Turkije trekt zich terug uit de Istanboelconventie betreffende vrouwenrechten. Turkije was in 2012 het eerste land om de conventie die huiselijk geweld en geweld tegen vrouwen moest bestrijden, te ondertekenen en te ratificeren. Afgelopen week was Turkije ook het eerste land om de conventie te verlaten. Dit gebeurt in een sfeer van straffeloze moorden op vrouwen in Turkije en het gedoogbeleid van de Turkse regering. Tegelijk steekt Erdoğan een symbolische middenvinger op naar Europa.

Op 5 maart haalde Turks president Tayyip Erdoğan tijdens een videoconferentie het bloed vanonder Angela Merkels nagels. Zelden voelde de Duitse kanselier zich zo geschoffeerd. Die vrijdag zouden Merkel en Erdoğan de bilaterale banden en tal van regionale vraagstukken behandelen. Voor Erdoğan was het vooral een platform om voor zijn achterban straffeloos nog stoutere standpunten in te nemen.

Erdoğan liet achteraf meedelen dat de dialoog tussen beide staten belangrijk blijft. Tegelijk spoorde hij de Europese Unie aan om de geldbuidel open te trekken om financiële en technische steun te geven om Syrische vluchtelingen in Turkije terug naar huis te sturen. De vier miljoen Syrische vluchtelingen in Turkije zijn een belangrijke hefboom om geld af te troggelen van de EU. Erdoğan beweerde tevens dat hij ‘cross-border operations against terrorists in Syria’ had uitgevoerd omdat deze ‘resettlement’ in een ‘safe zone’ bespoedigen.

Geopolitiek spel

Toen de oostelijke Middellandse Zee en Libië ter sprake kwamen, beweerde Erdoğan steeds constructief de problemen aan te pakken. Turkije voert illegale boringen uit naar gas in de Griekse en Cypriotische territoriale wateren. Tegelijk werkt Turkije samen met krijgsheren in Libië om ook daar de fossiele brandstoffen te controleren. Erdoğan betaalt hiervoor met wapens en militaire steun.

De retoriek van Erdoğan is dat Turkije de langste kustlijn van de Middellandse Zee heeft en de ‘expansive maritime boundary claims by Greece and the Greek Cypriot administration’ verwerpt. Dat die grenzen dateren van na de Eerste Wereldoorlog en de landen NAVO-bondgenoten zijn speelt daarbij klaarblijkelijk geen rol. Tegen Merkel fulmineerde Erdoğan nogmaals over de schendingen van ‘de soevereine rechten van Turkije en de Turkse Cyprioten’. Turkije bezet sedert 1974 illegaal het oostelijke deel van Cyprus. Een kwart van de (Griekse) bevolking werd verdreven. Aangezien Cyprus lid van de Europese Unie is bezet Turkije dus feitelijk illegaal Europees grondgebied.

Marionet Merkel

Ingewijden beweerden achteraf off the record dat ze Merkel nog nooit zo boos hadden gezien. Merkel zit nochtans vast aan de vluchtelingendeal met Erdoğan. Na Merkels beruchte uitspraak ‘Wir schaffen das’ in 2015 overspoelden vluchtelingen de EU. Merkel zag zich genoodzaakt de Turkse regering met miljarden euro’s EU-geld af te kopen om die toestroom te stoppen aan de Turkse grens. Sedertdien denkt Erdoğan dat hij Merkel aan een touwtje heeft hangen.

Erdoğan speelt het geopolitieke spel op meerdere schaakborden tegelijk. De ene keer via het Turkse NAVO-lidmaatschap. De andere keer via het toetredingsverdrag met de EU. Soms rechtstreeks met Duitsland of Rusland. En soms via de GUAM-verdragsorganisatie waar hij Azerbeidzjan steunt in de illegale oorlog tegen Armenië. Dit keer gebruikte Erdoğan de Raad van Europa om Duitsland belachelijk te maken.

