Zodra er gewag wordt gemaakt van hulp aan Oekraïense vluchtelingen, kunnen ook radicale Poetin-fans rekenen op geld uit de gemeentekas.

Marina Novikova is toeristengids in Brussel en oprichtster van de vzw Russisch Huis. In een bulletin van het Russische parlement in 2017 verklaarde ze trots: ‘We helpen mensen een plek te vinden in hun nieuwe leven. Ons Russisch Huis bestaat naast het officiële Russian House van de ambassade. We werken met hen samen, maar onze organisatie omvat nog veel meer uiteenlopende burgerorganisaties.’

Banden met Moskou

Voor de Russische parlementsleden vervolgde ze destijds: ‘Zo is er in België Femigra, waar alleen vrouwen worden ondersteund. Er zijn educatieve centra, er is een lokaal voor kunstonderwijs, een dansstudio, een drukkerij, een groep voor het organiseren van concerten, een ‘ARiNA museum voor iedereen’, er zijn jeugd- en sportverenigingen en ga zo maar door.’ Uiteraard bestaan de door Novikova destijds aangeduide organisaties nog altijd en zijn ook de banden met Moskou niet verbroken.

Op haar sociale media bevestigde Novikova al in 2013 voor de Russische overheidsinstelling Rossotroednitsjestvo te werken. De EU plaatste de organisatie in 2022 op de sanctielijst met de woorden: ‘Het is het belangrijkste overheidsagentschap voor de “soft power” en de hybride invloed van het Kremlin op het bevorderen van het zogeheten concept van de “Russische wereld”. Het treedt op als overkoepelend netwerk van Russische burgers en agenten die de publieke opinie beïnvloeden.’

Anjer

Ekaterina Bonchukova behoort tot de vriendenkring van Novikova en is ook actief in het Belgische verenigingencircuit. Ze leidt in het Antwerpse Borgerhout de organisatie Anjer. Die instelling wordt jaarlijks ondersteund met 800 euro stedelijke subsidie. Anjer is net zoals andere Russischtalige verenigingen aangesloten bij het Internationaal Comité (IC). Dat is een organisatie die naar eigen zeggen ‘350 etnisch-culturele verenigingen ondersteunt en ontmoetingskansen biedt aan verantwoordelijken van verschillende nationaliteiten’.

De meeste Russen snappen niet dat het om vrijwilligerswerk gaat en ze er dus geen geld mee verdienen. Ze zien het als een bron van inkomsten en helpen elkaar steeds opnieuw subsidies van de overheid los te peuteren

Anjer organiseert volgens Bonchukova ‘creatieve, sportieve en socio-culturele workshops, betaalbare uitstappen en culturele activiteiten met extra aandacht voor ouders en jonge kinderen’. Haar sociale media tonen ook deelname aan modeshows en schoonheidswedstrijden. Naast de coördinatie en het aanwerven van vrijwilligers geeft ze aan verantwoordelijk te zijn voor de aanvraag van subsidies, een kennelijk essentieel onderdeel van haar vereniging.

‘De meeste Russen snappen niet dat het om vrijwilligerswerk gaat en ze er dus geen geld mee verdienen. Ze zien het als een bron van inkomsten en helpen elkaar subsidies van de overheid los te peuteren. Daarbij komt nog dat mensen als Bonchukova overtuigde aanhangers van Vladimir Poetin zijn’, vertelt een IC-lid anoniem. Een Oekraïense site die gegevens verzamelt over pro-Kremlin-activisten bevestigt die indruk en noemt haar een ‘ondersteuner van Russisch staatsterrorisme’.

Russische wereld

Maar Bonchukova is meer dan de zoveelste Russin die in West-Europa woont en dweept met de machthebber van haar vaderland. Ze is namelijk gelieerd aan Karel Lernout, een 56-jarige Vlaming die vaak in Rusland te vinden is. Daar hangt hij vooral rond met Kris Roman, neonazi en inmiddels ‘internationaal expert en commentator’ voor de staatstelevisie. Op zijn sociale media laat Lernout, die verschillende aliassen gebruikt, zich kennen als een fervent ondersteuner van de ‘Russische wereld’.

Wij vroegen de wijkcoördinator van het district Borgerhout of ze op de hoogte was van de ideologische drijfveren van Bonchukova en haar vereniging. Ze antwoordde ontwijkend, maar liet weten dat er op dit moment geen subsidieaanvragen van Anjer liggen te wachten. ‘Mochten wij toch nog een aanvraag ontvangen, dan zullen we dat in het licht van deze informatie bekijken’, zegt de ambtenaar. De subsidie voor 2024 was op basis van een goedkeuring uit 2020 al geregeld.

Oekraïense vluchtelingen

Bonchukova beheert samen met Novikova de Facebook-groep van het Russisch Huis. Daar wordt onder meer het ‘ARiNA – museum voor iedereen’ gepromoot, dat een reclamevehikel is voor de excursies van Marina Novikova.

ARiNA kon in 2021 en 2022 overheidssteun met een totale waarde van 2.500 euro opstrijken. Na de Russische invasie verdween de organisatie van de subsidielijsten van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. De ‘burgerorganisatie’ biedt sinds enige tijd hulp aan Oekraïense vluchtelingen en maakt daarmee goede kansen op, opnieuw, steun uit de gemeenschapskas.

Het mes snijdt in dit geval langs twee kanten. Met een verwijzing naar de ondersteuning van vluchtelingen uit Oekraïne hebben de Russischtalige organisaties een extra troef in handen

Het mes snijdt in dit geval langs twee kanten. Met een verwijzing naar de ondersteuning van vluchtelingen uit Oekraïne hebben de Russischtalige organisaties een extra troef in handen. De noodzakelijkheid van die financiering is voor de overheid kennelijk boven elke twijfel verheven. Bijkomend voordeel is dat Oekraïense vluchtelingen door pro-Kremlin-activisten voor de ideeën van de ‘Russische wereld’ kunnen worden gewonnen. En mochten bij de ouders de beelden van de vernietigingsoorlog nog te fris in het geheugen zitten, zal er allicht een kinderhoofd gevuld kunnen worden met Kremlin-propaganda.

Goede samenwerking

De overheid wast inmiddels haar handen in de onschuld. ‘Enkel met het Internationaal Comité werken wij samen voor de opvang van Oekraïense oorlogsvluchtelingen in onze stad. Die contacten verlopen in uitstekende verstandhouding en resulteren in een goede samenwerking. Ook Vlaanderen ondersteunt het Internationaal Comité. Tot nu toe hebben wij geen vermoedens van malafide intenties’, klink het bij het persteam van de stad Antwerpen.

Marina Novikova

Verenigingen in België krijgen steun van het Kremlin én de belastingbetaler