De Nederlandse regering heeft voor een passend Valentijnscadeau gezorgd. Het land krijgt een MeToo regeringscommissaris. Het initiatief kon ook in ons land meteen op bijval rekenen: ‘Dat Nederland MeToo hoog op de politieke agenda heeft gezet, is het toejuichen waard’, verklaarde Bieke Purnelle, directeur van Rosa, het kenniscentrum voor gender en feminisme in De Standaard.

Maar dat is natuurlijk lang niet genoeg voor Purnelle: ‘Het probleem zal niet worden opgelost door één regeringscommissaris”’ Nochtans ontbreekt het commissaris Mariëtte Hamer (PvdA) niet aan voortvarendheid. ‘Het wordt pionieren en proberen overal binnen te komen’ verklaarde Hamer. Overal binnen proberen te komen lijkt mij nochtans een acute vorm van grensoverschrijdend gedrag.

Persoonlijk ben ik niet het type mens dat meteen over bedreigde vrijheid en fascisme begint te oreren als ik een spuitje moet laten zetten en me dien te houden aan bepaalde pandemiemaatregelen, of die er uit protest mee dreigt zijn SUV midden op de Brusselse Ring te parkeren en dan de sleutel weg te gooien. Maar een overheid die door middel van een regeringscommissaris bij mij probeert binnen te komen om te controleren of mijn relationeel gedrag al dan niet grensoverschrijdend is, dat is er voor mij eerlijk gezegd ook over.

Twee zomers

Nu ben ik de laatste om te ontkennen dat intermenselijke relaties vaak te lijden hebben onder grensoverschrijdend gedrag. Maar dat begrip wordt sinds kort nogal eenzijdig ingevuld. Zo ligt bijvoorbeeld de televisiereeks ‘Twee Zomer’s van Tom Lenaerts onder vuur. In dezelfde Standaard vraagt redactrice Cathérine De Kock zich af ‘of ze nu naar een MeToo reeks of naar een anti-MeToo reeks aan het kijken is.’ Zelf kijk ik geen televisie maar volgens mij is het geen van beide.

Het lijkt me een eerder onwaarschijnlijk fictieverhaal over een groep vijftigers die elkaar al kennen van in hun jonge jaren en zodanig goede vrienden zijn gebleven dat ze samen op vakantie gaan, en dat ondanks het feit dat er in dat gezelschap dertig jaar geleden een groepsverkrachting heeft plaats gevonden. De Kock vindt dat er meer aandacht zou moeten gaan naar de traumatiserende ervaring die zo’n groepsverkrachting wel is. Dat gegeven lijkt me gezien de context moeilijk in te passen, want blijkbaar is de kwestie in ‘Twee Zomers’ dan toch weer niet zo traumatiserend dat het het slachtoffer zou verhinderen om dertig jaar later nog steeds met de daders op vakantie te gaan.

Een andere dame vond dan weer dat ‘Twee Zomers’ deel uitmaakt van het probleem omdat de groepsverkrachting zelf naar het schijnt nogal expliciet in beeld wordt gebracht, daarmee binnendringend in de safe space van verkrachtingsslachtoffers. Blijkbaar geldt dat enkel voor verkrachtingen, en niet voor mannen die door andere mannen halfdood worden geslagen, want zonder dergelijke scènes op televisie zou de hele entertainment-industrie met donderend geraas in elkaar storten. Integendeel, Cathérine De Kock ergert zich aan het feit dat een vechtscène op het strand ‘nogal klungelig in beeld wordt gebracht’. Wat dat betreft mag het voor haar gerust wat levensechter.

Een verdronken vis

Maar ik hoor u komen, beste Bieke Purnelle. ‘De Bruyn probeert de vis te verdrinken in de zee.’ Ik vraag me nochtans af of ik het wel ben die een vis probeert te verdrinken in de zee. Eigenlijk vind ik dat het al die buitensporige aandacht is voor actrices die foute sms’jes krijgen die de vis trachten te verdrinken in de zee. En ik ben niet de enige die er zo over denkt. Ik verneem van vrouwelijke collega’s en andere vrouwen in mijn omgeving hetzelfde.

Die vis is namelijk het feit dat in Oost-Congo groepsverkrachtingen worden ingezet als oorlogswapen. Dat miljoenen vrouwen slachtoffer zijn van religieus geïnspireerd paternalisme. Van Afghanistan waar het de islam is die de plak zwaait tot in Latijns-Amerika waar het de katholieke kerk is die mee zorgt voor de instandhouding van de machocultuur. Die vis is het feit dat duizenden vrouwen in België het slachtoffer zijn van intrafamiliaal geweld, gepleegd door mannen die hier geboren zijn, maar ook door mannen die al ettelijke grenzen hebben overschreden alvorens ze hier zijn aanbeland. Hoe daar binnen het kader van de Kritische Rassentheorie en het bijhorende puntensysteem van de intersectionaliteit mee wordt omgesprongen blijft voor mij volstrekt onduidelijk.

Liefde en lust

Hoe dan ook, de relaties tussen mannen en vrouwen trachten te reguleren door middel van een regeringscommissaris lijkt me een heikele zaak. Er zijn weinig aspecten van het menselijk bestaan die raadselachtiger zijn dan liefde en lust. Wat voor de ene grensoverschrijdend is, is voor de andere dan weer prikkelend. Toen paus Gelasius de Eerste in 496 de oude witte man Valentijn heilig verklaarde, hield hij daarom naar goede paapse gewoonte een slag om de arm: ‘Valentijn, die terecht door mensen wordt vereerd, maar wiens daden slechts aan God bekend zijn’.

Valentijn zelf was volgens de legende een bisschop die het aandurfde om een heidense soldaat en een christelijke vrouw in de echt te verbinden. Hij consacreerde daarmee met andere woorden een vorm van grensoverschrijdend gedrag. Philippe Geubels parafraserend zou ik daarom willen afsluiten met alle mensen die elkaar graag zien, alsook alle mensen die iemand anders graag zouden zien of die zelf graag gezien zouden willen worden, of beiden tegelijk, of ook alle mogelijke varianten van het graag zien en gezien worden zouden willen ervaren een gelukkige Valentijn te wensen.

Mariëtte Hamer

Sint-Valentijn is een oude witte man