Het coronavirus raast over het Amerikaanse continent. De gezondheid en de vrijheden van miljoenen Amerikanen liggen momenteel in de handen van één man, en het zijn niet die van de Amerikaanse president.

Crisisleider

De gouverneur van New York, Andrew Cuomo, trekt deze dagen buitengewoon veel media-aandacht naar zich toe. Enerzijds is dit een logisch gevolg van de geografische spreiding van de coronagevallen: meer dan één derde van de bevestigde besmettingen bevinden zich in de staat New York, zo’n 120.000. Deze weinig benijdenswaardige eerste plaats gaat gepaard met (veruit) het meeste aantal doden, meer dan 4000. Op een bevolking van om en bij de 19 miljoen komt dit neer op een infectiegraad van 0,63%. De gouverneur bevindt zich aan de frontlinie, ziet de gevechten vanuit zijn kantoor.

Nochtans houden we in België onze adem niet in wanneer de Vlaamse provinciegouverneurs een perscommuniqué de wereld insturen. We kijken naar de respons van de nationale leiders, Sophie Wilmès, na het aftreden van Charles Michel veredeld homesitter van de Wetstraat 16, werd plots gebombardeerd tot crisisleider. In de VS daarentegen zijn het crisistijden als deze die de machteloosheid van de ‘machtigste man op aarde’ in de verf zetten en de in Europa onbekende (en dus onbeminde) staatsgouverneurs op de voorgrond plaatsen. En het is de coronapandemie die één van hen de kans op een ‘finest hour’ biedt.

Onwillige Trump?

De Vlaamse media lichten ons met de regelmaat van de klok in over de corona-inspanningen aan de andere kant van Atlantische oceaan. Feitelijk gaan Björn Soenens en co. zelden de mist in, maar bij de duiding loopt het wel eens mank. Gemakkelijkheidshalve besteden journalisten overdreven veel aandacht aan de bezigheden van de federale overheid en, in het bijzonder, aan de uitspraken van president Trump. Men stelt zich de vraag of Trump de coronadreiging wel serieus neemt en, vooral, of hij voldoende onderneemt om ‘de oorlog met de onzichtbare vijand’ te winnen.

Vaak wordt evenwel voorbij gegaan aan de (grond)wettelijke beperkingen die het optreden van de president aan banden leggen. Natiewijde regels à la belge die ondernemingen verbieden de deuren open te doen, burgers samenscholingsverboden opleggen en hen beperken in hun verplaatsingen kunnen in de Verenigde Staten niet door de federale overheid worden opgelegd. Het Amerikaans federalisme kent de federale overheid, de president incluis, limitatief opgesomde bevoegdheden toe. De residuele bevoegdheden rusten bij de staten en de politionele bevoegdheid behoort toe aan de gouverneurs van die staten.

De stay at home-orders, het afgelasten van evenementen, de verplichte sluiting van bedrijven… de president moet deze beslissingen overlaten aan de chief executives op statelijk niveau. De rol van de president, en bij uitbreiding de federale overheid, beperkt zich tot advies, coördinatie en ondersteuning. De president verzamelde het neusje van de zalm op het gebied van virologische expertise rond zich en vaardigt richtlijnen uit. Maar die richtsnoeren zijn te nemen of te laten door de staatsgouverneurs die, wanneer puntje bij paaltje komt, moeten beslissen op basis van de facts on the ground in hun staat.

New York en de Cuomo’s

Er zijn weinig politici die kunnen beweren dat hun woorden even zwaar wegen als die van de Amerikaanse president. Andrew Cuomo, de gouverneur van New York, kan dat.

Andrew Cuomo is op vele manieren een telg van het Democratische establishment. De zoon van Mario Cuomo, oud-gouverneur van dezelfde staat waar Junior vandaag de plak zwaait, werd onmiddellijk na zijn studies ondergedompeld in de New Yorkse politiek. In 1982 werd hij als net afgestudeerd jurist gepromoveerd tot campagnemanager toen zijn vader een gooi deed naar het gouverneursambt. In 1993 had hij zijn volgende promotie te danken aan toenmalig president Bill Clinton die Cuomo aanwees als federaal minister voor Stedelijke Ontwikkeling.

Zijn meest controversiële wapenfeit als minister was het promoten van home ownership door etnische minderheden via zogenaamde sub-par mortgage loans, hypothecaire rommelleningen waarvan de terugbetaling hoogst onzeker was. Sommige economen werpen Cuomo dan ook voor de voeten dat hij medeverantwoordelijk was voor de financiële crisis van 2008.

