Soms vraagt een mens zich af hoe beleid tot stand komt. Binnen het politieke theater van de politieke ideologieën, het betere lobbywerk en het nachtelijke handjeklap lijkt het broze kindje dat ‘algemeen belang’ heet vaak meedogenloos geaborteerd.

Het klimaatdomein is een divisie waar de waanzin zich steeds meer — democratisch verhuld — opstapelt. Het recentste wapenfeit daarvan is het verbod op de verkoop van wagens met verbrandingsmotor vanaf 2035.

Eerst beleid dan feiten

Wie al een tijdje meeloopt, weet dat in het klimaatdomein de beleidstrein altijd al flink voor de feitentrein uitreed. Zelfs in de jaren ’60 en ’70 wisten de Verenigde Naties al hoe het allemaal moest. Dat betekende steevast meer gecentraliseerde macht en monetaire verankering aan de top van de wereldpiramide.

Eerst gebeurde dat in achterkamertjes. Na verloop van tijd ging men studies simpelweg en ongegeneerd inkopen. Nu is het een zodanig geldcircus geworden, dat gepromoveerde wetenschappers in klimaatstudie en gerelateerde domeinen niet meer aan de universiteiten kunnen worden gehouden. Ze worden direct, vaak nog voor de promotie, weggezogen richting het geëngageerde middenveld van gefinancierde actiegroepen en studiecentra.

Losgezongen werkelijkheid

Het gevolg is dat je beleid krijgt dat volledig losgezongen is van de werkelijkheid. Dat gebeurt op twee niveau’s. Allereerst, daar de IPCC-rapporten politieke samenvattingen zijn, zal een eventuele beleidskoers altijd binnen de ruis van de werkelijke bandbreedte van wetenschappelijke bevindingen vallen. Dat proces is nodig om ‘een soort van consensus’ te produceren dat één beleidstraject kan legitimeren. De modellen die gebruikt worden zijn zoals altijd gebaseerd op aannames.

Zoals de Nederlandse wiskundige Ronald Meester in zijn recente boek Wetenschap als nieuwe religie aangeeft, zijn die aannames en modellen niet een eindproduct van wetenschappelijke beschouwing, maar enkel ‘aannames’ zoals het woord het zegt. De status van het model weerspiegelt dus niet ‘de stand van de wetenschap’. Meer nog: het model is zelf al een ‘keuze’. En ten tweede: beleidskeuzes houden geen enkele rekening met de realiteit zoals die is. De route is ideologie -> modellen -> maakbare samenleving.

Probabiliteitsleer

Wie ook maar een fundamentele notie heeft van waarschijnlijkheidsleer, weet dat een van de basisprincipes is: ‘Er kunnen meer dingen gebeuren, dan dat er zullen gebeuren.’ Dat heeft beleidsimplicaties. De belangrijkste implicatie is dat je nooit echt controle hebt over het resultaat van beleid, maar enkel een (al dan niet) verstandige benadering. Daarom is het proces belangrijker, dan de precisie van het resultaat.

Een principe dat overigens ook centraal staat in de investeringswereld. Het Europese klimaatbeleid is uiteindelijk toch een ‘industrial plan’, en niet een altruïstische bekommernis om mens en planeet. Wat je krijgt, is dus beleid met een kwaliteit waarbij de resultaten van ChatGPT wel geniaal lijken. Het is een beetje zoals het beleid inzake de oorlog in Oekraïne. We moeten winnen, maar niemand weet ‘precies’ wat ‘winnen’ in realistische termen betekent.

Ongekende roofbouw in naam van het groene dogma

De tijd van de nieuwjaarsrecepties ligt gelukkig alweer een tijdje achter ons. Maar er waren ook lichtpuntjes tijdens deze jaarlijkse verplichte oefening. Eén van onze klanten had enkele sprekers uitgenodigd. De interessantste man in kwestie was Mark Mills van het Manhatten Institute for Policy Research. Hij vroeg zich af of de wereld de elektrificatie van Noorwegen kan volgen en/of halen, en dat te beoordelen via de criteria ‘snelheid’ en ‘grondstoffen’. Zonder een lawine van cijfers te ontwikkelen hierna enkel de relevante observaties:

– In 2022 was ‘wind & solar’ goed voor 3 procent van de wereldwijde energieproductie. Dat ondanks dat 400 van de 800 miljard dollar naar hernieuwbare bronnen ging.

– De behoefte aan koper, lithium, enzovoort zal zo extreem toenemen dat niet alleen de prijs zodanig zal exploderen dat productie van allerlei producten commercieel onhaalbaar wordt. Er zullen ook nooit voldoende mijnsites kunnen worden ontwikkeld, ook al omdat die (beschikbare en/of kenbare voorraden) er niet zijn. De onkenbare voorraden zijn per se onzeker en duren vaak anderhalf tot twee decennia van identificering tot operationele mijn. Als je het dan wil hebben over de ‘grenzen van de planeet’ hebben we er een nieuwe gevonden. De wereld nog een keer volledig afgraven voor het groene dogma. Dat geldt overigens ook allemaal voor de raffinagecapaciteit en infrastructuur die nodig is, alsook de benodigde machines om de mijnen te laten functioneren. En we weten dat de Chinezen hun monopolies op het gebied van grondstoffen al gevormd hebben in Afrika en elders. Zelfs met een versnelling van de innovatie is het niet haalbaar binnen de beoogde tijdslijn.

