In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 13 oktober zetten we met Lokaal Speciaal telkens een gemeente of stad in de kijker die bijzondere aandacht verdient.

In de meeste Vlaamse gemeenten verdwijnt de naam Open Vld van de kieslijst. In de door partijstrubbelingen geplaagde stad Antwerpen prijkt ‘Open Vld’ wél bovenaan. Een naamsverandering zonder inhoudelijke vernieuwing zou vooral verwarring zaaien, vreest de Antwerpse lijsttrekker Willem-Frederik Schiltz.

In 2018 prijkte de naam ‘Open Vld’ nog in 161 gemeenten op het stemformulier. Deze keer gebeurt dat in 28 van de 285 Vlaamse lijsten. Het valt op dat de partij uitgerekend in de grootste kiesomschrijving van Vlaanderen, stad Antwerpen, wél opkomt onder de eigen naam.

Lijst van de burgemeester

In veel centrumsteden appelleren de liberale burgemeesters op de steun van de kiezer met een ruimere lijst. Dat gebeurt met Voor Gent (Open Vld en de socialisten), Voor Mechelen (met Groen), het Kortrijkse Team Burgemeester (met CD&V) en het allegaartje Trots Op Oostende (met ook CD&V, Groen en onafhankelijken).

‘We hebben ook in Antwerpen even nagedacht om onder een andere naam op te komen’, erkent Fons Borginon, voorzitter van de Antwerpse Open Vld. ‘Maar dan moesten we van nul een hele campagne opstarten voor een grote kieskring als Antwerpen. In een kleine gemeente kan het eventueel lukken een nieuwe partij te lanceren met een beperkt, lokaal programma. Het bleek niet haalbaar om in een korte periode zo’n groot publiek te informeren. Antwerpse partijen hebben geen traditie om hun naam aan te passen. Herinner u Antwerpen ’94]? Dit kartel tussen de christendemocraten en de Volksunie van Hugo Schiltz leidde tot een politieke afgang.’

‘Het heeft evenmin zin om met een nieuwe vlag op te trekken, als er geen nieuwe lading is vastgelegd’, argumenteert Borginon. Lijsttrekker Willem-Frederik Schiltz (zoon van Hugo Schiltz) bevestigt dat het wat onzinnig is om op te komen onder een andere naam als de inhoud hetzelfde blijft. ‘Oude wijn in nieuwe zakken, dat werkt niet’, bevestigt Schiltz. ‘Een naamsverandering zou vooral verwarring zaaien.’

De in augustus verkozen nieuwe partijleiding van Open Vld werkt onder de kersverse voorzitter Eva De Bleeker trouwens aan een nieuwe naam en de programmavernieuwing. Borginon: ‘Het heeft weinig zin hier in Antwerpen energie in een nieuwe naam te steken, in afwachting dat nationaal dat op zijn beurt weer eens doet.’

Diep dal

Open Vld Antwerpen komt uit een diep dal. Aanvankelijk had de partij na de vorige verkiezingen, halverwege de legislatuur, een tweede schepen in het stadsbestuur onderhandeld. De rest van de coalitie blokkeerde de benoeming van Schiltz uiteindelijk. Uiteindelijk koos de Antwerpse Open Vld ervoor om in 2022 (tegen de zin van Schiltz) in de meerderheid te blijven. Erica Caluwaerts werd de enige Open Vld-schepen, in opvolging van Claude Marinower. Vorig jaar stapte Caluwaerts echter uit Open Vld, waarop de partij uit de Antwerpse meerderheid stapte.

Nationaal botste Schiltz tijdens de pre-electorale nationale campagne nog eens met toenmalig partijvoorzitter Tom Ongena. Schiltz steunde niet hem, maar Marianne Verhaert als lijsttrekker voor het Vlaamse parlement. Na een vergeefse demarche verloor Schiltz een verkiesbare plaats op de lijst voor het Vlaamse parlement, waar hij lang had gezeteld. ‘Het waren turbulente tijden’, erkent Schiltz. ‘We ondervonden heel wat tegenkantingen. Binnen deze context zette ik even een stap achteruit, maar ik wou wel benadrukken dat ik niet wegliep van de politiek. Ik besloot terug te vechten.’

