Doorheen de crisis is er één constante: op alle kaartjes van Sciensano zag je de taalgrens duidelijk afgetekend. Zág, want sinds kort zijn er geen kaartjes meer terug te vinden op hun dashboard. De verschillen tussen de regio’s waren blijkbaar te duidelijk zichtbaar.

Seroprevalentiekloof

Er is echter één cijfer dat boekdelen spreekt: dat van de seroprevalentiestudies. Een moeilijk woord om aan te tonen hoeveel mensen antilichamen in het bloed hebben. Dat wijst erop dat iemand een besmetting heeft doorgemaakt en is dus een goede graadmeter voor de mate waarin het virus circuleert. De laatste keer werden deze cijfers door Steven Van Gucht aangehaald op de persconferentie van 5 februari jl. (timestamp 23:15). Van Gucht deelt mee dat uit onderzoek van de bloeddonoren van het Rode Kruis blijkt dat bij 16% van de Belgische bevolking antilichamen worden teruggevonden. Hij geeft ook aan dat er grote regionale verschillen te zien zijn.

Die waren er al een hele tijd, maar de kloof wordt groter. Volgens Van Gucht waren op dat moment de percentages in Vlaanderen gedaald van 12% naar 9%. In Wallonië waren ze gestegen van 24% naar 27%. In Brussel was het van 18% naar 23% gegaan. We vermoeden dat Van Gucht enigszins in de war was, want uit het gepubliceerde rapport van Sciensano van 30 december jl. staan de cijfers als volgt opgelijst: Vlaanderen 10%, Wallonië 18% en Brussel 24%. Hij heeft dus waarschijnlijk tijdens de persconferentie Brussel en Wallonië verwisseld. Dat kan al eens gebeuren wanneer je met cijfers speelt.

Niet dat het er veel toe doet. De kloof tussen de regio’s is groot en wordt alleen maar groter. Als verklaring hiervoor geeft Van Gucht het volgende mee: ‘dit heeft ongetwijfeld te maken met een verschil in viruscirculatie in die periode in de verschillende regio’s’. Een waarheid als een klok, maar een verklaring is het niet, eerder een constatering. Op dat moment zijn de maatregelen in Wallonië en Brussel strenger dan in Vlaanderen. De avondklok gaat in die periode in Vlaanderen om middernacht in, terwijl in Franstalig België de mensen al om 22 uur geacht worden ‘het vuur te doven’.

Geen verklaring te krijgen

Sinds die persconferentie hebben we getracht een verklaring voor die steeds groter wordende kloof te bekomen bij het coronacommissariaat en Sciensano. Caroline Leys, woordvoerder van de coronacommissaris, belooft ons reeds wekenlang dit na te vragen bij de experten, maar heeft ons tot op heden nog geen antwoord kunnen bezorgen. Marinka Vangenck van de persdienst van Sciensano laat weten dat het geven van verklaringen niet tot de opdracht van Sciensano behoort. ‘Wij communiceren regelmatig over de resultaten van de staalanalyses, maar het is niet aan ons om verklaringen te zoeken voor de regionale verschillen. De regionale verschillen op het vlak van antistoffen weerspiegelen de regionale verschillen in het aantal besmettingen.’

Jan Eyckmans, woordvoerder van Frank Vandenbroucke, geeft toe dat er grote verschillen bestaan tussen de deelstaten. ‘Dat blijkt ook nog steeds uit de vernieuwde website van Sciensano. Op uw vraag om daar een verklaring voor te geven, moet ik echter het antwoord schuldig blijven. Dat is geen vraag waar de minister op kan antwoorden. Zoals u terecht opmerkt, moeten daar de experten een antwoord op formuleren. U heeft de vraag blijkbaar al herhaaldelijk gesteld aan de mensen van het coronacommissariaat en Sciensano. Ik zal aan beide partijen eens vragen om dit op te nemen en een antwoord te formuleren.’

Ondertussen blijven we op onze honger zitten. Blijkbaar ligt een verklaring moeilijk. Dat er grote regionale verschillen zijn, wordt echter niet ontkend. Volgens Marc Van Ranst doen die er eigenlijk niet toe, omdat België te klein zou zijn. Dat zei hij met zoveel woorden in De Afspraak op dinsdag 23 maart. Vandaar misschien dat op de website van Sciensano alle kaarten waarop de taalgrens in het oog sprong, plots verdwenen zijn. De nadruk mag niet liggen op die duidelijke verschillen.

