Op de agenda van de Parlementaire vergadering van de Raad van Europa (RvE) staat donderdag 3 oktober 2019 nog eens een typisch werkstukje op de agenda. Een resolutie die tussen vele aanbevelingen door oproept om werk te maken van het statuut van ‘klimaatvluchteling’. Een poging om open grenzen te realiseren via ‘soft law’.

Klimaatmigratie

In Straatsburg zit de Parlementaire vergadering van de Raad van Europa samen. Dan is er altijd een verhoogde staat van paraatheid voor politieke correctheid en acute linksheid, die ook chronisch kan zijn. Deze keer valt een rapport van Marie-Christine Verdier-Jouclas op. Deze Franse politica van de Macronpartij La République En Marche (LREM) pleit in een rapport voor een bescherming voor klimaatvluchtelingen.

Het rapport kwam tot stand na een hoorzitting met verschillende specialisten. En Verdier-Jouclas vat samen: ‘Migratie is een hulpmiddel voor bestaanszekerheid en een legitieme vorm van aanpassing aan de klimaatverandering’. De lidstaten van RvE moeten dat volgens haar meenemen in hun beleid. Lees dat ‘klimaatvluchteling’ een aparte status zou moeten worden en dat migranten erkend kunnen worden als klimaatvluchtelingen om zo legaal in een ander land te verblijven.

Mensenrechten

De kladversie van de resolutie stelt (5.3.1.) ‘Er moeten ontwikkelingen overwogen worden in de internationale mensenrechtenwetgeving met het oog op het verstrengen van de bescherming van de menselijke mobiliteit als gevolg van milieu-gerelateerde rampen of klimaatverandering.’ Daarbij wordt vaak verwezen naar vluchtelingen binnen een land, maar tegelijk wordt ook gepleit om dat uit te breiden naar ‘klimaatvluchtelingen’ die grenzen oversteken en die minstens een tijdelijke verblijfsstatus zouden moeten krijgen.

Het is niet de eerste keer dat de RvE probeert om ‘klimaatvluchteling’ als vluchtelingentype beschermd te krijgen. De Conventie van Genève kent de notie ‘klimaatvluchteling’ niet en dus kan je geen asiel aanvragen als ‘klimaatvluchteling’. Dat kan verholpen worden door een extra protocol dat dan door de 47 landen kan worden ondertekend. In tegenstelling tot de conventie zelf zijn die protocollen niet noodzakelijk verplicht.

10%

In 2009 (30 januari) was er in de RvE al een resolutie (nr 1655) in die zin goedgekeurd. Naar die resolutie 1655 wordt uiteraard verwezen in de nieuwe resolutie. Het moet de continuïteit aantonen van de aanbevelingen van de parlementaire vergadering van de RvE.

Wie een beetje zoekt, vindt dat die resolutie 1655 niet toevallig op een vrijdag geagendeerd stond. Dan zijn de meesten parlementairen al naar huis en blijft enkel de harde kern over. Die resolutie werd in 2009 goedgekeurd met 25 stemmen voor, twee tegen en een onthouding. Er zijn 324 parlementsleden in de RvE, exclusief vervangers. In elk ernstig parlement zijn er aanwezigheidsquota. Niet in de Raad van Europa.

Deze keer staat de stemming gepland op donderdagnamiddag. Een vergelijkbaar scenario, het moment dat velen vertrekken en het halfrond verlaten hebben. En helemaal onschuldig is dat niet.

Evoluerende rechtspraak

Het comité van ministers, dat de echte macht heeft in de RvE antwoordde in 2009 op de resolutie dat extra studiewerk over de gevolgen van de klimaatverandering op migratie inderdaad moeten onderzocht worden en dat er meer aandacht moet zijn voor duurzame ontwikkeling.

