2019 was het jaar van de vrouw. Het 100-jarig bestaan van het algemeen kiesrecht is gevierd en in Nederland kwam er een vrouwenquotum. Worden vrouwen uit topbanen geweerd? Is er een Mannenbolwerk en een Glazen Plafond? Vrouwen zijn aan een sterke opmars bezig. Ze bekleden steeds meer sleutelposities op de werkvloeren. Feministen eisen topposities op en wensen nog meer macht voor vrouwen. Feminisme spitst zich nu toe op het vrouwenquotum.

In België

België kent sinds 1994 seksequota in de politiek. Kieslijsten moeten evenveel mannen als vrouwen tellen, pariteit, en op de eerste twee plaatsen moeten personen van verschillend geslacht staan, beperkt ritsprincipe. Regeringen en andere uitvoerende organen mogen niet uit slechts één sekse bestaan.

In 2013 werd ook een vrouwenquotum ingevoerd voor de federale topambtenaren, met als doel dat een op de drie overheidsbestuurders vrouw moet zijn. Eén op de drie topmanagers in overheidsinstellingen moeten vrouw zijn. In 2012 was 13 procent van de werknemers van de federale overheidsdiensten vrouw. Raden van bestuur van beursgenoteerde bedrijven moeten voor minstens een derde uit vrouwen bestaan.

Discriminatie is discriminatie

De Vlaamse econoom Johannes Van Herck stelt dat de Belgische wet ter waarborging van gelijkheid tussen mannen en vrouwen aan de top zelf niet voldoet aan de regels der wetgeving. Niet alleen is zij in strijd met bepalingen, gesteld door het Grondwettelijk Hof, ook druist zij regelrecht in tegen gevestigde Europese rechtspraak. In zijn Belgische Vrouwenquota in de Raad van Bestuur in het licht van het Europees Recht (2014) zegt Van Herck:

‘De wet doet waarvoor ze in het leven werd geroepen: discriminatie ten opzichte van vrouwelijke bestuurders tegengaan. Dit wordt verwezenlijkt door de onderneming te verplichten een minimum aan vrouwen in hun raad van bestuur op te nemen. Deze regel wordt door de Belgische wetgever echter zo geformuleerd dat ze, ironisch genoeg, een nieuwe vorm van discriminatie in het leven roept. Gelijkwaardige mannelijke bestuurders worden nu namelijk in bepaalde gevallen achtergesteld.
Dit is een vorm van positieve discriminatie, die in het verleden al meermaals door het hoogste Europese Gerechtshof is veroordeeld. Ondanks de populariteit van dit hot topic worden er in België meerdere flaters begaan. Private initiatieven moeten tenslotte hun normaliserende rol blijven spelen om de aandacht te vestigen op het belang van zaken zoals genderdiversiteit. Zij kunnen steunen op talrijke academische studies over het positieve effect van actieve vrouwen in de samenleving.
Het is duidelijk dat vrouwen tegenwoordig niet alleen in het huishouden baas zijn. In bijna elk aspect van ons leven bekleden zij een gelijkwaardige positie als mannen. Bij het verwezenlijken van dit streefdoel moet men uitkijken dat de balans in het midden blijft en dat vooral het gezond verstand geen plaats moet ruimen.’

Zijn bevindingen sluiten uitstekend aan bij mijn nieuwe boek Feminisme op de werkvloer.

Diversiteit in Nederland

In Nederland wordt nu op basis van het SER-rapport Diversiteit in de top, bepaald dat het uitgevoerd moet worden. De Raad van Commissarissen bij 88 Nederlandse beursgenoteerde bedrijven moet minimaal voor 30% uit vrouwen bestaan.

Haalt een onderneming dit percentage niet, dan blijft de zetel leeg. Voldoet een onderneming niet aan het quotum, dan moeten alle nieuwe benoemingen van mannelijke toezichthouders nietig worden verklaard, net zolang tot het quotum gehaald wordt. Is het een zegen voor het land? Net als Van Herck ben ik niet enthousiast over het vrouwenquotum. Een overzicht waarom.