Ergernis bij Vlaamse kabinetten

Op de verschillende Vlaamse kabinetten zijn ze zich maar al te zeer van de discrepantie bewust. Alleen krijgen ze dat verhaal in de mainstream media niet verkocht. Daar wordt enkel de Belgische riedel afgedraaid. Er komt dan wel steeds kritiek op Vlaanderen, maar men weigert naar de specifiek Vlaamse cijfers te kijken. Die tonen aan dat Vlaanderen het op elk gebied beter doet.

Een welingelichte bron uit regeringskringen beaamt dit. ‘De rapporten van Sciensano geven veel inzicht in hoe de situatie evolueert. Enkele grafieken tonen aan dat Vlaanderen anders omspringt met zijn bevoegdheden in het kader van zorg en welzijn, en dat dit ook een zekere impact heeft op de resultaten: minder overlijdens, minder besmettingen, meer tests en meer vaccinaties. In De Morgen werd in oktober gesteld dat er schijnbaar een plexiglas stond op de taalgrens. Dat is sindsdien niet veranderd. Vanaf het begin is dit een rode draad door de crisis.’

‘Dit bleek al tijdens de desastreuze eerste golf, toen er zich een rampscenario afspeelde in de WZC’s. Daar kwam terecht kritiek op. Maar ik zou toch graag volgende grafiek meegeven waaruit de ware verhoudingen tussen de verschillende deelstaten blijkt.’

Sciensano

‘Maar daar blijft het niet bij. Wanneer we kijken naar de tweede golf, zie je dat Vlaanderen het wederom beter doet. Ook hier blijkt uit de gegevens van Sciensano dat het gemiddelde van België naar beneden getrokken wordt door onze inspanningen. Wij hadden toen namelijk al de kwaliteit en de kwantiteit van de contactopsporing opgeschaald. Dat vertaalt zich in betere cijfers.’

RAG - Sciensano

14-daagse cumulatieve incidentie per 100.000 inwoners, België en per regio met aanduiding van de datum van genomen maatregelen (*) op elk niveau. De rode pijl wijst op een wijziging in teststrategie.

Onze bron komt op dreef en schakelt over naar de huidige situatie. ‘Nu zie je weer hetzelfde. Wij testen niet alleen meer — doen dus meer inspanningen op dat gebied —, maar ook onze positiviteitsratio ligt lager. Met 57% van de bevolking zitten we aan 61% van de afgenomen testen. Onze positiviteitsratio ligt op 5,87% terwijl die in Wallonië en Brussel op 8,4% ligt. Het virus kent geen grenzen, maar de taalgrens zie ik toch weer telkens duidelijk opduiken.’

Sciensano

Op het gebied van ziekenhuisopnames zie je eveneens dat die in Vlaanderen aanzienlijk lager liggen dan in de andere landsdelen. Met 57% van de bevolking klokken we momenteel af op 50,9% van de opnames. Wallonië is goed voor 34% terwijl Brussel 15,1% vertegenwoordigt, volgens de cijfers van Sciensano (dd. 27/3).

Vlaanderen Vaccinatieland

Een andere bron — ander kabinet, andere partij — geeft eveneens blijk van ergernis. ‘Het is stuitend dat de Vlaamse pers enkel geïnteresseerd is in het brengen van het Belgische verhaal. Dat er een grote discrepantie zit tussen Vlaanderen en de rest van het land mag niet belicht worden. Kijk nu naar de vaccinaties. Ook wij moeten het stellen met de middelen en de voorraden die we toebedeeld krijgen. Vlaanderen loopt hierin voorop. Er is een grotere vaccinatiebereidheid, we hebben meer centra geopend en de respons is veel beter. Vandenbroucke bestaat het dan om op de persconferentie te komen zeggen — met zijn typisch glimlachje — dat Wallonië in een bepaalde categorie 0,1% boven Vlaanderen uitkomt… Dat komt dan omdat ze de afgesproken strategie niet volgen en massaal politieagenten hebben ingeënt, wat nog niet de bedoeling was.’

‘Nochtans liegen de cijfers niet. Die kan je raadplegen op de website van Sciensano. Daar zie je de laatste dagen het gevolg van het Waalse sprintje bij de eerste dosis, maar let vooral op het aantal totaal gevaccineerden. Die dosissen moet je dubbel tellen. Wij zitten in Vlaanderen boven het Europees gemiddelde. Als België zakken we daaronder. Wouter Beke geeft antwoorden in het Vlaams parlement. In Brussel houdt minister Alain Maron van Ecolo de lippen stijf op elkaar. Minister Elke Van den Brandt van Groen, die ook bevoegd is, stuurt haar kat. Die is alleen met fietspaden bezig.’