Gevestigde orde

Na het presidentschap van Clinton keerde Cuomo terug naar zijn thuisstaat New York. Dat de politieke carrières van de Cuomo’s niet steeds van een leien dakje gingen bewees Andrews mislukte campagne voor het gouverneursambt in 2002. Cuomo geraakte niet verder dan de Democratische voorverkiezing. In 2010 was het wel raak. Na één ambtstermijn als New Yorks advocaat/minister van Justitie (‘attorney general’) volgde Andrew zijn vader 16 jaar na diens aftreden op als gouverneur van de staat New York.

Cuomo’s politieke profiel kan moeilijk exclusief worden ondergebracht onder de establishment-vleugel van de partij of bij de progressieve krachten ervan. Desalniettemin zien de meest liberale krachten binnen de partij hem, ondanks verschillende progressieve agendapunten, als een telg van de gevestigde orde. Eén, zo niet de voornaamste, reden is het contrast met de burgemeester van de stad New York, Bill de Blasio. Die laatste is een radicaal-linkse liberaal die de onderbuik van een naar links opschuivende Democratische partij vertegenwoordigt.

Staat versus Stad

Cuomo daarentegen onderhoudt een ongemakkelijke relatie met zijn linkerflank. Hij wordt eerder gevreesd dan geliefd, niet omhelsd maar ook niet uitgespuwd. Fiscaal te conservatief, een te gezellige relatie met Wall Street en een te autoritaire stijl zijn de ‘beschuldigingen’ die zijn critici in de partij hem voor de voeten werpen. Dat de linkervleugel een koele minnaar is van de gouverneur manifesteerde zich in twee uitdagingen tijdens zijn herverkiezingscampagnes. Zowel in 2014 als 2018 probeerden linkse activisten Cuomo de Democratische nominatie te ontzeggen. Zij haalden beiden meer dan 30 procent van de stemmen, maar kwamen uiteindelijk te kort.

De verzuurde verhouding tussen de burgemeester van de stad en de gouverneur van de staat wordt gefaciliteerd door de bijzondere indeling van de staat. De helft van de 19 miljoen New Yorkers woont in de stad met dezelfde naam. Door de vele concurrerende en gedeelde bevoegdheden heeft iedere beslissing van de gouverneur een disproportionele impact op de meer dan acht miljoen stedelingen en vice versa. Een perfecte politieke arena voor een haantjesgevecht tussen politieke ego’s als Cuomo en de Blasio die beiden de koers van de staat én stad naar hun hand willen zetten.

Springt ie of springt ie niet?

Cuomo worden, net als zijn vader destijds, al langer nationale ambities toegedicht. Hijzelf ontkent dat stellig, maar laat in zijn antwoorden op de vragen van curieuze journalisten zichzelf net genoeg bewegingsruimte om zijn kar te keren, mocht hij van gedacht veranderen. Hij zou een te duchten tegenstander zijn.

Een uitgebreid netwerk, een voor een lokale politicus grote naambekendheid en een reeks progressieve legislatieve verwezenlijkingen waarvan liberale iconen als Bernie Sanders en Elizabeth Warren slechts kunnen dromen. Cuomo garandeerde voor gezinnen met een beperkt inkomen de kosteloze toegang tot het hoger onderwijs, bekrachtigde een van de meest stringente wapenwetgevingen in het land, zorgde ervoor dat NY een van de eerste staten was die het homohuwelijk erkenden en promoot, ondanks zijn katholieke geloof, het recht op abortus. Dat laatste bracht hem trouwens in woelig water toen hij liet vallen dat conservatieve pro life Amerikanen New York beter zouden verlaten als ze het ongeboren leven belangrijker achten dan het keuzerecht van de moeder.

Cincinnatus

Cuomo is een straight talker, een New Yorker in hart en nieren. De persconferenties die hij geeft doen denken aan powerpointpresentaties in de middelbare school, maar ze zijn duidelijk, overzichtelijk. Menig Democratisch partijlid kijkt ongetwijfeld naar de gouverneur als de ideale presidentskandidaat. De adjectieven die vandaag gebruikt worden om Cuomo te beschrijven zijn inderdaad de tegengestelden van die voor frontrunner Joe Biden: energiek, duidelijk, aanwezig.

Cuomo, in tegenstelling tot Biden, zou Trump op een debatpodium wel eens een toontje lager kunnen doen zingen, iets waar geen politicus, Republikein of Democraat, in 2015 en 2016 in slaagde. Een Biden die uiteindelijk aan de druk (of ouderdom) bezwijkt, effent het pad voor Cuomo die, net als Cincinnatus ten tijde van de Romeinse Republiek, ongewild tot redder van de Republiek wordt gebombardeerd.

Mario Cuomo

Andrew Cuomo en coronafederalisme