Het vrouwenquotum creëert een ongelijk speelveld. Mannen die mogelijk beter gekwalificeerd zijn krijgen de baan niet vanwege hun geslacht. Het quotum gaat niet uit van gelijke kansen, maar van gelijke uitkomsten. Marxisme heeft feminisme traditioneel diepgaand beïnvloed en nog steeds. Het is een ideale ideologie om vrouwen uit hun vermeend ondergeschikte en achtergestelde positie te verlossen en mannen als hun onderdrukkers te kenschetsen.

De Amerikaanse antropologe Audrey Smedley duidt racisme aan als iedere handeling of overtuiging die een afspiegeling is van de ideologie dat mensen indeelt in speciale biologische categorieën. De VN noemt racisme het selecteren op een eigenschap waar men niets aan kan doen, in dit geval geslacht. Martin Luther King zei ‘judge people by the content of their character’. Beoordeel dus op de inhoud van het karakter, competentie, talent en prestaties. Dat doet het quotum niet, maar frustreert wel mannen als ze een functie niet krijgen enkel vanwege hun geslacht.

Democratisch?

Een vrouwenquotum is strijdig met de grondwaarden van het land. Premier Rutte: ‘Ik sta pal voor mensen, maar ik ga niemand aanspreken op één aspect van z’n identiteit. Ieder mens is uniek en ieder die een bijdrage levert aan de Nederlandse samenleving kan rekenen op mijn steun.’ Mannen worden als collectiviteit gestigmatiseerd, vandaar dat liberalen niet instemden met het voorstel.

Noorwegen voerde als eerste in Europa een vrouwenquotum in. Het werkt niet. Het aantal vrouwen in de top van het bedrijfsleven blijft daar laag, niet door een mannenbolwerk, maar door vrije keuze van vrouwen zelf. Het aantal vrouwen op sleutelposities is de laatste vijftig jaar enorm toegenomen. Een vrouwenquotum negeert die trend.

Een vrouwenquotum berust op een verplichting en dwang voor bedrijven. Zo onschuldig als een quotum lijkt neigt het naar totalitarisme en naming & shaming van bedrijven die er niet aan voldoen. Een vrouwenquotum is elitair, de focus ligt op macht voor topvrouwen en negeert vrouwen aan de onderkant van de maatschappij. Het streeft naar macht in plaats van liefde.

Het SCP-CBS rapport Vrouwen aan de top meldt ‘er is geen eenduidig causaal verband tussen vrouwen aan de top en winstgevendheid’. Meer vrouwen in het bedrijf betekent dus niet per definitie betere resultaten. Ieder geval dient apart bekeken te worden. Een vrouwenquotum van 30 procent is nattevingerwerk. Het kan niet wetenschappelijk onderbouwd worden en is als generieke maatregel schadelijk voor het bedrijfsleven.

Ongebreideld enthousiasme

Een vrouwenquotum grijpt zeer selectief aan, namelijk op de sector waar vrouwen in ondertal zijn, het grootbedrijf. Maar er zijn vele sectoren waar vrouwen verre in overtal zijn. Waarom daar geen mannenquotum? Vrouwen en mannen zijn niet alleen lichamelijk verschillend, maar ook geestelijk door (gelukkig) minder testosteron. ‘Nature’ doet z’n werk en dat vertaalt zich naar de arbeidsmarkt.

Ik was op 6 februari op een symposium van Loyens Loeff over diversiteit en vrouwenquota. Ultra kort geknipte Belgische hoogleraar Marieke Wyckaert van KU Leuven liet daarover haar licht schijnen. Zij was enthousiast over het vrouwenquotum. Onderscheid werd gemaakt tussen de verplichtingen voor beursgenoteerde bedrijven en overheidsinstellingen en bij beursgenoteerde bedrijven het onderscheid tussen strategiebepaling en uitvoerende taken.

In het management gelden geen quota, maar worden ze facultatief toegepast. Bindende quota met sancties werken. Verwezen wordt naar het Brusselse Instituut voor Gelijkheid voor Vrouwen en Mannen. Dit instituut omschrijft discriminatie als volgt. ‘We spreken van discriminatie wanneer een persoon of een groep die over een bepaald kenmerk beschikt, omwille van dit kenmerk op een minder gunstige manier wordt behandeld dan personen die niet over dit kenmerk beschikken.’