De Raad van Europa

De Raad van Europa (CoE) gevestigd te Straatsburg is de oudste Europese intergouvernementele organisatie (IGO). Hij valt niet te verwarren met de Europese Raad (van regeringsleiders), die één van de hoofdorganen van de Europese Unie is. De Raad van Europa telt 47 lidstaten, waaronder ook Rusland, en is vooral actief op het vlak van de mensenrechten. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) is de grootste verwezenlijking van de Raad van Europa. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) is de belangrijkste instelling van de Raad van Europa. Beiden zijn gevestigd in het Vredespaleis te Straatsburg. De reden dat het Europees Parlement ook in Straatsburg zetelt, is dat bij oprichting van het EP de enige zaal groot genoeg die van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa bleek.

De Raad van Europa heeft ook een Parlementaire Vergadering bestaande uit parlementsleden uit de lidstaten. De Belg Rik Daems (Open Vld) is daar de voorzitter. In tal van werkgroepen op ambtelijk of op ministerieel niveau behandelen de lidstaten onderwerpen zoals internationale veiligheid of mensenrechten. Onder Turks voorzitterschap (vandaar de naam Istanboelconventie) kwam de conventie betreffende de bescherming tegen huiselijk geweld of misogyne geweld tot stand in 2012.

Schending Europese grondrechten

Onder zwak Zweeds voorzitterschap van de Raad van Europa (CoE) (sinds januari 2021) blijkt de Turkse regering eens te meer de meest fundamentele Europese grondrechten te willen schenden.

Duits federaal minister voor Buitenlandse Zaken Heiko Maas (voorzitter van het Comité van Ministers van de Raad van Europa) en voorzitter van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa Rik Daems voegden afgelopen weekend hun uitgesproken verontwaardiging over de terugtrekking van Turkije uit de Istanboelconventie toe aan de reeds strenge veroordeling door de secretaris-generaal van de Raad van Europa Marija Pejčinović Burić. Net als bij andere IGO’s zoals de Verenigde Naties, de NAVO of de Europese Unie leidt een secretaris-generaal de organisatie (bij de EU moeten de Deense secretaris-generaal Jeppe Tranholm-Mikkelsen en het secretariaat-generaal echter buiten beeld blijven omdat de Europese Commissie en de Europese Raad bestaande uit politici de indruk van leiderschap wensen te wekken).

Geweld tegen vrouwen

Turkije, dat al jaren met een golf van zogenaamde femicide kampt, trekt zich terug uit de Istanboelconventie. Dit omdat vanuit de Europese Unie er steeds meer kritiek komt op het geweld tegen vrouwen in Turkije. Kritiek vooral tegen de straffeloosheid waarmee mannen uit jaloezie, onbeantwoorde ‘liefde’ of omwille van gekrenkte ‘eer’ vrouwen straffeloos kunnen verminken en vermoorden.

Alle betrokkenen hekelen het feit dat Erdoğan Turkije terugtrekt uit de conventie. De conventie kon immers op zeer brede steun rekenen in de Turkse samenleving. Getuige daarvan zijn de vele rechtszaken door nabestaanden of vrouwen die de Istanboelconventie in de Turkse rechtbanken aanvoeren. Het doel van de conventie is volgens de Raad van Europa om geweld tegen vrouwen te voorkomen, de slachtoffers te beschermen en de daders te vervolgen. ‘It upholds women’s fundamental human right to a life free from violence’, aldus het gezamenlijke persbericht.

Voor Erdoğan is de steun van de conservatief islamistische strekking steeds belangrijker. Met deze terugtrekking kan hij vooral Angela Merkel en Emmanuel Macron belachelijk maken en zich profileren. Erdoğan weet immers maar al te goed dat hij vanuit Europa niks te vrezen heeft.

Marija Pejčinović Burić

Turkse vrouwen vogelvrij