Wie zijn ze, de in Vlaanderen grotendeels ‘onbekende’ Walen die hier amper of nooit de media halen, maar aan de overkant van de taalgrens het publieke debat voeden of de krijtlijnen van het beleid mee uittekenen? En wat leren ze ons over Wallonië, en over de wijze waarop de Walen in het leven staan en naar de toekomst blikken? Tijdens deze zomermaanden nemen we u in zeven uitgebreide zaterdaginterviews mee, dwars door Wallonië. Vandaag de Naamse academicus Laurent de Briey.

Laurent de Briey is al jarenlang verbonden aan de universiteit van Namen, maar daarnaast is De Briey ook de drijvende kracht achter de inhoudelijke vernieuwingsoperatie van het cdH. Hij werkte ook enkele jaren als kabinetschef van de Franstalige minister van Onderwijs Marie-Martine Schyns.

‘La philosophie politique appliquée’, zo omschrijft hij zelf zijn wankele evenwichtsoefening tussen de academische en de politieke wereld. Gelet op zijn jarenlange engagement binnen het cdH én op zijn zeer nauwe band met cdH-voorzitter Maxime Prévot lijkt het nochtans allerminst uit te sluiten dat de filosoof op korte termijn tot voltijds politicus vervelt. ‘Het idee is niet om het cdH zomaar te vernieuwen, het is echt wel de bedoeling om een volledig nieuwe politieke beweging uit de grond te stampen.’

Filosoof in de politiek

U bent professor filosofie en heeft ook nog eens een master in de economie op zak, hoe en wanneer bent u dan bij het cdH – de opvolger van de PSC – verzeild geraakt?

Laurent de Briey: ‘Het was Joëlle Milquet die me aan de mouw heeft getrokken tijdens de omvorming van de PSC tot cdH, intussen al haast 20 jaar geleden (de partij veranderde van naam in 2002 — red.). Achteraf ben ik in contact gebleven met Milquet en in 2007 heeft ze me gevraagd om de studiedienst van het cdH onder mijn hoede te nemen. Sinds ik in 2009 een halftijdse betrekking aangeboden kreeg aan de universiteit van Namen, sta ik met één been in de politiek en één been in de academische wereld.’

Waarom is het voor een politieke partij waardevol om samen te werken met een filosoof?

‘Het cdH is een beleidspartij, en dus heeft zo’n partij ook nood aan een coherent en weldoordacht politiek project. Zeker toen het cdH in de oppositie was verzeild, was er tijd en ruimte om daarover meer in de diepte na te denken. Vandaag is het moment aangebroken om die ideeën in een vernieuwend politiek project te gieten.’

e-change

U hebt wel iets met politieke en maatschappelijke vernieuwing: in 2017 lag u ook al mee an de basis van e-change, een pluralistisch project ‘om innovatieve en duurzame oplossingen’ uit te werken voor de grootste maatschappelijke en politieke uitdagingen in dit land. Ook Jean-Michel Javaux (Ecolo) was daarbij betrokken. Wat zijn volgens u dan de grote uitdagingen waar Wallonië vandaag mee wordt geconfronteerd?

‘Ik denk niet dat die uitdagingen zo typisch Waals zijn: ik heb de indruk dat Vlaanderen of zelfs geheel West-Europa min of meer tegen dezelfde problemen aanbotsen. Enerzijds hebben we nood aan een total nieuw politiek project, omdat het maatschappelijke concept van vooruitgang dat we sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog omarmd hebben stilaan op zijn laatste benen loopt. Anderzijds is de politiek zelf ziek: de partijen lijden aan een soort sclerose, ze zitten vast in een particratie en bovendien zijn er vandaag zoveel partijen dat elke partij afzonderlijk te zwak is om echt iets te veranderen. We moeten dus op zoek gaan naar verbindingen boven de partijgrenzen heen én tussen de partijpolitiek enerzijds en de bredere en georganiseerde civil society anderzijds.’

Intussen ligt e-change wel min of meer stil: het is blijkbaar toch niet zo eenvoudig om in dit land bruggen te slaan over de partijgrenzen heen?