Ongenood

Dat is precies de discriminatie die vrouwenquota veroorzaakt voor mannen! Gekleed in donker pak, liet Wyckaert ons weten dat ‘CEO’s, mannen in pak en grijs haar’ ruimte moeten maken voor vrouwen. Ze heeft blijkbaar een bloedhekel aan hen. Ik zat daar in een pak en met grijs haar. Dank je Marieke! De Belgische feministe dr. Griet Vandermassen is minder enthousiast over vrouwenquota, ze was dus niet uitgenodigd op het Loyens Loeff seminar.

Dr. Griet Vandermassen:

‘Wij feministen lazen een hoop teksten, maar nooit iets wat onze opvattingen zou ondermijnen. Wetenschappelijke literatuur over de basis van sekseverschillen vermeden we zorgvuldig. Dat is een menselijke reflex. Het heet bevestigingsvooroordeel. Mensen zoeken vooral informatie op die in hun straatje past en informatie die er niet in past wordt sowieso verworpen. Die reflex oversteeg ik pas veel later en het zorgde voor een verregaande omslag in mijn mensbeeld en mijn invulling van mijn feminisme.
Ik ging me verdiepen in een discipline die door feministen verketterd wordt: de evolutiepsychologie. Dat is de tak van wetenschap die bestudeert hoe ons brein vorm kreeg door het proces van evolutie wat leidde tot een menselijke natuur die op sommige vlakken seksueel gedifferentieerd is….
Ik heb een lange weg moeten afleggen, maar ik denk dat mijn vorm van feminisme een veel uitdagender project stelt dan het wetenschappelijk weinig geïnformeerde project van het klassieke feminisme. Ik hoop dat veel feministen mij volgen. Tot slot nog een tip: vertrouw nooit zomaar klassiek feministische kritiek op de biologische benadering van seksuele verschillen want de kans is groot dat u wordt misleid…’

Radicale feministen verketteren Vandermassen. Ze zou dus wel eens gelijk kunnen hebben.

Quota polariseren

Een vrouwenquotum stereotypeert vrouwen als Excuustruus. Welke vrouw wil dat? Vele vrouwen zijn tegen het vrouwenquotum. Men is in meerderheid tegen een vrouwenquotum. In een referendum zou het weggestemd worden. Er is dus een overweldigend aantal redenen om geen vrouwenquotum te doen.

En toch komt het er. Hoe kan dat? Radicale feministen zijn in de minderheid, maar een minderheid kan slagen bij voldoende fanatisme. Minister van Emancipatiezaken, Ingrid van Engelshoven: ‘We doorbreken het old boys network, we gaan met mannen afrekenen’. Uit mijn onderzoek blijkt dat er geen weerwoord van mannen is. Ze durven niet, bang voor schade, zakelijk en privé. Mijn boek Feminisme op de werkvloer voorziet in dat weerwoord.

Het vrouwenquotum tast de arbeidsmarkt aan. Als competentie, talent en kwalificaties niet meer primair leidend zijn bij selectie maar geslacht, dan wordt de bijl geslagen aan de wortels van onze liberale maatschappij. Het zorgt niet voor gemeenschapszin, maar voor polarisatie. Wees dus voorzichtig! De samenleving kan kapot, de historie staat er bol van.

Het alternatief

Wat dan wel? Energie kunnen we beter steken in het opleiden, zelfverzekerd en bewust maken van vrouwen, dan in het bestrijden van vermeende achterstelling. Quota zijn van gisteren. Vandaag kunnen vrouwen het zelf wel.

In mijn boek Feminisme op de werkvloer duik ik in historische achtergronden van feminisme, feministische golfen, feministisch marxisme, Clintonaffaire, #MeToo, kinderspeelgoed, boerka, ‘nature–nurture’, kansenongelijkheid, stereotypen, diversiteit en vrouwenquotum.

Vervolgens ga ik talrijke werkvloeren op en praat met vrouwen en mannen die zich openhartig uitspreken over vrouwenemancipatie, werkomstandigheden, kansen en mogelijkheden. Vrouwen schrijven regelmatig over feminisme, maar dit keer is het een man die geen blad voor de mond neemt….

Marieke Wyckaert

Vrouwenquota zijn van gisteren