– De behoeften zijn dan ook extreem: 1800 procent meer voor ‘offshore wind’, 900 procent meer voor onshore wind, 930 procent voor zonnepanelen vergeleken met een kw fossiele-/kernenergie en 500 procent meer voor een EV, vergeleken met een auto met verbrandingsmotor.

Conclusie

De eindconclusie is: de transitie zoals voorzien is totaal en structureel onhaalbaar en onrealistisch op basis van verschillende criteria, zoals tijdslijn/snelheid en beschikbare grondstoffen. Deze structurele problemen worden niet opgelost door ‘er nog meer geld tegenaan te gooien’. 2050 zal er niet uitzien zoals de EU-documentjes voorschrijven. Frans Timmermans zei vorige week nog, toen hij probeerde de 2035-deadline te legitimeren, dat de autoconstructeurs zich aan het voorbereiden zijn.

De meeste automotive CEO’s zitten te janken onder hun bureau wegens aanleverproblemen van e-chips en grondstoffen, stoten hun goedkopere modellen af (terwijl ze die volumes wel nodig hebben om hun kostenbasis te dekken) wegens nu al onrendabel. Instapprijzen vanaf 73.000 euro zoals bij Mercedes zijn alleen maar het begin. Ze zijn allemaal allicht net wat te ijverig geweest de afgelopen jaren om al hun e-modellen hijgerig te promoten.

Totaal luchtfietsen dus allemaal. Een beetje zoals de CEO van TotalEnergies Patrick Pouyanné enkele weken geleden liet opteken in De Tijd: ‘Europa steekt veel geld in de Green Deal, maar het levert geen jobs op.’ Tja, ook hier geeft de realiteit al enkele indicaties, die dit hadden kunnen voorspellen.

ESG is communistische marktmanipulatie

Ook kapitaalallocatie is dus een onoplosbaar probleem om de nodige grondstoffen op tafel te krijgen. Ook daar heeft de EU weer een manipulatief techniekje voor gevonden. Als de markt terecht de zogezegde winstgevendheid niet ziet van ons project, dan dwingen we de markt. En dus werden de Environmental-, Social- en Governance-standaarden in het leven geroepen.

Iedere investeerder die met publiek geld investeert (pensioenfondsen, verzekeringsgeld, publieke trusts, enzovoort, ..) kan niet meer investeren in bedrijven die niet aan de criteria voldoen. Nu zijn de criteria al ruimschoots onstabiel gebleken en vatbaar voor ‘greenwashing’. Het leidt ook tot een gemanipuleerde markt. Een klein voorbeeld: ondanks de hoge winsten van de energiebedrijven het afgelopen jaar, staan de marktkoersen van deze sector op het laagste niveau ooit.

Dat is niet omdat bedrijven dat niet zien, maar omdat het publieke kapitaal er niet meer in ‘mag’ beleggen. Samen met het dominante passieve investeren als strategie drijft het momentum richting groene projecten die toch vaak ex-subsidies hoogst onrendabel zijn en dus reine kapitaalvernietiging. Hetzelfde geldt voor grondstoffen, terwijl die bedrijven net extra veel kapitaalallocatie nodig hebben om de EU plannen te realiseren. De EU bijt hier dus in haar eigen staart.

Wanneer wordt (intentionele) onkunde strafbaar?

Je vraagt je bijna af wanneer onkunde strafbaar wordt en of er ook ooit een straftribunaal zal worden opgericht voor dit soort van misdaden tegen de maatschappij en de mensen die er wonen. De basisregel evenwel blijft altijd: er kunnen meer dingen gebeuren dan er zullen gebeuren. Dus werk je niet naar een doel, maar controleer je het proces zodanig dat de bandbreedte aan mogelijke realisaties zo nauw mogelijk aansluit bij je beoogde doel. Het gemiddelde bestaat enkel in de statistiek.

Dat proces kan nooit een rechte lijn naar 2050 zijn zoals nu het geval is, maar een getrapt programma met eerst het laaghangend fruit, ondersteund door lange lopende technische programma’s met gerichte innovaties. Het niet uitfaseren van fossiel, maar ze laten investeren tot dat de overstap naadloos kan gemaakt worden. Regelmatige evaluatie- en aanpassingsmomenten op basis van cijfers uit de realiteit. Iets totaal anders dan dat we nu hebben. Net zoals in de oorlogskwestie wordt het beleid vooral moralistisch en symptomatisch ontwikkeld. Laat dat nu net les 1 zijn in de rechten: recht en moraal zijn niet hetzelfde, ze vermengen is vragen om drama.

Mark Mills

Bieden ‘slapende schoonheden’ soelaas voor de energietransitie?

De kwaliteit van het Europese klimaatbeleid is catastrofaal en onhaalbaar