‘Zeker nu er al ruim een jaar lang regeringsonderhandelingen lopen, is dat inderdaad niet zo evident. Ook al omdat ikzelf in 2019 de vraag kreeg om de lijnen uit te zetten voor Il fera beau demain, de radicale vernieuwingsoperatie van het cdH. Maar ik hoop dat e-change op langere termijn opnieuw de wind in de zeilen zal krijgen, en dat het ook de aanzet kan zijn tot een bredere burgerorganisatie. Maar u hebt gelijk: partijen zijn heel machtig in ons land, net daarom probeer ik de vernieuwing ook binnen de partij op gang te brengen. We moeten de burger en de politiek echt proberen samen te brengen in een vernieuwend maatschappelijk project, zelfs wanneer heel veel burgers de politiek intussen ontgoocheld de rug hebben toegekeerd.’

Karl Drabbe

Laurent de Briey: ‘ik heb de indruk dat Wallonië, Vlaanderen of zelfs geheel West-Europa min of meer tegen dezelfde problemen aanbotsen.’

Cosmetica

Het cdH is amper nog een schim van wat de PSC (de Franstalige CVP – red.) ooit was, en ook in Vlaanderen veranderden tal van klassieke partijen de voorbije jaren van naam zonder dat hen dat één stem meer opleverde, integendeel. In welke mate gaat dit soort vernieuwingsoperaties dan echt verder dan een puur cosmetische opsmuk?

‘Net daarom pakken we het nu bij het cdH ook anders aan. We willen de partij een totaal andere identiteit geven, en daarvoor gaan we op zoek naar externe mensen die de partij volledig kunnen heruitvinden. Daarbij bestaan er geen heilige huisjes. Terwijl de meeste partijen eerst een soort van gemeenschappelijk project bepalen en vervolgens op zoek gaan naar mensen die zich daarin kunnen vinden, willen wij net het omgekeerde doen. Daarbij gaan we uitdrukkelijk op zoek naar mensen die ontevreden zijn over de wijze waarop de politiek vandaag functioneert, om samen met hen te discussiëren over constructieve oplossingen.’

Dreigt u dan niet vaak bij heel populistische oplossingen uit te komen?

‘Ik heb er behoorlijk wat vertrouwen in dat rasechte populisten niet zo snel hun toevlucht zullen zoeken tot een centristische partij. Via de Facebookpagina van Il fera beau hebben we intussen al zowat 17.000 mensen kunnen bereiken, terwijl het cdH maar 8000 volgers telt. Dit toont toch wel aan dat er echt nood is aan iets nieuws. Los daarvan: op een gegeven ogenblik zullen wij natuurlijk ook de synthese maken van alle voorstellen en ideeën, zodat het ook een voldoende coherent nieuw project wordt. Maar het moge duidelijk zijn: niets van wat vandaag binnen de partij als verworven wordt beschouwd, zal dat ook in de toekomst nog zijn. Alles ligt ter discussie. De oefening die we vandaag binnen Il fera beau demain doen, staat volledig los van de oude partij.’

Is het risico niet reëel dat de huidige verkozenen van het cdH niet zomaar zullen meegaan in een radicale vernieuwingsoperatie die hen mogelijk hun zitje kan kosten?

‘Dat kan, maar ze beseffen ook wel dat niets doen ook geen optie is: dan is het risico heel groot dat ze binnenkort gewoon niet meer herverkozen raken.’

Christendemocratisch of centristisch

Welke plaats zal het christendemocratische gedachtengoed nog krijgen binnen de nieuwe cdH?

‘We zullen een volledig geseculariseerde partij zijn. Dat gedachtegoed zal dus niet langer centraal staan, maar op socio-economisch vlak willen we wel een centristische partij blijven en blijven we dus ook verwant met onze Vlaamse zusterpartij.’

‘Centristisch’, dat klinkt vooral behoorlijk vaag…

‘Het vernieuwingsproces is nog volop bezig, ik kan u vandaag nog geen concreet partijprogramma geven, maar zoals de kaarten nu liggen zal het ecologische gedachtegoed een belangrijke rol gaan spelen. Maar dan wel vanuit een veel pragmatischer benadering dan bij pakweg Ecolo. Er zijn vandaag gewoonweg ook te veel partijen – ook in Vlaanderen overigens – en mede daardoor functioneert ons kiessysteem ook niet meer zoals het hoort. Wij proberen onszelf nu opnieuw uit te vinden, maar heel wat andere partijen zijn in hetzelfde bedje ziek en zullen op termijn dus ook iets moeten ondernemen.’