De plooien tussen de Antwerpse en de nationale leiding lijken terug gladgestreken. Na de regimewissel met de nieuwe Open Vld-voorzitter Eva De Bleeker kwam Schiltz terug in het nationale partijbestuur. ‘Ik heb het ook wel gehad met al die intriges’, erkent Schiltz. ‘We hebben die bladzijde intern nu omgeslagen.’

Geen enkele zetel

De electorale vooruitzichten voor Open Vld zijn ook in Antwerpen niet rooskleurig. Volgens een recente GvA-peiling haalt de partij zelfs geen enkele gemeenteraadszetel in de stad. ‘Elke zetel die we halen, is er dus een die we terugpakken’, weet Schiltz. ‘We moeten niet onnozel doen. We komen uit turbulente tijden. We hebben geen geweldige uitgangspositie. Of we drie zetels in de Antwerpse gemeenteraad halen? Dat is misschien hoog gegrepen.’

Borginon is positiever. Hij noemt een derde zetel ’tegen alle verwachtingen in realistisch’. ‘Volgens het zetelverdelingssysteem Imperiali heeft een partij in de stad Antwerpen 4,5 procent van de stemmen nodig om twee zetels te halen, en 6 procent voor een derde’, berekent hij. ‘Dat haalden we vorige keren niet, maar het verschil is bijzonder klein. Dat stemt me hoopvol.’

Alexandra D’Archambeau staat op die derde plaats, maar spreekt de hoop op dat zitje niet uit. Zij mikt wel op een mandaat in de Wilrijkse districtsraad, waar ze al schepen is (van Begroting en ook de Geitestoet). D’Archambeau: ‘Met Schiltz als lijsttrekker schrijven we een nieuw verhaal. De neuzen staan na een lange periode van onzekerheid voor het eerst in dezelfde richting. We gaan ervan uit dat we de partij na de verkiezingen kunnen klaarstomen met een nieuw, wervend verhaal van een verjongde ploeg. Ik zie elke dag nieuwe gezichten opduiken.’

Bestuurspartij

Open Vld is klassiek een bestuurspartij voor wie gemeentelijke kandidaten vaak ook een functie ambiëren in de nationale politiek. Die ambities zullen momenteel op een laag pitje draaien. ‘Tot Verhofstadt was de VLD ook geen bestuurspartij’, zegt Schiltz. ‘Dat werd ze uiteindelijk wel na een reeks puike verkiezingsresultaten. Die uitslagen heb je wel nodig om te besturen, dat beseffen we ondertussen allemaal.’

Schiltz poneert dat zijn partij ook aantrekkelijk kan zijn voor jonge militanten als ze géén machtspartij is. ‘Ik heb hier in Antwerpen duidelijk gezegd: guys, we zullen eerst ons best moeten doen en de liberale stem vertolken. We leggen daarom eerst de focus op het vernieuwen van ons programma, net als van onze ploeg.’

Schiltz wil in de gemeenteraad vanuit het bestuur of de oppositie een open communicatie voeren. ‘We moeten weg van de achterkamertjespolitiek die het stadbestuur vandaag kenmerkt’, stelt hij. ‘Niet toevallig lanceerde ik als een van de eerste Antwerpse districtsschepenen een burgerbegroting. We moeten de mensen nauwer bij de besluitvorming betrekken. Makkelijk wordt het niet. We hebben de komende zes jaar de tijd om onze nieuwe aanpak te tonen. Snel-snel zal het niet gaan. Het wordt knokken om te overleven, als we de liberale partij in de stad willen heruitvinden. Vanuit de Antwerpse focus hopen we mee te kunnen werken aan de relance van de partij in de rest van Vlaanderen. We zullen wel zien waar we landen.’

Marianne Verhaert

Open Vld heeft het moeilijk in Antwerpen, maar de naam blijft overeind