dotatietijdperk?

Het politieke beest

Een soft clubje met een klungelige communicatiestijl, zo lijkt het. Toch heeft zo’n dierenpartij potentieel, en wel om de simpele reden dat ze vrouwelijk is van signatuur. En omdat ze zich helemaal buiten de politieke begripskaders stelt, zelfs ook buiten de gangbare culturele paradigma’s. Ze is met andere woorden echt ‘anders’, en dat zou wel eens gedegouteerde kiezers kunnen lokken. Een nieuwe, vrouwelijke versie van R.O.S.S.E.M? Wie weet.

Niet dat de tirades tegen de bio-industrie, de veeteelt, en eigenlijk gewoon tegen alle dierlijk voedsel, uiteraard ook de de dierentuinen en de cirkussen, veel applaus zullen opleveren. Maar het gaat breder. Een dierenpartij doet namelijk iets waar geen enkele partij aan durft te beginnen: de mens zelf in vraag stellen, de door de Griekse wijsgeer Aristoteles vooropgestelde zoön politikon (politiek dier, sociaal wezen).

Want laat ons eerlijk zijn: we bakken er in al onze arrogantie bitter weinig van, en de politiek is tot in het merg corrupt, niks krijgen we nog op de sporen. We blijven in de file staan, de voedselbanken zijn een groot succes, er zijn meer militaire conflicten dan ooit te voren, de kloof tussen arm en rijk diept zich wereldwijd uit, de lucht stinkt en zware criminelen lopen fluitend het gerechtsgebouw uit. Voor welke partijen we ook stemmen, er verandert nooit wat. Alle beleidsverantwoordelijken schreeuwen hun goede wil uit, proberen wetten en wetjes door het parlement te jagen (dat zijn functie van stemmachine trouw vervult), maar ten gronde moeten we vaststellen dat er met die zoön politikon zelf iets mis is.

Dat inzicht is moedig, radicaal, en uiteraard politiek helemaal excentrisch. Net daardoor is zo’n dierenpartij als out-of-the-box-orgaan best wel relevant. Het openbreken van het politieke discours en van de beruchte, nog steeds springlevende politique politicienne, kan je niet meer verwachten van een door de macht geërodeerde ‘veranderingspartij’ als de N-VA, maar eigenlijk ook niet meer van protestpartijen zoals het VB, de PVDA of zelfs de Piratenpartij. Er is iets extremer nodig, en vermits DierAnimal geen enkele ambitie heeft om aan de macht deel te nemen, zegt ze zelf, is dit op zich al een aardverschuiving in het politieke discours.

Kynisme

‘De mens is niet het centrum’: het klinkt als politieke boodschap weinig wervend. Het klinkt zelfs uitgesproken misantroop. Maar juist dat kan aanspreken als totaal nieuw statement in het post-Verlichtingstijdperk. Eindelijk eens een afbraak ten gronde, rond de vraag: wat doen wij hier eigenlijk op deze planeet? In feite is het al mis gelopen toen de mens op de aarde verscheen. De rechtop lopende aap groeide via een lange omweg en twee wereldoorlogen door naar het humanisme en het mensenrechtenverhaal, waar de mens als dominante soort blijft beslissen wie welke plaats inneemt op deze planeet. Zowel het religieuze discours als het seculiere stellen de mens bovenaan de voedselketen. Dieren horen in dierentuinen, in safariparken, bij ons op de sofa, maar ook in de slachthuizen en op ons bord. Zo wil het de evolutie, de Bijbel én de Koran. En dat alles liefst zonder vieze filmpjes van slachthuizen, het moet proper blijven.

Daartegenover staat een filosofische traditie waarin de mens verlangt om terug dier te worden en zich herin te schrijven in de natuur, vraag me niet hoe. Dat verlangen bespeuren we bij de Verlichtingsfilosoof Jean-Jacques Rousseau, maar wellicht de eerste die bewust afscheid nam van het menszijn was Diogenes van Sinope (404 – 323 v.Chr.), de stedeling die zijn dierwording als een project opvatte door in een ton te gaan wonen. Een voorbeeld voor de ont-civilisering van de beschaving, de Griekse, die hij als decadent en neurotisch beschouwde. Nota bene in de tijd van Plato en Aristoteles. Hij leefde op straat als een kynos (hond), wat de filosoof Peter Sloterdijk veel later zou inspireren tot zijn Kritik der zynischen Vernunft (1983), een tegen de Verlichtingsideologie en de humanistische zelfgenoegzaamheid gericht pamflet.

Want ach ja, dat humanisme en dat humanitaire getoeter, ze zijn vervuld van morele hypocrisie en culturele eigenwaan, waar evengoed de technologische verdwazing uit voortkomt. Voor de kynicus is heel de beschaving een ziekelijk amalgaam van hoogmoedige gebaren en pretenties, die keer op keer uitschuiven in regelrechte barbarij, zeg maar beestachtigheden. Wat het humanisme ook mag peroreren, de 9de van Beethoven en Auschwitz zijn niet wezenlijk van elkaar verschillend. Ze gebruiken een andere taal, andere pretexten, ze hebben sociaal, cultureel én politiek een totaal andere gevoelswaarde, maar ze delen eenzelfde bron, namelijke de psyche van de homo sapiens die te slim geworden is om zijn gezond verstand te gebruiken.

Zingeving

Het is in die cultuurkritische bedding dat een dierenpartij haar weg kan vinden. Het idee dat politiek niet over punten of komma’s moet gaan, zetelverdelingen of coalities, maar over de hele zwik, ten gronde, de wereld, de plaats van de mens in die wereld.

Het Nederlandse model, de Partij voor de Dieren, momenteel goed voor vijf Kamerzetels, hanteert zo’n uitgesproken anti-establishmentdiscours, maar voor de verandering niet rechtspopulistisch. Wel is er een duidelijke hang naar aardse spiritualiteit die een interessant tegengewicht kan vormen tegenover totalitair-religieuze ideologieën die ook zogezegd ‘zingeving’ aanbieden, als de islam. Noteer overigens dat Marianne Louise Thieme, bezielster van de Nederlandse PvdD, belijdend lid is van een protestantse sekte, de zevendedagsadventisten.

Over de impact en uitstraling van DierAnimal heb ik mijn twijfels. Het kan werken, jammer eigenlijk van die tricolore tint waardoor ze, zeker in Vlaanderen, toch weer gepercipieerd zullen worden als een belegen belgicistisch relict zoals er al een aantal gepasseerd zijn.

Want er is plaats voor een groene anti-establishmentpartij met een sterk cultuurkritisch verhaal én met positieve waarden rond gezondheid, levenskwaliteit, identiteit, empathie. Ooit was dat Agalev, voor het vervelde tot het salonfähige Groen! dat vooral graag het kijvende vingertje opsteekt naar de vervuilende Vlaming met zijn stookvuurtjes en fout gesorteerd afval. Daarover veel meer in de komende lezingtoernee rond Mei ’68. Tot dan.

Marianne Louise Thieme

DierAnimal: een (unitaire) partij voor poezenliefhebbers?