Maar het Comité van Ministers benadrukte ook dat ‘Uit de jurisprudentie van het Hof is gebleken dat het verdrag al een zekere mate van bescherming bood bij milieuproblemen en dat deze rechtspraak op dit gebied zou blijven evolueren. Om deze redenen achtte het Comité van Ministers het niet passend een aanvullend protocol bij het verdrag op te stellen in dit gebied.’

Glad ijs

Op dat antwoord van de ministers is heel wat aan te merken. Volgens Hendrik Vuye, professor staatsrecht in Namen, is de term ‘klimaatvluchteling’ glad ijs, want juridisch moeilijk te definiëren. ‘Ofwel is de definitie zo beperkt dat er niemand onder valt, ofwel is ze zo ruim dat elke migrant kan beweren een klimaatvluchteling ter zijn. Maar daarnaast is er nog een derde mogelijkheid. Dat is de term niet definiëren. “Klimaatvluchteling” is dan een “open norm” waarvan zogenaamd iedereen weet wat ermee wordt bedoeld en de interpretatie overgelaten wordt aan de rechters.’

Volgens professor Vuye is dat nog gevaarlijker: op die manier worden rechters wetgevers en wordt door hun interpretaties de wet veranderd. Dat is eigenlijk ook wat er staat in het antwoord van het ministercomité: ‘de rechtspraak zal blijven evolueren’.

EHRM

En laat dat nu net het probleem zijn in Straatsburg. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is bij uitstek een hof dat met open normen werkt die ingevuld worden ‘in het licht van de hedendaagse samenleving’.

Het beste voorbeeld is het artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens: ‘Niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen.’ Dat artikel wordt ondertussen heel breed geïnterpreteerd en samen met het ‘non refoulementprincipe’ — het principe dat je geen asielzoekers of migranten terugstuurt naar een land waar ze vervolging te vrezen hebben — het hele migratiebeleid van Europa ondersteboven heeft gegooid.

Zo kan op een dag door het EHRM het non-refoulement aangevoerd worden om ‘klimaatvluchtelingen’ niet terug te sturen. Omdat ze in dat land dan in gevaar of onmenselijke en vernederende toestanden zouden komen. Het probleem is dat er in de Raad van Europa geen tegengewicht is voor de rechters.

Resolutie

En stel nu dat een migrant zich aanmeldt als ‘klimaatvluchteling’, afgewezen wordt en naar het hof in Straatsburg trekt. Dan kan dat hof zich voor een uitspraak zomaar baseren op resoluties van de RvE zoals die hierboven besproken. Het hof kan dan stellen dat op basis van die resoluties kan besloten worden dat in het licht van de hedendaagse samenleving, iemand als klimaatvluchteling moet kunnen erkend worden.

Zo kan een resolutie gestemd door amper 30 van de 324 parlementsleden grote gevolgen hebben. Die resolutie wordt ‘soft law’. Vandaar dat die resoluties geagendeerd en gestemd blijven worden op uren dat de stemming onder controle is. Met 25 van de 324 parlementsleden kan men zo de rechters van het EHRM zachtjes sturen op weg naar open grenzen. Een wakker burger zou zich afvragen waar de politieke tegenstem eigenlijk zit.

Bovenstaande gebeurt ver van de West-Europese pers, overtuigd dat in de Raad van Europa niets ernstigs te beleven valt. Zeg niet dat Doorbraak u niet gewaarschuwd heeft.

Voor Vlaanderen is de samenstelling van de delegatie in de Raad van Europa na de verkiezingen van 26 mei 2019: Andries Gryffroy (N-VA), Darya Safai (N-VA), Kristien Van Vaerenbergh (N-VA), Rik Daems (Open VLD), Bob De Brabandere (Vlaams Belang), Tom Van Grieken (Vlaams Belang), Karin Brouwers (CD&V), Els Van Hoof (CD&V), Fourat Ben Chikha (Groen).

Marie-Christine Verdier-Jouclas

Statuut ‘klimaatvluchtelingen’: sluipweg naar open grenzen