Vanuit Vlaanderen kijken we toch met enige verbazing naar het partijpolitieke landschap in Wallonië, waar de PS ondanks alles toch bijzonder dominant blijft?

‘Jullie verkijken zich daar enigszins op: de PS is niet langer de dominante partij die het ooit was. Zowel Ecolo als de PTB knagen aan de macht van de PS. Tegelijk willen wij ons ook niet blindstaren op die ene partij. Tegen 2029 moet het dH opnieuw op 20 procent van de stemmen kunnen mikken. Daarvoor zullen we overal stemmen moeten afsnoepen.’

Vertrekken jullie daarvoor dan van een eerder links of rechts project?

‘Ik denk vooral dat we moeten loskomen van verouderde recepten en concepten. Ik zie wel iets in een verhaal dat economisch eerder links is en sociaal veeleer de rechtse toer op gaat. We moeten de markteconomie hier en daar stevig corrigeren, maar kunnen het ons tegelijk niet langer veroorloven om vast te houden aan een sociaal systeem dat zoveel mensen laat berusten in een structurele werkloosheid zoals dit vandaag in Wallonië het geval is. Deelname aan het sociale systeem moet centraler komen te staan, de focus mag niet langer uitsluitend op sociale bescherming liggen.’

Twee afzonderlijke entiteiten

Welk gemeenschappelijke toekomst ziet u nog voor dit land, als academicus én politicus?

‘We leven almaar meer in twee afzonderlijke culturele entiteiten, daar moeten we niet flauw over doen. Dat is mede een gevolg van ons politieke systeem, waarin elke politicus zich sowieso maar moet verantwoorden tegenover een gedeelte van het nationale electoraat. Eerder dan het debat te voeren over de eventuele herfederalisering van sommige bevoegdheden, moeten we volgens mij nadenken over een nieuwe rol voor het federale niveau. Die moet eerder coördinerend zijn, en ertoe bijdragen dat de verschillende gemeenschappen meer en beter gaan samenwerken.’

U hebt het dan vooral over de structuren, maar los daarvan leven Vlamingen en Franstaligen toch ook gewoon in twee aparte werelden?

‘Dat klopt, maar eenzelfde vaststelling kunnen we natuurlijk ook op Europees niveau doen: ook tussen een Spanjaard en een Fin gaapt er een heel diepe kloof. Tegelijk zie ik voldoende uitdagingen die we in dit land beter samen zouden aanpakken, en aangepaste structuren en meer overleg kunnen daarbij zeer nuttig zijn.’

Begrijpt u dat er in Vlaanderen nogal wat wantrouwen bestaat tegenover Franstaligen die jarenlang demandeur de rien waren, maar nu plots wel over nieuwe stappen in de staatshervorming willen praten omdat ze dringend vers geld nodig hebben?

‘Dat begrijp ik, ja. Net daarom moeten we elkaar ook beter leren begrijpen, want de ene afwijzing roept op termijn ook de andere op. Als Vlaanderen zich echt wel afscheiden, dan moet het dat maar doen. Ook in Franstalig België groeit de afwijzing van Vlaanderen, en dus ook van de federale staat in haar geheel. Dat verzet wordt vooral gevoed door de sterk veranderde perceptie van Vlaanderen. Franstaligen hebben almaar meer het gevoel dat de Vlamingen hen zeer negatief bekijken, en dus rijst ook hier de vraag: waarom nog langer samenblijven? Persoonlijk heb ik het gevoel dat dit land vandaag eerder samengehouden wordt door de vele praktische belemmeringen om het te splitsen dan door de wil om te blijven samenwerken. Terwijl ik nochtans nog een ruim potentieel zie voor een sterkere samenwerking tussen Vlaanderen en Wallonië.’

Marie-Martine Schyns

Laurent de Briey (cdH): ‘De politiek is doodziek in dit land, er is nood aan vernieuwende projecten’

Franstalig onderwijs: de koe bij de horens vatten