‘Dat stoort mij. Wij moeten in Vlaanderen komen uitleggen waarom het in België niet zo fantastisch loopt, maar over de Vlaamse resultaten mag niet gesproken worden.’

Prisonpeloton slaat op hol

En nu hebben we de nieuwe maatregelen. Die vallen al bij al nog mee, rekening houdend met wat op tafel lag. Alles, blijkbaar, tot volledige lockdown toe. Met dank aan de experten en Vandenbroucke, aka het prisonpeloton, de gevreesde tegenhanger van de versoepelingsbrigade. De kwaliteit en de onderbouwing van sommige van de adviezen laten overigens de wenkbrauwen fronsen. Zo werd er voorgesteld om kleuteronderwijs op afstand te organiseren. U leest het goed. Een avondklok die ingaat om 20 uur wordt dan weer ‘wetenschappelijk’ onderbouwd met twee studies, eentje uit Jordanië en eentje uit Frans Guinee. Kan iemand eens uitleggen wat daarvan de relevantie is in onze contreien? De zakenreizen moesten ook verboden worden, ondanks dat een recente studie heeft uitgewezen dat het reeds geldende reisverbod geen enkele zin heeft. Aan die waanzin hebben ze zich in elk geval toch niet gewaagd.

Maar de niet essentiële winkels mogen enkel nog open op afspraak. Die afspraak kan je wel maken aan de ingang en dan gelijk binnengaan. Zeer zinvol. De contactberoepen moeten terug toe, ook al is er geen enkel bewijs dat zij een rol spelen bij de nieuwe virale opstoot.

En het onderwijs moest en zou sluiten, alzo wilde het Frank Vandenbroucke. Ook daar geen schijn van wetenschappelijk bewijs dat dit een motor voor de epidemie zou zijn. Een bron uit de omgeving van de Vlaamse regering omschrijft het als volgt. ‘Eigenlijk zaten alle ministers al een aantal weken op één lijn. De contacten en gesprekken tussen de verschillende deelregeringen verlopen goed. Maar vanuit federale hoek is er hard gewerkt om de ministers uit elkaar te spelen.’

Wat nodig is is vaccineren en testen. Snel- en zelftesten, welteverstaan. Antigeentesten die op zoek gaan naar besmettingsgevaar. Het soort testen waarvoor al sinds eind vorig jaar wordt gepleit en waar al even lang rond wordt beloofd dat het wettelijk kader in de maak is. Nu is dat er eindelijk, maar waarom moest dat meer dan drie maanden duren?

Alles wijst erop dat Vandenbroucke vooral wil tonen dat de controle op het federale niveau moet liggen. Daarvoor moest vooral Ben Weyts op zijn plaats gezet worden. Het vermoeden groeit dat hij hiermee ook de weg wil voorbereiden voor een herfederalisering van de gezondheidszorg. Dat dat rampzalige gevolgen zou hebben, mag blijken uit de grote verschillen die op dat vakgebied bestaan tussen de deelstaten. Dat zou eindigen in weer een duur Belgisch compromis waarmee niemand gelukkig kan zijn. Wouter Beke liet in Veto in elk geval verstaan dat hij een verdere regionalisering wil. Hopelijk onthouden ze dat bij CD&V.

Wat als?

Maar wat gaat er gebeuren wanneer Vlaanderen onder de afgesproken drempels zakt om de boel terug open te gooien terwijl Brussel en Wallonië achterblijven? De steeds verder uiteenlopende cijfers tonen aan dat het die richting uit gaat. Zeker wanneer gaat blijken dat de vaccinatie vlotter verloopt in Vlaanderen. Wanneer blijkt dat we in Vlaanderen aan een vaccinatiegraad raken die hoger ligt dan de vooropgestelde 70%, terwijl Wallonië en Brussel niet in de buurt komen, kan men toch niet blijven volhouden aan maatregelen voor het hele land? Op dat moment zullen er keuzes gemaakt moeten worden. De vraag is of de Vlaamse regering dan de moed gaat vinden om tegen Vandenbroucke en de Vivaldiregering in te gaan. Ondertussen heeft het prisonpeloton ons opgezadeld met de Paaspesterij. Dat is een passender term dan de kleuterachtige ‘Paaspauze’.

Marinka Vangenck

Beter presterend Vlaanderen krijgt Paaspesterij